Dystocja barkowa - powikłanie w trakcie porodu, które ciężko przewidzieć
Dystocja barkowa, cytując rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, to „sytuacja położnicza, w której w końcowej fazie porodu, po urodzeniu się główki płodu, dochodzi do zatrzymania postępu porodu wskutek braku możliwości urodzenia się barków płodu”. Może doprowadzić do niedotlenienia płodu, porażenia jego splotu barkowego, a nawet do zgonu dziecka.
Spis treści:
Czym jest dystocja barkowa?
Słowo ‘dystocja’ pochodzi z języka greckiego, gdzie oznacza trudność w porodzie. Do dystocji barkowej dochodzi, gdy po urodzeniu główki dziecka jego barki, potocznie mówiąc, blokują się i poród nie może dalej prawidłowo postępować. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja położnicza i ciężko się na nią przygotować zarówno rodzącej jak i personelowi medycznemu. Wymaga dużego doświadczenia, a także umiejętności lekarzy, aby jak najbardziej zminimalizować ryzyko groźnych powikłań dla mamy i dziecka.
Jakie są rodzaje dystocji barkowej?
Dzieli się ją w zależności od postępowania jakie musi zostać wdrożone na:
- lekkiego stopnia- gdy wystarczy wykonać manewr McRobertsa-Gonika (przygięcie nóg rodzącej do jej brzucha),
- średniego stopnia- gdy wymagane jest wykonanie dodatkowo ucisku nadłonowego,
- ciężkiego stopnia, kiedy zachodzi konieczność przeprowadzenia przez lekarzy tzw. rękoczynów wewnętrznych.
Kiedy występuje dystocja barkowa i jakie są czynniki ryzyka?
Jej częstość występowania waha się od 0,15 do 2 % ciąż. Można wyróżnić czynniki sprzyjające pojawieniu się tego powikłania podczas porodu. Należą do nich: • otyłość, • cukrzyca, • nieprawidłowa budowa miednicy kostnej, • nieprawidłowa budowa macicy, • ciąża po 35. roku życia, • ciąża po terminie, • znaczny przyrost masy ciała w ciąży, • niski wzrost kobiety, • wielorodność (kilka wcześniejszych porodów), • makrosomia (nadmierna masa) u poprzedniego dziecka (>4500g), • dystocja barkowa podczas poprzedniego porodu.
Sprawdź: Kalkulator wagi w ciąży - sprawdź przyrost wagi w poszczególnych tygodniach ciąży Czynnikami ryzyka ze strony dziecka są m.in. makrosomia płodu (jego zbyt duża masa) czy nieprawidłowy stosunek obwodu główki do obwodu brzuszka, szczególnie gdy dochodzi do porodu przedwczesnego. Czasami czynniki porodowe również mogą doprowadzić do wystąpienia dystocji barkowej. Zalicza się do nich: poród przedłużający się lub z użyciem próżnociągu, indukcję porodu i czynności skurczowej oksytocyną oraz zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego.
Czytaj: Próżnociąg i kleszcze położnicze: do czego służą w czasie porodu?
Czy i jak można przewidzieć lub zapobiec dystocji?
Bardzo trudno przewidzieć wystąpienie dystocji barkowej. Są jednak pewne znaki ostrzegawcze. Należy do nich m.in. stwierdzenie makrosomii płodu, cukrzyca u ciężarnej, a także dystocja barkowa podczas poprzedniego porodu. W takich sytuacjach lekarz może zadecydować o porodzie przez elektywne cięcie cesarskie, aby nie doprowadzić do ewentualnych komplikacji podczas porodu siłami natury. Są także pewne oznaki już podczas przebiegu porodu świadczące o ryzyku wystąpienia dystocji barkowej. Jest to m.in. przedłużający się II okres porodu (od pełnego rozwarcia do momentu urodzenia dziecka). Tzw. objaw żółwia „turtle sign”, czyli cofającej się już urodzonej główki dziecka także może oznaczać pojawienie się komplikacji porodu w postaci dystocji.
Czytaj: Okresy porodu: od pierwszej do ostatniej fazy porodu
Jedynym sposobem aby zapobiec tej komplikacji jest wykonanie cięcia cesarskiego, jeśli oczywiście są do niego konkretne wskazania i czynniki ryzyka wymienione powyżej. Gdy zaś podczas porodu już dojdzie do dystocji, lekarze oraz cały personel mają specjalne wytyczne dotyczące wykonywanych manewrów aby uniknąć ciężkich powikłań u mamy oraz dziecka.
Jakie jest postępowanie w przypadku wystąpienia dystocji barkowej?
Pierwszym elementem jest wykonanie manewru McRobertsa-Gonika (podgięcie nóg ciężarnej do brzucha przy pomocy osób asystujących). Skuteczność tego działania dochodzi do 90% w przypadku lekkich postaci dystocji. Gdy nie przyniesie on oczekiwanego rezultatu jakim jest urodzenie dziecka, wykonuje się kolejno ucisk nadłonowy oraz inne manewry takie jak Mazzantiego, Rubina czy Woodsa.
Wszystkie one mają za zadanie pomóc rodzącemu się dziecku i uniknąć poważnych komplikacji. Ostatecznością w takiej sytuacji jest manewr Zavanellego, który polega na odprowadzeniu urodzonej już główki do pochwy i wykonaniu natychmiast cięcia cesarskiego.
W przeszłości zalecano również łamanie dziecku obojczyka, ale teraz jest to postępowanie niewskazane i dopuszczalne tylko w bardzo rzadkich i wyjątkowych przypadkach, gdyż prowadzi np. do uszkodzenia płuc dziecka.Podczas wystąpienia dystocji barkowej bardzo ważna jest współpraca rodzącej z personelem medycznym aby zminimalizować ilość powikłań.
Jakie mogą być powikłania dla mamy i dziecka?
Dystocja barkowa to bardzo niebezpieczne powikłanie porodu zarówno dla matki jak i dziecka. Może doprowadzić do niedotlenienia i kwasicy u noworodka, a w najgorszym wypadku do jego trwałego porażenia lub zgonu. Poza tym istnieje ryzyko uszkodzenia i porażenia splotu barkowego czy urazów układu kostnego podczas nieprawidłowo wykonywanych manewrów.
Dla matki jest to także groźna komplikacja, ponieważ może skończyć się pęknięciem macicy, uszkodzeniem pęcherza czy też wystąpieniem zakażenia poporodowego. Zdarza się również, że dochodzi u niej do uszkodzenia nerwu skórno-udowego i powikłań w okolicy stawów krzyżowo-biodrowych czy spojenia łonowego.
Czytaj: Pęknięcie macicy – poważne powikłanie porodu
