Znieczulenie podczas porodu: TENS - sposób na bóle porodowe

Na Zachodzie TENS jest znany i stosowany od lat. Badania nad wykorzystaniem tej metody w położnictwie rozpoczęto w latach 70. XX wieku i już wtedy zaczęto ją stosować w praktyce najpierw w Szwecji, potem w Wielkiej Brytanii, USA, Niemczech, Holandii. Dużą popularnością cieszy się TENS zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, gdzie stosuje się go przy ok. 20 proc. porodów. Wiele szpitalnych oddziałów porodowych ma tam TENS na swoim wyposażeniu, każda położna wie, co to za urządzenie i jak się nim posługiwać.

Spis treści

1. Co to jest TENS - przezskórna elektryczna stymulacja nerwów
2. Jak działa TENS - dwutorowe działanie przeciwbólowe
3. Skuteczność metody TENS - 80% usatysfakcjonowanych kobiet, które korzystały z TENS
4. Zalety TENS - bezpieczeństwo, brak zaburzeń świadomości, mniejszy wysiłek
5. Przeciwwskazania w stosowaniu TENS - nie powinny go stosować mamy z rozrusznikiem serca bądź arytmią

W Polsce metoda ta dopiero przebija się do powszechnej świadomości, na razie proponują ją tylko nieliczne szpitale i samodzielne położne. Jednak niezbędny sprzęt można już bez problemu kupić w internecie (300-500 zł) lub wypożyczyć (100-200 zł) i zabrać ze sobą na salę porodową.

Co to jest TENS - przezskórna elektryczna stymulacja nerwów

TENS to skrót od Transcuta-neous Electrical Nerve Stimulation, co po polsku znaczy: przezskórna elektryczna stymulacja nerwów. Brzmi dość nieprzyjemnie, ale nie jest to nic strasznego - wręcz przeciwnie. Stymulator TENS to urządzenie wielkości telefonu komórkowego, zasilane baterią, generujące prądy impulsowe o niskich częstotliwościach (1–150 Hz). Do stymulatora przewodami podłączone są cztery płaskie, żelowe elektrody, przyklejane jak plastry do pleców rodzącej. TENS porodowy wyposażony jest także w pilota, który służy do zmiany natężenia stymulacji. Gdy zaczną się bolesne skurcze porodowe, elektrody trzeba przykleić do pleców rodzącej (w okolicy lędźwiowej) i włączyć urządzenie. W chwili, gdy zaczyna się skurcz, rodząca naciska przycisk na pilocie, regulując siłę impulsu elektrycznego. Impuls ten dociera do ciała w miejscu przypięcia elektrod, wywołując efekt przeciwbólowy - zamiast skurczów kobieta odczuwa łagodne mrowienie i lekkie napinanie się mięśni pleców w okolicy elektrod.

Jak działa TENS - dwutorowe działanie przeciwbólowe

Przeciwbólowe działanie tego urządzenia jest dwutorowe. Po pierwsze, przepływ słabego prądu zwiększa uwalnianie się w organizmie endorfin („hormonów szczęścia”), które działają jak naturalny przeciwbólowy narkotyk. Po drugie, pobudzanie prądem nerwów czuciowych częściowo blokuje przekazywanie do mózgu bodźców bólowych. Wykazano bowiem, że stymulacja nerwów czuciowych w miejscu bólu ogranicza liczbę bodźców bólowych, a w efekcie osłabia jego odczuwanie – zamiast bólu rodząca czuje mrowienie.

Dlaczego tak się dzieje? Chodzi o to, że komórka nerwowa potrafi przekazywać dalej tylko jeden impuls na raz (na przykład uczucie mrowienia albo uczucie bólu). O tym, który impuls przekaże dalej, decyduje jego siła. Jeżeli więc do komórki, do której dociera naturalny impuls bólowy, zostanie dostarczony sztuczny, silniejszy impuls czuciowy, to właśnie ten drugi zostanie przekazany dalej.

Poza tym nerwy czuciowe są grubsze i przewodzą sygnały szybciej niż nerwy bólowe. Dlatego mózg, odbierając bodźce czuciowe, nie nadąża z przetwarzaniem bodźców bólowych i angażuje się w silniejszy bodziec. Mówiąc innymi słowy, stymulator TENS dostarcza bodźców czuciowych, by zająć nimi system nerwowy i odwrócić jego uwagę od bodźców bólowych. Czy to się udaje?

Skuteczność metody TENS - 80% usatysfakcjonowanych kobiet, które korzystały z TENS

Z brytyjskich badań wynika, że kobiety, które korzystały z TENS, w większości są usatysfakcjonowane – aż 80 proc. z nich uznało, że TENS w istotny sposób zmniejsza odczuwanie bólu. Pozytywne opinie przeważają też wśród wąskiego na razie grona polskich użytkowniczek. Warto jednak zwrócić uwagę na dwie rzeczy. Po pierwsze, TENS łagodzi przede wszystkim bóle krzyżowe, podczas gdy na bóle w podbrzuszu jego oddziaływanie jest niewielkie. Największą korzyść odniosły więc kobiety, którym podczas porodu szczególnie dokuczały bóle pleców. Tymczasem najbardziej dojmujące są zwykle bóle podbrzusza.

Uwaga: elektrod nie można zakładać na brzuchu ciężarnej! Po drugie, ta metoda łagodzenia bólu sprawdza się tylko do pewnego etapu porodu, kiedy naturalne bodźce bólowe nie są jeszcze bardzo silne i sztucznie wywołane bodźce czuciowe są w stanie je zagłuszyć. Jednak gdy rozwarcie osiągnie 6–7 cm i więcej, skurcze macicy stają się tak intensywne, że TENS raczej nie jest już w stanie osłabić odczuwania bólu. Trzeba też pamiętać, że podatność na ból to zawsze sprawa indywidualna i nie ma gwarancji, że skoro coś pomogło jednej osobie, to pomoże wszystkim pozostałym.

Zalety TENS - bezpieczeństwo, brak zaburzeń świadomości, mniejszy wysiłek

Tym niemniej warto rozważyć skorzystanie z TENS, zwłaszcza gdy np. wybrany szpital nie oferuje możliwości znieczulenia zewnątrzoponowego na życzenie. Metoda ta ma bowiem kilka zalet. Przede wszystkim jest całkowicie bezpieczna – podczas wielokrotnych badań nie stwierdzono żadnych niepożądanych efektów ubocznych. TENS jest w pełni bezpieczne zarówno dla kobiety rodzącej, jak i jej dziecka. Może być więc świetną alternatywą dla środków farmakologicznych typu dolargan, które nie są obojętne dla matki i maluszka. To duża zaleta zwłaszcza z punktu widzenia tych kobiet, które są przeciwne medykalizacji porodu i chcą jej uniknąć. TENS uważane jest za metodę bezinwazyjną.W przeciwieństwie do leków narkotycznych, TENS nie ogłupia ani nie usypia kobiety, jej świadomość nie jest w żadnym stopniu zaburzona. Co więcej, możliwość decydowania o sile impulsu zagłuszającego skurcze daje kobiecie poczucie kontroli nad bólem, co ma niebagatelne znaczenie dla jej psychiki, a to przekłada się na sprawny przebieg porodu. Z badań wynika, że dzięki TENS krótszy jest I okres porodu, mama jest więc mniej zmęczona, gdy nadchodzi faza parcia. Dużą zaletą metody jest też mobilność – podczas stymulacji można swobodnie się poruszać: chodzić i przyjmować wygodne dla siebie pozycje. Przed wejściem do wanny albo pod prysznic wystarczy tylko odkleić elektrody, a potem ponownie je przykleić.

Przeciwwskazania w stosowaniu TENS - nie powinny go stosować mamy z rozrusznikiem serca bądź arytmią

Nie ma ich wiele, ale tym bardziej trzeba je znać. A więc: nie wolno układać elektrod na podrażnionej, zranionej skórze, stosować w odległości mniejszej niż 1 m od aktywnych urządzeń wysokiej częstotliwości. TENS nie powinny stosować mamy, które mają rozrusznik serca, silną arytmię (wymagana opinia kardiologa) lub epilepsję (wymagana opinia neurologa i próbny zabieg pod kontrolą).Poza tym nerwy czuciowe są grubsze i przewodzą sygnały szybciej niż nerwy bólowe. Dlatego mózg, odbierając bodźce czuciowe, nie nadąża z przetwarzaniem bodźców bólowych i angażuje się w silniejszy bodziec. Mówiąc innymi słowy, stymulator TENS dostarcza bodźców czuciowych, by zająć nimi system nerwowy i odwrócić jego uwagę od bodźców bólowych. Czy to się udaje?