Gardło niemowlaka: co należy o nim wiedzieć?

Gardło niemowlaka znajduje się na pierwszej linii w walce z bakteriami i wirusami. Niestety, u dzieci system wczesnego reagowania, bo tym jest przecież układ immunologiczny, nie działa jeszcze na pełnych obrotach. Właśnie dlatego u małych dzieci częściej dochodzi do infekcji. Jak więc dbać o gardło niemowlaka, by dziecko jak najmniej chorowało?

Spis treści

1. Gardło niemowlaka pełni ważne funkcje
2. Jak dbać o gardło niemowlaka? Nie tylko herbatka
3. Udrożnianie nosa
4. Jak dbać o gardło niemowlaka? Typowe dolegliwości

Gardło niemowlaka pod względem anatomicznym nie różni się od gardła dorosłego. To zbudowana z mięśni rurka, wyłożona błoną śluzową. Łączy usta z przełykiem, a nos z tchawicą. Umożliwia oddychanie i przełykanie. U dorosłego ma 13 cm długości. Jak na warunki anatomiczne dziecka też jest dość duże, bo zajmuje niemal jedną piątą głowy i szyi. Dzieli się na trzy części: ustną, nosową i krtaniową – są one określane również mianem gardła górnego, środkowego i dolnego. Część ustna zaczyna się tuż za jamą ustną, i kończy na migdałkach. Część nosowa zaczyna się tuż za jamą nosową, między podniebieniem miękkim, a twardym. Część krtaniowa natomiast umiejscowiona jest nad nagłośnią, czyli „klapką” zbudowaną z mięśni, która zamyka się w trakcie połykania pokarmu (by nie dostał się on do tchawicy). Jeśli patrzeć na to pod kątem anatomicznym, gardło jest częścią górnych dróg oddechowych, które tworzy wraz z ustami i nosem.

Gardło niemowlaka pełni ważne funkcje

W organizmie gardło pełni kilka istotnych funkcji. To dzięki niemu powietrze może być transportowane do dolnych dróg oddechowych, a pokarm jest połykany bez zachłystywania się. Gdy język przesuwa przeżuty kęs pokarmu do gardła, mięśnie mimowolnie kurczą się, dzięki czemu pokarm może trafić dalej, do przełyku. Gardło wyrównuje również ciśnienie w obrębie uszu, co jest możliwe dzięki kanalikom, które łączą obie te części ciała. Kanaliki te zatykają się podczas infekcji (właśnie dlatego dzieci chore na gardło słabiej słyszą). W gardle jest również wiele tkanek ochronnych, których zadaniem jest zabezpieczenie znajdujących się głębiej dróg oddechowych i przechwytywanie zarazków, zanim dotrą dalej. Tzw. limfatyczny pierścień gardłowy tworzą m.in. migdałki: dwa podniebienne oraz gardłowy.

>> Przeziębienie u dziecka: jak podawać leki choremu niemowlakowi?

Jak dbać o gardło niemowlaka? Nie tylko herbatka

Drapanie w gardle jest bardzo nieprzyjemne i dokuczliwe. To przykre uczucie można złagodzić na różne sposoby, które zależą od wieku niemowlaka. Niemowlę należy często poić, podając mu ciepłe płyny. Powietrze w dziecięcym pokoiku powinno być regularnie nawilżane, bo jeśli jest zbyt suche, dolegliwości mogą się nasilić.

Dziecku powyżej roku można podać domowy syrop z cebuli (aby go zrobić, wystarczy pokrojoną w plasterki cebulę zasypać cukrem i na godzinę odstawić w ciepłe miejsce). Maluchowi można również zaaplikować na tylną ściankę gardła spray, który złagodzi ból i drapanie, podziała odkażająco i lekko znieczuli bolące miejsca. Przed zakupem takiego sprayu warto tylko sprawdzić, czy można go stosować u dzieci. Najlepszy jest preparat, który ma przyjemny, słodki smak – po aplikacji niemowlak nie odczuje dyskomfortu.

Spray jest alternatywą dla tabletek do ssania, którymi małe dziecko może się zakrztusić (bezpiecznie można je stosować najwcześniej u trzylatków).

Starszakowi, który potrafi już sam wypłukać gardło, pomogą płukanki ziołowe, np. z szałwii, która łagodzi podrażnione błony śluzowe. Oto przepis: pół łyżeczki suszonych liści szałwii trzeba zalać 250 ml wrzątku, odstawić na 10 minut, a następnie przecedzić. Gdy herbatka przestygnie, dziecko może nią płukać gardło nawet kilkanaście razy w ciągu dnia.

Udrożnianie nosa

Pamiętajmy, że dla utrzymania właściwej higieny gardła, ważne jest także właściwe oczyszczanie nosa. Oto kilka ważnych wskazówek jak to wykonać prawidłowo:

1. Przed podaniem kropli do nosa ważne jest oczyszczenie nosa wodą morską, bo tylko dzięki temu zaaplikowane leki będą dobrze się wchłaniały.
2. Mamy 2 rodzaje wody: hipertoniczna i izotoniczna. Małym dzieciom zdecydowanie poleca się wodę izotoniczną, a do tego z niewielkim ciśnieniem i nie sprzężoną gazem. Jest to bardzo ważne, bo dzieci z reguły nie lubią stosowania żadnego sprayu do noska, a więc przed zakupem wody upewnijmy się jaki strumień ona ma. Sprawdzoną wodą, która ma delikatny strumień oczyszczający i nawilżający nos. Jeśli dziecko ma duży katar, to przed zastosowaniem aspiratora do noska też warto w pierwszej kolejności zaaplikować wodę, potem użyć aspiratora i ewentualnie ponownie zaaplikować wodę.

Jak dbać o gardło niemowlaka? Typowe dolegliwości

Choć narząd ten jest dla człowieka bardzo ważny, natura nie była dla niego szczególnie łaskawa. Jest dość wąski, przez co nawet niewielki przedmiot, który przypadkowo w nim utknie, może upośledzić drożność dróg oddechowych. Śluzówka, która je wyścieła, jest bardzo delikatna, co w połączeniu z umiejscowieniem gardła sprawia, że jest ono ciągle narażone na infekcje. Wirusy, bakterie czy grzyby mogą wnikać w tkankę gardła bezpośrednio z powietrza (tak jest np. w przypadku niemowląt, które oddychają tylko przez usta), albo spływać po tylnej ściance gardła wraz z wydzieliną kataralną.

Trzeba też pamiętać, że choć gardło kojarzymy przede wszystkim z układem oddechowym, to w nim właśnie bierze swój początek również układ pokarmowy. Dlatego dolegliwości związane z gardłem nie zawsze związane są z infekcją – czasem ich przyczyną jest sposób odżywiania lub wady układu pokarmowego (np. refluks). Cofające się resztki pokarmu zmieszanego z kwasem żołądkowym mogą wywoływać bolesne podrażnienia.

Gdy z gardłem coś się dzieje, jest zaczerwienione, podrażnione i powoduje konkretne odczucia: drapania, swędzenia, suchości. Problemy można zauważyć bez zaglądania niemowlakowi do buzi – ich pierwszym objawem jest pokasływanie, które przy braku odpowiedniej reakcji szybko może zmienić się w dokuczliwy kaszel, a z gardła przenieść się niżej, na dolne drogi oddechowe (oskrzela czy płuca).

Małe dziecko nie powie, że boli je gardło – nawet jeśli umie już mówić, często nie jest w stanie poprawnie wskazać miejsca, które je boli, pokazując ogólnie na główkę. Dlatego jeśli malec zaczął chrząkać albo pokasływać, trzeba mu zajrzeć do gardła. Im mniejsze dziecko, tym jest to trudniejsze – co nie znaczy, że niewykonalne. Niemowlęciu trzeba delikatnie otworzyć usta – można połaskotać je w wargi, i wtedy maluch powinien sam otworzyć buzię, bo dotykanie warg wywołuje u dzieci odruch ssania.

Starsze dziecko wystarczy poprosić, aby odchyliło głowę do tyłu, otworzyło buzię i powiedziało „a”. W obu przypadkach przyda się latarka, która oświetli tylną część gardzieli i umożliwi ocenę koloru śluzówki. Warto mieć również czystą łyżeczkę, najlepiej plastikową, którą można będzie przytrzymać język, aby nie zasłaniał wnętrza jamy ustnej – trzeba łyżeczką przycisnąć nasadę języka dziecka ku dołowi, ale bardzo delikatnie, by nie wywołać odruchu wymiotnego. O problemach z gardłem świadczą zaczerwienione łuki podniebienne. Jeśli zauważysz taki objaw, maluch ma prawdopodobnie zapalenie gardła, a gdy na migdałkach widać białawo-żółty nalot, przyczyną kłopotów prawdopodobnie jest angina, czyli zapalenie migdałków. W obu przypadkach dziecko może mieć również gorączkę, która jest reakcją układu odpornościowego na kontakt z zarazkami.