Refluks moczowy u dzieci: przyczyny i leczenie nietrzymania moczu

Refluks moczowy u dzieci to częsty problem. Gdy dziecko często biega do łazienki, popuszcza w majtki albo zaczyna moczyć się w nocy - może to zwiastować refluks moczu. Tę chorobę trzeba jak najszybciej leczyć.

Na refluks moczu (odpływ pęcherzowo-moczowy - OPM, zwany też odpływem wstecznym) cierpi około trzech procent dzieci. Choroba polega na tym, że mocz zamiast wypływać z pęcherza przez cewkę moczową na zewnątrz, częściowo cofa się do moczowodów, a nimi nawet do nerek. Stanowi to poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka.

Spis treści

1. Jak powstaje refluks moczowy u dzieci?
2. Refluks moczowy pierwotny czy wtórny?
3. Jak leczyć refluks moczowy?
4. Leczenie endoskopowe

Jak powstaje refluks moczowy u dzieci?

Do wstecznego odpływu moczu dochodzi wówczas, gdy nieprawidłowo działają zwieracze pęcherza. Są to elastyczne uszczelki, które znajdują się tuż przy ujściach moczowodów do pęcherza moczowego.

Normalnie, gdy dziecko czuje, że chce zrobić siusiu, pęcherz się obkurcza, a zwieracze zaciskają się i zamykają moczowody. Mocz spływa wtedy w dół przez otwartą cewkę moczową. Natomiast gdy dziecko cierpi na refluks moczu, pęcherz obkurcza się, mocz wydostaje się do moczowodów, lecz zamiast wypłynąć na zewnątrz, częściowo wraca. Kiedy skurcz mija, mocz z powrotem spływa do pęcherza i tam zalega. Może to być przyczyną częstych stanów zapalnych oraz poważnych zakażeń układu moczowego.

Odpływ wsteczny moczu zazwyczaj jest skutkiem wrodzonej nieprawidłowości w funkcjonowaniu zwieracza przy ujściu moczowodu do pęcherza. Zdarza się jednak, że refluks moczu rozwija się np. po nieleczonych zapaleniach i zakażeniach układu moczowego, które utrudniają całkowite opróżnianie pęcherza.

Refluks moczowy pierwotny czy wtórny?

Gdy refluks moczu wywołała wrodzona nieprawidłowość budowy zwieracza, mówi się o refluksie pierwotnym. Jeśli układ moczowy źle pracuje, np. z powodu zwężenia cewki moczowej, nieprawidłowej liczby nerek (jedna lub trzy) - refluks określa się jako wtórny. Około 40 procent przypadków OPM specjaliści zaliczają do wtórnych, co oznacza, że chore dzieci nie były w odpowiednim czasie przebadane i leczone.

Żeby rozpoznać refluks pęcherzowo-moczowy, trzeba wykonać badanie zwane cystografią mikcyjną. Dożylnie podaje się dziecku środek cieniujący, czyli kontrast. Kładzie się malca pod aparatem RTG. Dziecko, leżąc na stole, powinno oddać mocz. W czasie siusiania robi się kilka zdjęć RTG pęcherza i cewki moczowej.

Badanie pozwala precyzyjnie określić nie tylko stopień rozwoju choroby, ale także wykryć inne wady wrodzone układu moczowego, np. zwężenie cewki moczowej. Przy diagnozowaniu OPM wykonuje się jeszcze uzupełniające badanie urodynamiczne. Przez sondę wprowadzoną cewką moczową do pęcherza mierzy się siłę, z jaką pęcherz kurczy się i rozkurcza w czasie oddawania moczu.

Czytaj: 

Białko w moczu u dzieci - przyczyny i objawy

Spodziectwo - czy i jak je leczyć? Jak rozpoznać spodziectwo u chłopca?

Jak leczyć refluks moczowy?

W zależności od zaawansowania zmian lekarze stosują różne formy leczenia refluksu moczu. We wczesnym stadium rozwoju OPM wymaga podawania leków odkażających drogi moczowe. Przy bardziej zaawansowanej chorobie konieczne bywa postępowanie radykalne.

Najpopularniejszy i najmniej bolesny dla dziecka przy refluksie moczu jest zabieg polegający na ostrzykiwaniu ujść moczowodów specjalnymi lekami. Zastrzyki wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub lekkiej narkozie (tzw. głupi jaś). Niestety, przy chorobie bardzo zaawansowanej konieczna jest operacja. Niekiedy trwa nawet półtorej godziny. Jest przeprowadzana w narkozie. Lekarz przecina brzuch i chirurgicznie wzmacnia zwieracz pęcherza. Po takim zabiegu dziecko musi przebywać w szpitalu co najmniej przez tydzień.

Leczenie endoskopowe

Od kilku lat stosuje się w Polsce endoskopowe leczenie refluksu moczowego. Polega ono na wstrzyknięciu przez cewkę moczową do pęcherza specjalnej substancji uszczelniającej. Likwiduje to odpływ moczu w niewłaściwym kierunku. Do niedawna stosowano u nas do tego celu preparaty silikonowe lub teflonowe. Nie zawsze wpływały dobrze na organizm. Ostatnio coraz częściej podaje się dzieciom nowocześniejszy prepart, którego głównymi składnikami są kwas hialuronowy i dekstranomer. Są to substancje pochodzenia naturalnego, które nie wywołują reakcji alergicznych i organizm dobrze je toleruje.

Metoda endoskopowa ma wiele zalet: jest bezpieczna, nie pozostawia blizn i nie wywołuje powikłań. Zabieg trwa 15-20 minut. W większości przypadków pobyt w szpitalu ogranicza się do dwóch dni. Malec nie cierpi, a jego rekonwalescencja przebiega znacznie szybciej.

W szpitalach, które podpisały stosowne umowy z NFZ, zabiegi tego typu można wykonać w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Czytaj: Częstomocz u dziecka. O czym świadczy częstomocz i jakie choroby może sygnalizować?

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz