Potrzeba bezpieczeństwa - jak zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa?

Poczucie bezpieczeństwa to podstawowa potrzeba każdego człowieka, bez względu na jego wiek. Dziecko na starcie życia jest całkowicie od nas uzależnione: zarówno w kwestii zaspokojenia głodu, jak i opieki czy bezpieczeństwa. Jak sprawić, by czuło się bezpiecznie?

Bezradność malca jest tym większa, że nie zdaje on sobie sprawy z tego, że ma rodziców, którzy się o niego zatroszczą. Dlatego pokazanie noworodkowi, że czuwamy nad nim i że nie musi się niczego bać, jest naszym najważniejszym zadaniem. W ten sposób zapewniamy dziecku poczucie bezpieczeństwa.

Sprawdź: Kalendarz rozwoju dziecka - jak rozwija się dziecko w poszczególnych miesiącach życia?

Spis treści

1. Poczucie bezpieczeństwa warunkuje rozwój dziecka
2. Jak kształtować poczucie bezpieczeństwa u dziecka?
3. Silna więź z najbliższymi jest najważniejsza w budowaniu poczucia bezpieczeństwa u dziecka
4. Dotyk daje poczucie bezpieczeństwa
5. Stały rytm dnia sprawia, że dziecko czuje się bezpiecznie
6. Dla poczucia bezpieczeństwa dziecka istotny jest stały kontakt z mamą
7. Całkowita wolność nie daje poczucia większego bezpieczeństwa

Poczucie bezpieczeństwa warunkuje rozwój dziecka

Bez poczucia bezpieczeństwa dziecko nie mogłoby się prawidłowo rozwijać: ani emocjonalnie, ani fizycznie. Malec, który ma ten komfort, jest szczęśliwszy, bardziej otwarty na nowe doświadczenia, pewny siebie i ufny.

Dzięki poczuciu bezpieczeństwa, jakie dają mu rodzice, może skupić się na odkrywaniu świata, zdobywaniu i trenowaniu nowych umiejętności. Im to poczucie jest większe, tym szybciej dziecko zacznie dążyć do samodzielności, ponieważ będzie wiedziało, że w przypadku niepowodzenia zawsze ma gdzie się schronić. Jak sprawić, aby nasz malec od dnia narodzin czuł się szczęśliwy, bezpieczny i dobrze się rozwijał? Istnieje kilka warunków, które musimy mu zapewnić.

Sprawdź: Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia niemowląt: czym są, jak je rozpoznać?

Silna więź z najbliższymi jest najważniejsza w budowaniu poczucia bezpieczeństwa u dziecka

Najważniejsze dla poczucia bezpieczeństwa małego dziecka jest nawiązanie więzi z najbliższymi. Bliska relacja z mamą, tatą i rodzeństwem gwarantuje, że malec będzie czuł się wśród nich dobrze i pewnie.

U kobiety więź z nowo narodzonym dzieckiem rodzi się zwykle instynktownie. Dla malucha podstawą do jej zbudowania jest pierwsze spotkanie z mamą chwilę po narodzinach. Ten moment określany jako kontakt „skóra do skóry” niezwykle mocno wpływa na relacje między kobietą a noworodkiem.

Malec może się przytulić do ciepłego ciała mamy, poczuć zapach jej piersi, które na razie będą dla niego jedynym źródłem pokarmu (jeśli mama zdecyduje się karmić piersią), posłuchać bicia jej serca.

Dzięki temu czuje ciągłość między życiem w jej łonie a tym, co dzieje się teraz. Dlatego każda mama powinna wykorzystać pierwsze godziny po porodzie na czuły kontakt z maluszkiem, przytulanie i pierwsze karmienie. Relacje z ojcem dziecko będzie nawiązywać później: im częściej tata będzie się nim zajmował, nosił je, kąpał – tym szybciej połączy ich silna więź.

Dotyk daje poczucie bezpieczeństwa

Pierwsze związki emocjonalne powstają dzięki kontaktowi fizycznemu: dotyk to najlepiej rozwinięty zmysł u noworodka. Malec nie rozumie słów, nawet tych zapewniających go o miłości, docenia natomiast głaskanie i tulenie: dają mu poczucie bezpieczeństwa, ponieważ kojarzą mu się z okresem płodowym, gdy zawsze było ciepło i wygodnie.

Dlatego dotyk uspokaja niemowlę: przestaje płakać w ramionach mamy lub momentalnie zasypia przy jej piersi. Badania wykazały, że w takich chwilach dziecko miarowo oddycha, jego serce bije wolniej, a ciało nie wykazuje charakterystycznych objawów stresu.

Zapewnienie maluszkowi kontaktu fizycznego to chyba najłatwiejsze zadanie pod słońcem. Niemal każda kobieta ma instynktowną potrzebę przytulania, całowania i kołysania dziecka. I dobrze, bo ono potrzebuje bliskości rodziców, by czuć się szczęśliwe i kochane. Potrzebują tego jego ciało i mózg: zdaniem specjalistów, częste dotykanie, przytulanie i masowanie dziecka przez rodzica lub kochającego opiekuna wpływa pozytywnie na wzrost, rozwój emocjonalny, komunikację niemowlęcia, a nawet – w przyszłości – na tempo jego nauki.

Dowodem na niezwykłą moc dotyku jest kangurowanie wcześniaków, które dzięki temu szybciej rosną i nadrabiają zaległości.

Małe dziecko rodzi się z odruchem ssania, który jest mu niezbędny do zaspokojenia głodu. Ale odruch ten ma też inne właściwości: uspokaja maluszka i daje mu poczucie bezpieczeństwa. To dlatego, że ssał swój palec już w łonie mamy.

Czynność ta kojarzy mu się też z sytością i bliskością mamy, która jest największa podczas karmienia piersią. Zamiłowanie do ssania sprawia, że niektóre noworodki „wiszą” na piersi niemal cały dzień. Choć jest to uciążliwe, warto pozwolić dziecku ssać jak najczęściej. Wtedy będzie szczęśliwe i spokojne, szybciej zaśnie i nie będzie się denerwowało. Gdy skończy miesiąc, można mu podać smoczek (wcześniej mógłby zaburzyć naukę prawidłowego ssania piersi).

Przeczytaj: Smoczek anatomiczny czy symetryczny – jaki kształt smoczka jest bezpieczny dla zgryzu?

Stały rytm dnia sprawia, że dziecko czuje się bezpiecznie

Pierwsze tygodnie po porodzie są dla noworodka pasmem nieznanych i nieoczekiwanych zdarzeń. Wszystko, co nowe, budzi w nim zrozumiały lęk i stres.

Aby dziecko czuło się bezpiecznie, warto jak najwcześniej uporządkować jego życie, wprowadzając stały porządek dnia. Wtedy zacznie przyzwyczajać się do stałych czynności, nauczy się przewidywać ich kolejność i nie będzie czuło zagrożenia. Rutyna i rytuały, czyli określone czynności związane z zabawą czy pielęgnacją, zawsze takie same, wykonywane o zbliżonej porze i w podobny sposób, dają niemowlęciu poczucie stabilizacji.

Rytuałami są nie tylko czynności, ale i przedmioty, które z biegiem czasu odgrywają w życiu dziecka coraz większą rolę. Ukochana przytulanka może pomóc zasnąć, zaś jej brak – spowodować prawdziwą domową katastrofę. Warto też pamiętać o tym, że są sytuacje, które mogą zachwiać poczuciem bezpieczeństwa dziecka. Tak jest w przypadku zmiany mieszkania, powrotu mamy do pracy czy pojawienia się rodzeństwa. W miarę możliwości warto przeprowadzać je jak najdelikatniej, by nie stały się dla malucha prawdziwymi rewolucjami.

Sprawdź: Plan dnia noworodka - jak ułożyć dziecku rytm dnia?

Dla poczucia bezpieczeństwa dziecka istotny jest stały kontakt z mamą

Gdy dziecko jest głodne, zmarznięte, ma mokro lub po prostu chce się przytulić – zaczyna płakać. Jeśli mama nie będzie reagowała na jego sygnały, niemowlę się przestraszy.

Dla poczucia bezpieczeństwa dziecka istotny jest stały kontakt z mamą, jej dostępność, obecność i zaspokajanie potrzeb maluszka. Kiedyś specjaliści przekonywali, że zbyt częste „bieganie” do dziecka sprawi, że wychowamy małego manipulanta, który nigdy nie nauczy się samodzielności.

Dziś wiadomo, że takie zasady nie dotyczą najmłodszych dzieci! Mało tego, obserwacje pokazują, że im częściej matka przytula dziecko, tym rzadziej ono płacze i szybciej chce zdobywać nowe doświadczenia.

Na płacz noworodka i niemowlęcia trzeba reagować. Jeśli go zlekceważymy, dziecko nauczy się, że jego potrzeby są dla rodziców nieważne. Straci poczucie bezpieczeństwa oraz przekonanie, że dorośli są jego ratunkiem i lekiem na całe zło. Taki malec przestanie w końcu wysyłać sygnały, ale nie dlatego, że „zrozumiał”, lecz dlatego, że się poddał.

Polecamy: Przyczyny płaczu niemowlaka. Jak rozpoznać, dlaczego niemowlę płacze?

Całkowita wolność nie daje poczucia większego bezpieczeństwa

Wbrew pozorom całkowita wolność nie daje poczucia większego bezpieczeństwa. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które aby czuć się bezpiecznie, muszą mieć stawiane granice pokazujące im, jakie zachowania są dopuszczalne, a jakich się nie toleruje.

Zasady powinny dotyczyć zarówno spraw fundamentalnych, np. reguł bezpieczeństwa, jak i drobniejszych: pory snu, zachowania przy stole. Muszą być jasne i niezmienne, bo tylko wtedy będą dla dziecka kierunkowskazem i wytyczną postępowania.

Malec wychowywany bez stawiania granic nie będzie umiał odróżnić dobrego postępowania od złego, nie będzie wiedział, co jest dla niego korzystne, a co nie. Brak reguł oznacza też przejęcie kontroli przez dziecko, i choć to je cieszy, może być dla niego zbyt dużym wyzwaniem. Bo tak naprawdę każdy maluch oczekuje, że to rodzic będzie podejmował za niego najważniejsze decyzje.

Stawianie granic wymaga konsekwencji. Dziecko, które widzi, że jego mama raz mu na coś pozwala, a innym razem nie, czuje się zagubione. Traci zaufanie do rodziców, którzy zamiast dawać poczucie bezpieczeństwa, odbierają mu je.

Polecamy: Jak wychować asertywne dziecko i jak nauczyć je stawiania granic?

Małgorzata Wójcik