Objawy celiakii u dzieci - jak rozpoznać? Badania, leczenie celiakii

Celiakia u dzieci to choroba, którą charakteryzuje nietolerancją białka zawartego m.in. w pszenicy – glutenu. Jakie są objawy celiakii, czyli choroby trzewnej? Jak wyglądają diagnostyka i leczenie nadwrażliwości na gluten?

Badania dowodzą, że 30 proc. dorosłych, u których stwierdza się celiakię, czyli nadwrażliwość na gluten, w pierwszych latach życia przeszło jej łagodną postać, ale choroba nie została wtedy rozpoznana.

Można ją przejść także później, również bezobjawowo. Warto jednak jak najwcześniej dowiedzieć się, czy nasze dziecko nie choruje na celiakię.

Spis treści:

• Kto najczęściej choruje na celiakię?
• Jak rozpoznać celiakię?
• Diagnostyka celiakii
• Dieta bezglutenowa w celiakii

Kto najczęściej choruje na celiakię?

Istotą celiakii jest nadwrażliwość na gluten, czyli białko zawarte w ziarnach pszenicy, owsa, żyta i jęczmienia, a właściwie na jedną z jego frakcji – gliadynę. Nie wiadomo, dlaczego jedne osoby mają tę nadwrażliwość, a inne nie. Wiele przemawia za tym, że za rozwój choroby odpowiadają predyspozycje genetyczne.

Zdaniem naukowców u niektórych osób gluten wywołuje swego rodzaju reakcję alergiczną (inną niż zwykła alergia pokarmowa), która prowadzi do stanu zapalnego jelita i zniszczenia śluzówki.

Uczeni zwrócili uwagę, że na celiakię częściej zapadają osoby cierpiące na jedną z tzw. chorób autoagresywnych (np. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę typu I, zapalenie tarczycy, toczeń rumieniowaty) i obciążone genetycznie tymi chorobami.

Według innej teorii czynnikiem wyzwalającym chorobę trzewną może być zmniejszenie odporności po przebytej infekcji, operacji czy silnym stresie.

Jak rozpoznać celiakię? Inne objawy choroby trzewnej

Choroba u każdego może przebiegać inaczej. U dorosłych zazwyczaj rozwija się skrycie. Czasem daje o sobie znać zaburzonym rytmem wypróżniania, jednak biegunki, wzdęcia czy bóle brzucha pojawiają się sporadycznie i same ustępują. Innym razem nie ma dolegliwości gastrycznych, zamiast tego organizm wysyła nietypowe sygnały.

Mogą płynąć z układu krwiotwórczego (skłonność do krwawień, bladość skóry, anemia u dzieci), kostnego (bóle kości i stawów, częste złamania), mięśniowego (zanik mięśni, kurcze), nerwowego (mrowienie w stopach lub nogach, zapalenie nerwów, padaczka). 

Bywają też objawy skórne celiakii (zapalenie, obrzęki, wybroczyny), zaburzenia endokrynologiczne (nieregularność lub brak miesiączek, impotencja). 

Wszystko to może być skutkiem związanego z celiakią zaburzenia wchłaniania i w konsekwencji niedoboru np. żelaza, kwasu foliowego, witamin A, D, K oraz z grupy B, wapnia.

Czasem jedyny symptom choroby to osłabienie, drażliwość, niekiedy tylko ból dziąseł, owrzodzenie jamy ustnej czy łamanie w kościach. Innym razem – niewydolność trzustki, zapalenie kłębuszków nerkowych. Dlatego rozpoznanie celiakii jest trudne.

Zobacz: Gastroskopia u dzieci - kiedy jest konieczna?

Wypróbuj nowy program dietetyczny

Autor: redakcja

Cierpisz na nietolerancję glutenu lub celiakię? Wypróbuj nowy program dietetyczny, który pomoże ci przestrzegać zasad diety bezglutenowej.

Sprawdź teraz

Diagnostyka celiakii

1. Badania wyrywające celiakię

Zwykle lekarz stawia właściwą diagnozę po wykluczeniu innych schorzeń. Bardzo ważny jest dokładny wywiad. Lekarz poszukuje w przeszłości takich objawów, jak niewyjaśniona niedokrwistość lub biegunki, opóźniona pierwsza miesiączka czy przedwczesna menopauza, które mogą świadczyć o chorobie.

Do charakterystycznych sygnałów należy też osłabienie i zmęczenie utrzymujące się mimo ustąpienia biegunki lub wyrównania niedokrwistości. Pyta o inne choroby, w tym z autoagresji, i czy ktoś w rodzinie na nie chorował.

Do postawienia diagnozy potrzebne są badania laboratoryjne i obrazowe. Jeżeli lekarz podejrzewa celiakię, zwykle w pierwszej kolejności zaleca test na oznaczenie swoistych przeciwciał IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) – enzym odpowiedzialny za powstawanie wiązań między łańcuchami określonych białek. Dodatni wynik z dużym prawdopodobieństwem świadczy o chorobie.

Czasem trzeba jeszcze oznaczyć antygeny przeciwko gliadynie (AGA). Oba badania wykonuje się również, by ocenić wyniki leczenia. Specjalista może zalecić badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko endomysium (EmA) – cienka tkanka warstwy łącznej. W tym przypadku dodatni wynik wykazuje jedynie nadwrażliwość na gluten, ale nie świadczy o celiakii.

2. Biopsja dla potwierdzenia diagnozy

Do potwierdzenia diagnozy potrzebna jest biopsja. Badanie polega na wprowadzeniu do dwunastnicy przez przełyk endoskopu (rurki z miniaturową kamerą), przez który lekarz ogląda ścianę jelita i pobiera tkankę do badania. U większości osób z celiakią stwierdza się zanik kosmków jelitowych i przewlekły stan zapalny błony śluzowej jelita. Histopatolog ocenia stopień zaawansowania choroby w skali od I do IV.

Żeby sprawdzić, czy choroba nie zrobiła w organizmie spustoszenia, wykonuje się badania laboratoryjne: morfologię krwi, analizę moczu, OB, stężenie białka CRP, analizy biochemiczne oceniające poziom elektrolitów, białka, wapnia, witamin D, E, z grupy B i próby wątrobowe. Aby być pewnym, na co dziecko ma alergię warto wykonać też testy alergiczne. 

Zobacz także:

Przykładowe menu dla dziecka na diecie bezglutenowej

Gdzie kupować produkty bezglutenowe?

Produkty dozwolone i zakazane w diecie bezglutenowej [LISTA]

Dieta bezglutenowa w celiakii

Na celiakię nie ma leku. Przez całe życie trzeba przestrzegać diety bezglutenowej. Nie wolno zapominać, że raz wyzwolona choroba pozostaje w uśpieniu i jeśli zjemy odrobinę glutenu, to musimy liczyć się z jej przebudzeniem, choć objawy mogą wystąpić dopiero po jakimś czasie.

Na diecie bezglutenowej powinny być też osoby z celiakią bezobjawową. Gluten niszczy śluzówkę, co prowadzi do zaburzenia wchłaniania i utajonego rozwoju chorób spowodowanych niedoborem substancji odżywczych.

Objawy celiakii mogą złagodnieć lub ustąpić już po kilku tygodniach, a nawet paru dniach od rozpoczęcia diety. Ale na odbudowanie błony śluzowej jelita trzeba poczekać przynajmniej kilka miesięcy, a w ciężkich przypadkach 2–3 lata.

Czasem poza dietą bezglutenową należy jeszcze przyjmować witaminy i mikroelementy. Jeżeli choroba ma ciężki przebieg, stosuje się leki sterydowe lub inne preparaty poprawiające wchłanianie wody i elektrolitów.

Celiakii nie wolno bagatelizować, nieleczona prowadzi do powikłań, np. anemii, osteoporozy, zmian neurologicznych, nowotworów (np. chłoniaka jelita cienkiego).

Polecamy wideo: Alergie pokarmowe u dzieci

miesięcznik "Zdrowie"