Dysfonia - jak rozpoznać i leczyć zaburzenia głosu u dzieci?

Dysfonia, czyli zaburzenie głosu często kojarzone jest z pojawieniem się chrypki u osób dorosłych, u których głos jest narzędziem pracy. Nierzadko jednak zaburzenia głosu pojawiają się u dzieci. Jak rozpoznać i leczyć zaburzenia głosu u dzieci?

Dysfonia jest zaburzeniem głosu o podłożu organicznym, czynnościowym lub psychicznym. Często ma charakter wieloprzyczynowy. Deficyty głosu mogą przejawiać się w postaci nieprawidłowego sposobu emisji głosu, barwy, częstotliwości i czasu fonacji. Posługiwanie się głosem uwarunkowane jest od prawidłowego funkcjonowania narządów biorących udział w procesie jego tworzenia- układu oddechowego, rezonatora, krtani, przepony i mięśni przedniej ściany brzucha.

Spis treści:

1. Przyczyny dysfonii
2. Objawy dysfonii
3. Rozpoznanie dysfonii
4. Leczenie i rehabilitacja głosu

Przyczyny dysfonii

Zaburzenia głosu mogą pojawiać się już u niemowląt, jako wynik między zmian w krtani (brodawczaków, przepony krtaniowej, stanów zapalnych po refluksie żołądkowym) lub na skutek wiotkości kratni. Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym niewłaściwie i nadmiernie używają głosu mówiąc szybko, głośno, przekrzykując siebie nawzajem podczas zabaw w grupie. Może mieć to także związek z infekcjami dróg oddechowych, na które są narażone w tym okresie. Przewlekły kaszel (także alergiczny), wydzielina zalegająca w górnych drogach oddechowych i nieprawidłowy tor oddechowy niekorzystnie wpływają na jakość i narząd głosu.

Czytaj: Refluks u niemowląt - kiedy ulewanie u niemowląt może być niebezpieczne

Inne przyczyny:

• Organiczne- obejmują zmiany patologiczne w narządzie głosowym - wady wrodzone (np. asymetrie krtaniowe), choroby krtani, nowotwory, obrzęki, guzki na fałdach głosowych, polipy, torbiele, stany zapalne, schorzenia pooperacyjne lub pourazowe. Zmiany te mogą być pierwotne lub wtórne jako skutek nieprawidłowości funkcjonalnych krtani lub przeciążenia narządu np. w czasie jego zapalenia wirusowego.

Czytaj: Zapalenie krtani u dzieci - przyczyny, objawy, leczenie

• Czynnościowe - występują przy nieprawidłowościach mechanizmów fonacyjnych bez pierwotnych zmian organicznych. Przyczynami mogą być dysfunkcje pracy mięśni wewnątrz i zewnątrzkrtaniowych, specyficzne uwarunkowania anatomiczne (np. krtani, układu oddechowego, kręgosłupa), zaburzenia hormonalne (np. podczas mutacji), zaburzenia neurologiczne, psychiczne (dysfonia psychogenna występująca min. przy chronicznym stresie, jako wynik traumatycznych przeżyć), brak samokontroli słuchowej.

Objawy dysfonii

Objawy zaburzeń głosu są zależne od przyczyny wywołującej dysfunkcję. Często występuje chrypka, osłabienie siły głosu, zmiana barwy na szorstki, twardy, drżący, bezdźwięczny. Pojawiać się mogą niekontrolowane przerwy w wypowiedzi, zanikanie głosu, skrócony czas fonacji. Czasem występuje odczucie zmęczenia podczas mówienia, suchość w gardle i potrzeba odchrząkania. Nasilenie objawów może zmieniać się w czasie. W najcięższych przypadkach pojawia się afonia, czyli utrata głosu. Osoba z afonią posługuje się szeptem.

Czytaj: Rozwój mowy dziecka: od niemowlaka do trzylatka

Rozpoznanie dysfonii

Oceną zaburzeń narządu głosu zajmuje się lekarz foniatra. Rozpoznania dokonuje na podstawie wywiadu oraz wyników badań foniatryczno - laryngologicznych (laryngoskopii, stroboskopii, analizy akustycznej próbek głosu, fiberoskopii), a w przypadku dysfonii czynnościowych w zależności od potrzeb także badań laboratoryjnych lub psychiatrycznych. Istotą podjęcia procesu leczenia i terapii dysfonii jest określenie i w miarę możliwości usunięcie mechanizmu wpływającego na wystąpienie zaburzeń głosu. W sytuacji występowania dodatkowych schorzeń, które mogą mieć wpływ na sprawność narządu głosowego i jakość głosu, diagnoza medyczna powinna być uzupełniona o diagnozę neurologiczną, endokrynologiczną, otolaryngologiczną, fizjoterapeutyczną oraz logopedyczną.

Leczenie i rehabilitacja głosu

Dobór technik terapeutycznych powinien być dostosowany do zaburzenia, funkcjonowania psychicznego oraz uwarunkowań biologicznych pacjenta. Terapia często prowadzona jest we współpracy kilku specjalistów np. foniatry, logopedy, fizjoterapeuty, psychologa. W leczeniu dysfonii wykorzystuje się także metody farmakologiczne oraz interwencje chirurgiczne.

Rehabilitacja głosu polega na specjalnie dobranych ćwiczeniach, których celem jest zmniejszenie zakresu oddziaływania przyczyny zaburzenia głosu, uzyskanie prawidłowej (w miarę możliwości) emisji głosu oraz mechanizmów oddechowych, fonacyjnych, rezonacyjnych i artykulacyjnych.

Terapia zaburzeń głosu wymaga przede wszystkich dbania o prawidłową higienę głosu. Pacjent powinien min. posługiwać się głosem o prawidłowym natężeniu i nastawieniu, dbać o nawadniane organizmu, a w przypadku osoby dorosłej wyeliminować używki (alkohol, papierosy). Dzieci dotknięte dysfonią nie powinny być narażane na wdychanie dymu tytoniowego.
Czas trwania terapii oraz jej efekty zależą głównie od przyczyny wystąpienia zaburzenia, obrazu klinicznego, częstotliwości i systematyczności procesu terapeutycznego oraz stosowania zasad higieny głosu.

Inhalacje sposobem na infekcje dróg oddechowych - WIDEO

Agnieszka Jaszczuk, neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej, pedagog specjalny