Urlopy dla rodziców - kiedy i co ci się należy

Urlopy dla rodziców ułatwiają nie tylko opiekę nad dzieckiem, ale też pośrednio sprzyjają decyzji o powiększeniu rodziny. Sprawdź, jaki urlop przysługuje młodym rodzicom i na jaki zasiłek możesz liczyć.

Spis treści

1. Urlop macierzyński
2. Wysokość świadczeń
3. Ojciec na urlopie
4. Urlop rodzicielski
5. Urlop ojcowski
6. Urlop wychowawczy
7. Urlopy dla rodziców: sytuacje wyjątkowe

Urlopy dla rodziców to płatne przerwy w pracy, a więc są do niego uprawnione tylko osoby zatrudnione na umowę o pracę. Każdy rodzaj urlopu ma swoją specyfikę. Wszystkie zasady i warunki przyznawania urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego czy wychowawczego mogą się wydawać dość skomplikowane. Dlatego wyjaśniamy te zawiłości w możliwie najprostszy sposób.

Znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania: komu przysługuje urlop macierzyński, ojcowski, rodzicielski i wychowawczy? Jak długie są te urlopy? Czy dostaje się na nich jakieś pieniądze i w jakiej wysokości? A zatem dużo przydatnych, aktualnych informacji w jasnej, przystępnej formie. Zachęcamy do lektury!

Urlop macierzyński

Urlop macierzyński to zasadniczy, podstawowy urlop związany z urodzeniem dziecka. Przysługuje każdej kobiecie, która urodziła dziecko i w dniu porodu była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Urlop macierzyński nie przysługuje kobietom bezrobotnym, pracującym na umowę zlecenie lub o dzieło, studentkom (chyba że jednocześnie studiują i pracują na podstawie umowy o pracę). Prawa do urlopu macierzyńskiego nie mają również matki, których umowa o pracę wygasła z dniem porodu (ale mają prawo do zasiłku macierzyńskiego).

Urlop macierzyński rozpoczyna się zwykle od dnia porodu, ale kilka tygodni tego urlopu (maksymalnie sześć) można wykorzystać już przed porodem – jeśli matka sobie tego życzy i złoży u pracodawcy odpowiedni wniosek o urlop macierzyński wraz z zaświadczeniem lekarskim o przewidywanej dacie porodu.

Urlop macierzyński trwa 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz od 31 do 37 tygodni w przypadku ciąży mnogiej (im więcej dzieci, tym dłuższy wymiar urlopu). Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zarezerwowane jest wyłącznie dla matki - ta część urlopu jest obowiązkowa, matka nie może się jej zrzec. Natomiast pozostałą część urlopu może wykorzystać ojciec dziecka.

Czytaj także: Prawa i przywileje ciężarnej pracującej na etacie

ZUS i macierzyński. Jak wylicza się świadczenia kobietom bezrobotnym?

Prawa studiującej mamy - jak pogodzić dziecko ze studiami?

Ciąża a umowa o dzieło i umowa zlecenie. Co należy się ciężarnej z umów śmieciowych?

Oblicz długość swojego urlopu macierzyńskiego

Wysokość świadczeń

Osobie przebywającej na urlopie macierzyńskim przysługuje zasiłek macierzyński. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od tego, jak długo (łącznie) będzie trwać całkowita nieobecność w pracy z tytułu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Jeśli rodzice chcą skorzystać wyłącznie z urlopu macierzyńskiego, to zasiłek macierzyński wyniesie 100 proc. wynagrodzenia (średnie wynagrodzenie z 12 ostatnich miesięcy).

Zasiłek macierzyński przysługuje wszystkim mamom, które w chwili porodu miały opłacaną składkę chorobową, a więc oprócz mam przebywających na urlopie macierzyńskim mogą z niego skorzystać kobiety zatrudnione na umowę-zlecenie, które opłacają składkę chorobową dobrowolnie, oraz prowadzące własną działalność gospodarczą. A także te, których umowa o pracę wygasła w dniu porodu. Zasiłek macierzyński dostaje też ojciec przebywający na urlopie macierzyńskim lub ojcowskim.

Ojciec na urlopie

Z pierwszych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może skorzystać wyłącznie matka dziecka. Pozostałą część urlopu (6 tygodni) może wykorzystać ojciec dziecka, pod warunkiem, że sam także jest zatrudniony na umowę o pracę. Mężczyzna na urlopie macierzyńskim otrzymuje zasiłek macierzyński i jest chroniony przed wypowiedzeniem tak samo jak kobieta.

Czytaj także: Urlop ojcowski - wniosek, dokumenty, wynagrodzenie

Urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski może wziąć zarówno matka, jak i ojciec dziecka, pod warunkiem że wykorzystany już został w pełnym wymiarze urlop macierzyński. Na tym urlopie rodzice mogą przebywać równocześnie. Trwa maksymalnie 32 tygodnie, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Jeśli mama i tata są na urlopie rodzicielskim równocześnie, to każdy wspólny tydzień liczony jest podwójnie, a więc ich cały wspólny urlop może trwać najwyżej 16 tygodni.

Osobie na urlopie rodzicielskim przysługuje zasiłek. Jego wysokość zależy od tego, jak długo (łącznie) będą trwać urlopy macierzyński i rodzicielski oraz kiedy rodzice to zadeklarują.

Jeśli matka w ciągu 21 dni od porodu zadeklaruje, że chce wykorzystać cały urlop (20 tygodni macierzyńskiego i 32 rodzicielskiego), to przez cały ten okres będzie dostawać zasiłek w wysokości 80 proc. wynagrodzenia. Natomiast jeśli na urlop rodzicielski rodzic zdecyduje się później (np. pod koniec urlopu macierzyńskiego), to będzie otrzymywać 100 proc. sumy zasiłku przez pierwsze 26 tygodni urlopu i 60 proc. przez kolejne 26 tygodni.

Czytaj także: Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski - wzór podania

Kalkulator urlopu macierzyńskiego

Urlop ojcowski

Urlop ojcowski to urlop, który może wziąć ojciec dziecka, jeśli ma status pracownika, czyli jest zatrudniony na umowę o pracę. Urlop ojcowski przysługuje ojcu niezależnie od tego, czy matka ma prawo do urlopu macierzyńskiego, czy nie ma. Urlop ojcowski nie jest obowiązkowy, ale nie można go przekazać matce – jeśli mężczyzna z niego nie skorzysta, to urlop przepada.

Aby go otrzymać, pracownik musi złożyć pisemny wniosek o urlop ojcowski u pracodawcy najpóźniej 7 dni przed planowanym początkiem urlopu. Pracodawca nie może odmówić jego udzielenia (przynajmniej oficjalnie). Urlop nie przysługuje ojcu, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Urlop ojcowski trwa 14 dni kalendarzowych. Należy go wykorzystać do momentu ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Urlop ojcowski jest płatny. Przebywającemu na nim ojcu przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru (średnie wynagrodzenie z 12 ostatnich miesięcy).

Urlop wychowawczy

Urlop wychowawczy przysługuje każdemu pracownikowi, który ma co najmniej sześciomiesięczny staż pracy – zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Oboje rodzice mają tu identyczne prawa. Z urlopu wychowawczego można skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Można go wziąć bezpośrednio po urlopie rodzicielskim lub później.

Wniosek o urlop wychowawczy należy złożyć u pracodawcy co najmniej 21 dni przed datą jego rozpoczęcia.

Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego to 36 miesięcy. Można wziąć urlop wychowawczy w całości lub w częściach (maksymalnie pięciu). Ale jeśli rodzic korzystał już w częściach z urlopu rodzicielskiego, to liczba wykorzystanych części wcześniejszego urlopu (maksymalnie dwie) obniża liczbę możliwych do wykorzystania części urlopu wychowawczego. A więc rodzic, który nie wykorzystał od razu po macierzyńskim całego urlopu rodzicielskiego, tylko wziął go w dwóch częściach, urlop wychowawczy może podzielić maksymalnie na trzy części.

Urlop wychowawczy nie jest płatny. Ale jeśli rodzina dostaje zasiłek rodzinny na dziecko (miesięczny dochód netto na osobę nie przekracza kwoty 674 zł), to rodzicowi na urlopie wychowawczym przysługuje dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w wysokości 400 zł miesięcznie.

Czytaj także: 14 pytań o urlop wychowawczy - to warto wiedzieć