Czym są głoski dźwięczne i bezdźwięczne? Jak je odróżnić?

Głoski dźwięczne i bezdźwięczne oraz ich właściwe odróżnianie to wiedza, którą powinien opanować każdy uczeń w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Jak wytłumaczyć dziecku różnice między głoskami dźwięcznymi i bezdźwięcznymi?

Nauko o głoskach znajduje się w programie języka polskiego w szkole podstawowej.Wśród tematów, które dzieci muszą przyswoić jest temat głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych.

Rozróżnienie tych dwóch rodzajów głosek nie jest łatwe, nie tylko dla ucznia, ale i dla rodzica - nie każdy z nas potrafi wytłumaczyć to dziecku. Dlatego poniżej znajdziecie kilka rad, które pomogą wam jak rozróżnić głoski dźwięczne od bezdźwięcznych. 

Spis treści:

1. Od czego zależy dźwięczność głosek?
2. Które głoski są dźwięczne, a które bezdźwięczne?
3. Ćwiczenia na rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

Od czego zależy dźwięczność głosek?

Dźwięczność głoski zależy od ułożenia więzadeł głosowych (strun głosowych). Są to ruchome struktury (więzadła, tkanki i mięśnie) zwane fałdami, znajdujące się wewnątrz krtani.

Gdy zsuwają się do siebie, zamykają dostęp powietrza wydostającego się z płuc. Zostają one wówczas wprawione w drganie, czego efektem jest powstawanie głosek dźwięcznych.

Gdy więzadła są rozsunięte powietrze swobodnie przepływa przez krtań i nie zostaje wprawione w ruch drgający. Mówimy wtedy o powstawaniu głosek bezdźwięcznych.                                

Czytaj: Co to są głoski - przykłady głosek

Jak nauczyć dziecko głoskować? Ćwiczenia logopedyczne na głoskowanie

Które głoski są dźwięczne, a które bezdźwięczne?

Do głosek dźwięcznych zaliczamy wszystkie samogłoski (a, e, i, o, u, y) oraz głoski: [b], [d], [dz], [dź], [dż], [g], [j], [l,] [ł], [m], [n], [ń], [r], [w], [z], [ź], [ż].

Do głosek bezdźwięcznych należą: [c], [ć], [cz], [f], [h], [k], [p], [s], [ś], [sz], [t].

Najłatwiejszym sposobem na sprawdzenie, czy głoska jest dźwięczna czy bezdźwięczna jest przyłożenie palca do szyi na wysokości krtani i wypowiedzenie tej głoski w izolacji tzn. tak, aby zabrzmiała tylko ta głoska.

Jeśli np. chcemy sprawdzić czy [k] jest dźwięczna czy nie, musimy wymówić [k], a nie [kyyy], ponieważ dodanie samogłoski [y] automatycznie udźwięczni wypowiadaną głoskę k.

Jeśli pod palcem poczujemy drganie, będzie to oznaczało, że głoska jest dźwięczna. Jeśli nie – mamy do czynienia z głoską bezdźwięczną.

Głoski dźwięczne [b], [d], [dz], [dź], [dż], [g], [w], [z], [ź], [ż] mają swoje bezdźwięczne odpowiedniki: b-p, d-t, dz-c, dź-ć, dż-cz, g-k, w-f, z-s, ź-ś, ż-sz.

Warto pamiętać, że głoski dźwięczne znajdujące się na końcu wyrazy, tracą swoją dźwięczność w czasie wymowy. Np. mówiąc "pociąg", wymawiamy "pociąk".

Czytaj: Wzory matematyczne dla ósmoklasistów i nie tylko

Wymagania edukacyjne dla klas 1-3

Ćwiczenia na rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

• Ćwiczenie 1.

Utwórz nowe wyrazy zamieniając wyróżnione głoski bezdźwięczne, na ich dźwięczne odpowiedniki.

a)     pas -

b)     kot -

c)     wiec -

d)     choć -

e)     czemu -

f)      buk -

g)     falka -

h)     sad -

i)      zawieś -

j)      szary –

• Ćwiczenie 2.

Wymów i napisz, jakie głoski słyszysz na końcu poniższych wyrazów:

garb, róg, róż, grad, rów, rozkaz, widz, łódź, brydż, paź