Jak dbać o wcześniaka po powrocie ze szpitala?

Jak wygląda opieka nad wcześniakiem po wyjściu ze szpitala? Czy będzie się rozwijał jak inne dzieci, czy szczepienia powinien przyjąć w tym samym czasie co dzieci urodzone o czasie. Masz tysiące pytań. Zacznijmy od tego jak ma początku powinna wyglądać opieka nad wcześniakiem w domu.

Spis treści

1. Wyjście ze szpitala z wcześniakiem
2. W jaki sposób karmić wcześniaka?
3. Rozwój wcześniaka krok po kroku
4. Kiedy zgłosić z wcześniakiem do specjalisty?
5. Kiedy szczepić wcześniaka?

O tym, jak powinna wyglądać pielęgnacja wcześniaka po wyjściu ze szpitala należy wiedzieć, zanim lekarze zdecydują, że wcześniak może wyjść do domu. Gdy dziecko rodzi się przed terminem, pierwsze tygodnie jego życia są huśtawką emocji dla rodziców – od strachu i bezsilności po radość i nadzieję. 

Wyjście ze szpitala z wcześniakiem

Jeśli właśnie jesteś w takiej sytuacji, kilka dni przed wypisem maluszka ze szpitala zastanów się, o co chciałabyś spytać lekarzy. Pytania mogą dotyczyć pielęgnacji dziecka, wizyt u specjalistów lub zachowania w sytuacjach, które cię niepokoją. Najlepiej zapisz je na kartce, żeby nic ci nie umknęło z powodu podekscytowania tą niezwykłą chwilą. Upewnij się, że wszystko rozumiesz. Lepiej zapytać dwa razy niż mieć wątpliwości.

Częstym problemem rodziców wcześniaków jest troska o higienę w domu. Pytają, jak często muszą myć dłonie, a nawet, czy powinni dezynfekować ręce, zanim zajmą się dzieckiem. Kiedy pozwolić na odwiedziny nowego mieszkańca domu? Choć odporność wcześniaków jest nieco słabsza niż dzieci urodzonych o czasie, nie ma powodu, by przesadzać z higieną. Wystarczy myć ręce po wyjściu z toalety, powrocie do domu, krojeniu mięsa, głaskaniu zwierząt czy wycieraniu nosa.

Co do odwiedzin, warto zachować zdrowy rozsądek. Lepiej zrezygnować z tłumu gości. Każdego odwiedzającego trzeba zapytać o zdrowie. Kaszlący i zakatarzeni powinni mieć zakaz odwiedzin. Przez 1–3 miesiące starajcie się nie zabierać malca do zatłoczonych miejsc: centrów handlowych, przedszkola. Śmiało natomiast możecie wychodzić na spacery, oczywiście jeśli pogoda na to pozwala.

Czytaj też: Noworodek i goście. O czym pamiętać podczas odwiedzin noworodka?

Temperatura pomieszczeń w domu powinna być nieco wyższa niż się zaleca w przypadku dzieci urodzonych o czasie (wcześniak szybciej się wychładza). Wystarczą 22–23ºC. Woda do kąpieli zaś powinna mieć 36–37ºC. Gdy w domu jest chłodniej, koniecznie zakładaj dziecku po kąpieli czapeczkę.

Ważne: nie pal papierosów przy dziecku. Dym papierosowy może wywołać u dziecka trudności z oddychaniem, a także osłabić jego odporność i spowolnić rozwój.

W jaki sposób karmić wcześniaka?

Nie denerwuj się, jeśli początkowo karmienie piersią w domu idzie trochę pod górkę. Wcześniaki, które były intubowane, odśluzowywano im drogi oddechowe lub miały często zmieniane plastry na twarzy, mogą mieć pewne kłopoty z jedzeniem. Po prostu są nieco bardziej wrażliwe niż inne dzieci. Dlatego przy karmieniu, zarówno piersią jak i butelką, a w późniejszym czasie także łyżeczką, mogą zdarzać się lepsze i gorsze dni. Trzeba wtedy zachować spokój (zdenerwowanie może udzielić się dziecku) i cierpliwie, po krótkiej przerwie, zaproponować ponownie jedzenie. Najlepszym dowodem, że dziecko się najada, są regularne przyrosty masy ciała.

Czytaj też: Cztery etapy karmienia wcześniaka

Nie dziw się, że posiłek zajmuje dziecku dużo czasu. Ssanie, połykanie i oddychanie to spory wysiłek i malec może się zwyczajnie zmęczyć. Jednak unikaj sytuacji, gdy na początku posiłku smyk zasypia przy piersi lub butelce. Ważne sprawy: dzieci urodzone przedwcześnie dostają zwykle specjalne mleko, stworzone z myślą o potrzebach wcześniaków (Alprem, Bebilon Nenatal). Lekarz może też doradzić, by dodawać do odciągniętego mleka mamy preparat wzmacniający jego wartości odżywcze (Bebilon BMF). Zapytaj lekarza, jak długo powinnaś je podawać.

Rozwój wcześniaka krok po kroku

Wcześniaki to mali twardziele. Często zadziwiają siłą, z jaką walczą o każdą nową umiejętność. Trudno jednak przewidzieć kalendarz postępów dziecka. Na pewno jednak nie ma nic dziwnego w tym, że początkowo jego rozwój różni się od rówieśników urodzonych o czasie. Najgorsze, co możesz zrobić, to porównywać swojego malca z dzieckiem sąsiadki. Każde dziecko ma swoje własne tempo rozwoju. Jednak dla ułatwienia oceny rozwoju dziecka stworzono pojęcie wieku korygowanego. Dziecko może więc osiągać pewne umiejętności wtedy, kiedy zdobyłoby je, gdyby urodziło się o czasie. Przykładowo, jeśli malec urodził się dwa miesiące przed terminem porodu, może zacząć siadać nie w siódmym, ale w dziewiątym miesiącu życia. Te różnice dotyczą głównie wcześniaków w pierwszych miesiącach życia. Zwykle najpóźniej w ciągu dwóch lat malec dogania rówieśników urodzonych o czasie.

Ważne: nie oczekuj od dziecka za dużo. Nie wmawiaj sobie, że ma mniejsze możliwości. Choć urodziło się przedwcześnie, nie wyklucza to dobrych ocen w szkole ani podjęcia studiów. Wcześniactwo to nie wyrok, a jedynie trudniejszy start w życie, które może być naprawdę udane.

Kiedy zgłosić z wcześniakiem do specjalisty?

Przez pierwsze tygodnie po porodzie dziecko jest pod opieką lekarzy „od noworodków”, czyli neonatologów. Ale zdrowie malca będą wspierać także inni specjaliści.

• Wcześniactwo niesie ryzyko problemów neurologicznych. Dotyczy to przede wszystkim dzieci urodzonych przed 30. tygodniem ciąży lub z wagą urodzeniową poniżej 1500 g. Odległym skutkiem tych problemów może być padaczka, wodogłowie, mózgowe porażenie dziecięce lub jakieś drobne problemy. Trzeba podkreślić, że nieprawidłowości mogą, ale wcale nie muszą się pojawić. Aby nie przeoczyć pierwszych niepokojących sygnałów i w porę wkroczyć z leczeniem, malec musi pozostawać pod opieką neurologa dziecięcego. Zawsze wykonuje się także u dziecka USG główki, czyli ocenia mózg przez „okienko” w czaszce, jakie tworzą ciemiączka. Badanie to jest całkowicie bezbolesne i bezpieczne. Można je wielokrotnie powtarzać w razie potrzeby. Badanie zwykle wykonuje się co 1–2 miesiące przez pierwsze pół roku życia dziecka, a później rzadziej.
• Każdy wcześniak powinien zostać zbadany przez okulistę dziecięcego przynajmniej w 4., 8. i 12. tygodniu życia. Bywa, że badania kontrolne są potrzebne częściej. Powodem jest przede wszystkim ryzyko retinopatii wcześniaczej, czyli zaburzeń siatkówki oka. Wczesne wykrycie nieprawidłowości i leczenie umożliwia uratowanie prawidłowego widzenia. Przedwcześnie urodzone dzieci mogą mieć problemy z zezowaniem, oczopląsem lub po prostu wadę wzroku. Opieka okulistyczna jest bardzo ważna, bo prawidłowy wzrok umożliwia lepszy rozwój ogólny.
• Nie każdy wcześniak wymaga rehabilitacji ruchowej. Jednak każdy potrzebuje wsparcia w rozwoju. Dlatego warto udać się do poradni rehabilitacyjnej, aby dowiedzieć się, jak prawidłowo nosić malca, przebierać, kąpać i jak się z nim bawić. To ważne nie tylko ze względu na rozwój ruchowy, ale także pracę zmysłów. Niektóre maluszki potrzebują regularnych wizyt w poradni rehabilitacyjnej i w gabinecie fizjoterapeuty.

Czytaj też: 7 zabaw niemowlaka, które przyspieszą rozwój dziecka

• Może być także niezbędna wizyta u hematologa, czyli specjalisty chorób krwi. Wcześniaki bowiem są zagrożone anemią. Wszystkie przez pierwsze 12 miesięcy życia powinny dostawać preparat żelaza, a czasem także witaminy wspomagające tworzenie krwi, np. witaminę B6 lub kwas foliowy. Nawet jeśli parametry krwi są dobre, niezbędna jest profilaktyka niedoboru żelaza, bo płód dostaje zapas tego pierwiastka w ostatnich tygodniach ciąży. Gdy dziecko przychodzi na świat przedwcześnie, magazyny żelaza są po prostu puste i trzeba je uzupełnić.

Ważne: wszystkie noworodki, a zwłaszcza wcześniaki, powinny mieć zbadany słuch jeszcze w szpitalu, w pierwszych dniach po porodzie. Po badaniu zostaje wklejona do książeczki zdrowia dziecka specjalna wklejka. Jeśli jest niebieska – badanie wypadło pomyślnie. Żółta oznacza nieprawidłowy wynik badania przesiewowego lub wystąpienie czynników ryzyka problemów ze słuchem (np. podawanie dziecku leków działających toksycznie na zmysł słuchu). A to oznacza, że badanie trzeba powtórzyć w poradni audiologicznej, na profesjonalnym sprzęcie. Badanie powinno zostać wykonane w ciągu trzech miesięcy, bo w przypadku nieprawidłowości czas wdrożenia leczenia ma duże znaczenie.

Kiedy szczepić wcześniaka?

Rodzice często mają wiele wątpliwości dotyczących szczepień. „Ona jest taka maleńka i tyle ma za sobą trudności, że boję się, że szczepionki za bardzo obciążą jej organizm” – słyszą często lekarze. To naturalne, że rodzice się boją o dziecko. Właśnie dlatego powinni zdecydować się na szczepienia. Osłabiony organizm dziecka jest szczególnie podatny na zakażenia, także te o groźnych skutkach. Właśnie dlatego wielu wcześniakom przysługuje bezpłatnie szczepienie przeciwko pneumokokom. 

Wcześniaki trzeba szczepić. Liczbę zastrzyków można zmniejszyć, decydując się na szczepionki skojarzone, np. 5 w 1 lub 6 w 1. W pierwszym roku życia warto dodatkowo podać dziecku szczepionkę przeciwko pneumokokom, meningokokom i rotawirusom, a po pierwszych urodzinach – chroniącą przed ospą wietrzną. Ważne sprawy: schemat szczepień jest taki sam jak w przypadku dzieci urodzonych w terminie. Należy je wykonywać według wieku urodzenia, a nie wieku korygowanego. Im szybciej dziecko zostanie zaszczepione, tym będzie bardziej bezpieczne. Jedyny wyjątek dotyczy szczepionki przeciwko gruźlicy, którą można podać niemowlęciu dopiero wtedy, gdy osiągnie ono wagę 2000 g.