Zaburzenia prawidłowej wymowy. Diagnoza i leczenie u logopedy

Logopeda to nie tylko terapeuta od wad wymowy. Pomaga namierzyć i usunąć bariery w komunikacji językowej, które mogą zaburzać rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny dziecka. Wyobrażasz sobie, że logopeda zajmuje się wyłącznie "ustawianiem wymowy” przed lustrem. Tak nie jest! Nowoczesna logopedia analizuje mowę rozumianą jako przekazywanie i odbiór informacji, czyli porozumiewanie się. Zaburzenia mowy powstają na różnym tle, dlatego terapeuta – by je zdiagnozować, a potem leczyć – musi miec gruntowną wiedzę z zakresu medycyny, psychologii, pedagogiki.

Spis treści

1. Poznaj przyczyny zaburzeń mowy
2. Kiedy potrzebna jest konsultacja
3. Poznaj przyczyny zaburzeń
4. Drugi krok: zaczynamy terapię
5. Jak znaleźć dobrego fachowca

Poznaj przyczyny zaburzeń mowy

Zdecydowanie najczęściej do logopedy trafiają dzieci z wadami wymowy i zaburzeniami artykulacji. Aby ustalić skuteczną terapię, specjalista musi dobrze poznać pacjenta. Ogląda narządy mowne i sprawdza ich motorykę. Nieprawidłowa budowa może dotyczyć języka (za mały, za duży, ze zbyt krótkim wędzidełkiem językowym), podniebienia miękkiego i twardego (różnego typu rozszczepy), rzadziej warg (niedokształcenie wargi górnej, wędzidełko, które ogranicza jej ruchomość), uzębienia (wadliwy zgryz, brak zębów), żuchwy (ruchomość).

Kiedy potrzebna jest konsultacja

Na pewno nie należy czekać, aż dziecko wyrośnie z wady wymowy. Warto skorzystać z konsultacji specjalisty w sytuacji, gdy:

• zaobserwujemy u dziecka zmiany anatomiczne w obrębie aparatu artykulacyjnego: nieprawidłową budowę języka (zbyt krótkie wędzidełko językowe), zniekształcenia zgryzu, anomalie zębowe;
• podejrzewamy upośledzenie słuchu fizycznego;
• rozwój psychomotoryczny i emocjonalny dziecka
• przebiega wolniej niż u rówiesników;
• wymowa dziecka nie spełnia standardów rozwoju mowy własciwych danemu wiekowi.

Po poradę logopedyczną mogą zgłosić się rodzice nawet z noworodkiem, aby się dowiedzieć, czy maluch prawidłowo oddycha, połyka, ssie. Rozwój tych funkcji ma wpływ na wymowę dziecka w przyszłości.

Poznaj przyczyny zaburzeń

Zdecydowanie najczęściej do logopedy trafiają dzieci z wadami wymowy i zaburzeniami artykulacji. Aby ustalić skuteczną terapię, specjalista musi dobrze poznać pacjenta. Ogląda narządy mowne i sprawdza ich motorykę. Nieprawidłowa budowa może dotyczyć języka (za mały, za duży, ze zbyt krótkim wędzidełkiem językowym), podniebienia miękkiego i twardego (różnego typu rozszczepy), rzadziej warg (niedokształcenie wargi górnej, wędzidełko, które ogranicza jej ruchomość), uzębienia (wadliwy zgryz, brak zębów), żuchwy (ruchomość).

Jeśli dziecko myli głoski, logopeda sprawdzi słuch fonematyczny, wykona badanie słuchu fizycznego oraz tzw. autokontrolę słuchową. Niejednokrotnie bowiem dziecko jest przekonane, że mówi dobrze. Dopiero nagranie jego wypowiedzi i odtworzenie pozwala uświadomić mu konieczność pracy nad wymową.Jeżeli dziecko chodzi do szkoły, logopeda, chcąc sprawdzić, czy wada ma odbicie w piśmie, poprosi o zeszyty ucznia. Jeśli tak, to terapia będzie również obejmowała pisanie. Ważnym źródłem informacji jest wywiad z rodzicami. Logopeda będzie pytał, kiedy dziecko zaczęło mówić, jak mowa się rozwijała, czy ktoś w otoczeniu malca ma wady wymowy (starsze rodzeństwo, rodzice lub opiekunowie), czy dziecko przechodziło jakieś ciężkie choroby. Zapyta też, jak rozwijała się mowa u rodziców.W razie potrzeby skieruje dziecko na badanie audiologiczne (przy niedosłuchu), do laryngologa, by potwierdził lub wykluczył powiększenie trzeciego migdałka, polipy, skrzywienie przegrody nosowej.W niektórych przypadkach przydatne bywa także badanie psychologiczne czy neurologiczne.

Drugi krok: zaczynamy terapię

Po zdiagnozowaniu dziecka logopeda ustala plan działania i rozpoczyna się terapia. Standardowe spotkanie (30–40-minutowe) obejmuje: sprawdzenie opanowania żadanych ćwiczeń, wprowadzenie nowego materiału, krótkie zajęcia relaksacyjne, zapisanie w zeszycie dziecka nowego materiału do utrwalenia w domu i ponowne przećwiczenie tego z malcem, przekazanie opiekunowi dziecka instrukcji ćwiczeń domowych.Rezultaty terapii logopedycznej zależą m.in. od rodzaju wady, czasu rozpoczęcia leczenia oraz zaangażowania i wytrwałości pacjenta. Dziecko powinno czuć potrzebę ćwiczeń i rozumieć konieczność udziału w zajęciach. Ważna jest także ścisła współpraca rodziców, ponieważ terapia musi być kontynuowana w domu. Rodzice powinni wykonywać z dzieckiem zalecone każdorazowo ćwiczenia. Najlepsze efekty dają codzienne 15–20-minutowe zajęcia, obowiązkowo odbywające się w atmosferze spokoju. Dziecko należy chwalić nawet za minimalne osiągnięcia. Nie wolno ćwiczyć, gdy boli je gardło, ma podwyższoną temperaturę lub katar.

Jak znaleźć dobrego fachowca

Logopedzi przyjmują w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w przychodniach zdrowia, poradniach logopedycznych, przychodniach specjalistycznych, ośrodkach wczesnej interwencji oraz rehabilitacyjnych. W placówkach, które mają kontrakt z NFZ, porady udzielane są bezpłatnie na podstawie dokumentu ubezpieczenia i skierowania od lekarza. Wykaz przychodni zatrudniających logopedów znajdziesz na stronach: www.logopeda.pl, www.logopedia.pl.

miesięcznik "Zdrowie"