COVID-19 u noworodka - czy koronawirus jest wskazaniem do cięcia cesarskiego?

Czy możliwy jest COVID-19 u noworodka? Niestety tak. Wraz z rosnącym z dnia na dzień rozpowszechnieniem wirusa Sars-CoV-2 w Polsce, coraz więcej kobiet rodzących choruje na COVID-19. Sytuacja ta wymaga od personelu medycznego specjalnego postępowania. Jakie są objawy zakażenia koronawirusem u noworodka? Czy COVID-19 jest wskazaniem do cięcia cesarskiego?

COVID-19 u noworodka - czy zakażenie możliwe? Okazuje się, że tak. Pandemia koronawirusa przyspiesza na całym świecie. Codziennie dowiadujemy się o nowych potwierdzonych przypadkach i osobach zmarłych z powodu COVID-19. Panujący kryzys niestety dotyka również przyszłe mamy i ich dzieci.

Poród w tym czasie, zwłaszcza kiedy kobieta rodząca jest zarażona koronawirusem, wymaga podjęcia szczególnych środków ostrożności. Mają one na celu zapobieganie rozprzestrzeniania się wirusa wśród personelu medycznego oraz transmisji między matką a jej dzieckiem. Jest to czas szczególnie trudny dla kobiet i ich dzieci. Czy noworodek może mieć koronawirusa i czy COVID u matki jest wskazaniem do cesarskiego cięcia?

Spis treści

1. Objawy COVID-19 u noworodka
2. Poród noworodka a COVID-19
3. Jak sprawdzić, czy noworodek ma koronawirusa?
4. Czy kobieta z COVID może karmić noworodka piersią?
5. Czy COVID-19 jest wskazaniem do cięcia cesarskiego?

Objawy COVID-19 u noworodka

Pomimo skrajnie niskiej odporności i niewykształconego układu immunologicznego, noworodki bardzo dobrze radzą sobie z zakażeniem koronawirusem. Noworodki to grupa wiekowa, w której występuje największy odsetek bezobjawowych przypadków COVID-19.

U małych pacjentów rzadko kiedy stwierdzane są charakterystyczne dla zakażenia koronawirusem Sars-CoV-2 objawy, takie jak duszność, przyspieszony oddech (tachypnoe), spadki saturacji, kaszel czy bezdechy. Niekiedy możemy stwierdzić u nich brak apetytu spowodowany zaburzeniami węchu oraz smaku, które są ściśle związane z zakażeniem koronawirusem.

Przypadki bardzo ciężkiego przebiegu COVID-19 u noworodków są rzadkością na całym świecie. Tylko w marginalnym procencie przypadków potrzebują one leczenia w postaci podawania tlenu czy też leczenia przeciwgorączkowego.

W badaniach krwi u noworodka zakażonego wirusem Sars-CoV-2 możemy zauważyć m.in.:

• prawidłową bądź zmniejszoną liczbę leukocytów
• prawidłową lub zmniejszoną liczbę limfocytówp
• podwyższone stężenie kinazy kreatynowej
• podwyższone poziomy AspAT oraz AlAT
• wzrost poziomu interleukiny 6. oraz CRP.

Objawy zakażenia koronawirusem u małych pacjentów są bardzo niespecyficzne i mogą zostać łatwo przeoczone. Z tego powodu, w przypadku potwierdzenia COVID-19, jak i podejrzenia, kluczowa jest izolacja od zdrowych osób zarówno matki, jak i noworodka.

Poród noworodka a COVID-19

Szpitale położnicze oraz Polskie Towarzystwo Neonatologiczne przygotowały wytyczne oraz algorytm postępowania w przypadku porodu kobiety chorej na COVID. Poród taki odbywa się zawsze w specjalnie przygotowanych salach odizolowanych od innych przyszłych mam.

Liczba osób biorących czynny udział w porodzie jest ograniczony do niezbędnego minimum. Personel medyczny wyposażony jest w specjalne skafandry, maski ffp3 lub ffp2, gogle lub przyłbice, dwie pary rękawiczek oraz ochronną folię na buty. Jest to podyktowane koniecznością zapobiegania transmisji wirusa z matki na położne oraz lekarzy i lekarki. W przypadkach matek, u których potwierdzono COVID-19, dziecko jest myte od razu po porodzie.

Co ważne, obecnie kobieta z podejrzeniem lub stwierdzeniem COVID-19 nie musi rodzić tylko w szpitalach jednoimiennych. Porody takie odbywają się także w standardowych szpitalach położniczych nawet mimo pozytywnego wyniku wymazu u przyszłej mamy.

Przed porodem kobieta jest informowana o potencjalnym zagrożeniu, jakie niesie ze sobą przebywanie z dzieckiem w okresie poporodowym. W związku z małą liczbą danych dotyczących porodów matek z aktywną chorobą COVID-19 specjaliści nie są zgodni jakie postępowanie jest najlepsze.

Z jednej strony kangurowanie i kontakt „skóra do skóry” matki z jej nowo narodzonym dzieckiem ma nieoceniony wpływ na budowę relacji oraz tworzenie więzi. Z drugiej jednak strony, pomimo posiadania przez mamę maseczki zakrywającej usta oraz nos, istnieje potencjalne ryzyko transmisji wirusa na dziecko.

Mimo to, jeżeli stan zakażonej matki i nowo narodzonego dziecka jest dobry to najczęściej nie ma przeciwwskazań, aby mogli być razem tuż po narodzinach. Decyzja o postępowaniu po porodzie pozostaje najczęściej w gestii matki, która podpisuje stosowne dokumenty jeszcze przed porodem.

Jak sprawdzić, czy noworodek ma koronawirusa?

Zakażenie koronawirusem u noworodka jest potwierdzane przy użyciu testów RT-PCR wykrywających obecność DNA wirusa. Wymaz u noworodka pobierany jest z nosogardzieli, jednak Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca wykonywanie osobnych wymazów z nosa oraz z gardła.

Czas, w którym wykonywany jest test zależy od tego, czy matka choruje na COVID-19.

• Jeżeli kobieta ma stwierdzony COVID, wymaz jest robiony po urodzeniu, tak szybko jak to możliwe. Ma to na celu wykluczyć ewentualne zakażenie wewnątrzmaciczne, gdyż naukowcy dalej nie są zgodni, czy wirus Sars-CoV-2 przechodzi przez łożysko.Jeżeli wynik jest ujemny, test powtarzany jest po 24-48 godzinach, aby ostatecznie stwierdzić, czy maluszek uległ zakażeniu koronawirusem, czy też nie. Do tego momentu noworodek powinien być oddzielony od innych dzieci, których matki miały bardzo niskie ryzyko choroby COVID-19.

• W sytuacji kiedy rodząca jest jedynie podejrzana o zakażenie koronawirusem, procedura wygląda inaczej. Wtedy to u matki wykonujemy test możliwie jak najszybciej. Przy wyniku ujemnym i braku cech infekcji COVID-19 uznajemy zarówno rodzącą, jak i noworodka za zdrowych, a postępowanie jest standardowe.W przypadku potwierdzenia u kobiety po porodzie zakażenia koronawirusem, działania podejmowanie przez personel medyczny są takie same jak przy matkach z potwierdzonym COVID-19 przed porodem.Bez względu na wynik testu RT-PCR u matki, w polskich szpitalach może ona przebywać ze swoim dzieckiem zaraz po jego narodzinach. Jedynym wymogiem jest posiadanie przez nią maseczki ffp2 lub ffp3, a także dobry stan ogólny jej oraz dziecka.

Czy kobieta z COVID może karmić noworodka piersią?

Nadal nie ma wystarczającej ilość danych o potencjalnej możliwości zakażenia koronawirusem noworodka podczas karmienia go piersią. Niektóre doniesienia naukowe mówią o obecności DNA wirusa w mleku matki cierpiącej na COVID-19, jednak nie potwierdzono obecności cząsteczek wirusa.

Z tego też powodu Polskie Towarzystwo Neonatologiczne nie rekomenduje rezygnacji z karmienia piersią przez matki zakażone koronawirusem. Przestrzega jednak o możliwości istnienia tej drogi zakażenia.

Innym aspektem, który należy brać pod uwagę przy temacie karmienia piersią, jest obecność licznych przeciwciał zawartych w mleku matki. Mogą mieć one korzystne działanie na odporność noworodka, a nawet wpływać na to jak przechodzi zakażenie koronawirusem.

Ponadto wydzielająca się u matki podczas karmienia oksytocyna wpływa pozytywnie na samopoczucie kobiet, redukuje stres oraz wpływa na budowanie więzi z dzieckiem.

Czy COVID-19 jest wskazaniem do cięcia cesarskiego?

W rekomendacjach z początku pandemii PTGiP sugerowało, aby unikać porodu siłami natury wśród kobiet z pozytywnym wynikiem w kierunku COVID-19. Obecnie jednak samo stwierdzenie koronawirusa u kobiety rodzącej nie jest wskazaniem do porodu przez cięcie cesarskie.

Jest ono wykonywane tylko wtedy, kiedy istnieją ku temu wskazania uniwersalne wobec wszystkich kobiet. Są to m.in. łożysko przodujące, rzucawka, zbyt duża masa płodu, zagrażająca zamartwica płodu czy też niewspółmierność porodowa. Powodem decyzji o wykonaniu cięcia cesarskiego może być również zły stan ogólny rodzącej spowodowany przez COVID-19.

Maciej Toczek