Histerektomia - na czym polega i kiedy wykonuje się chirurgiczne usunięcie macicy?

Histerektomia, czyli chirurgiczne usunięcie macicy jest drugą po cięciu cesarskim najczęściej wykonywaną operacją ginekologiczną. Co roku w Polsce wykonuje się ok. 60 tysięcy zabiegów histerektomii.

Spis treści

1. Na czym polega zabieg usunięcia macicy i jakie wyróżnia się typy histerektomii?
2. Wskazania do zabiegu histerektomi
3. Na czym polega zabieg histerektomii?
4. Rekonwalescencja po zabiegu

Na czym polega zabieg usunięcia macicy i jakie wyróżnia się typy histerektomii?

Histerektomia jest zabiegiem operacyjnym polegającym na całkowitym usunięciu macicy. Wyróżnia się 4 typy histerektomii:

• Częściowa, polegająca na usunięciu jedynie trzonu macicy
• Całkowita, polegająca na usunięciu całej macicy, czyli trzonu wraz z szyjką macicy
• Całkowita z usunięciem przydatków, w której wraz z macicą usuwa się także jajniki i jajowody
• Radykalna, polegająca na całkowitym usunięciu macicy wraz z górną częścią pochwy i okolicznymi węzłami chłonnymi.

Czytaj: Macica - jak jest zbudowana? Funkcjonowanie i choroby macicy

Wskazania do zabiegu histerektomi

Najczęstszym wskazaniem do histerektomii są mięśniaki macicy. Są to łagodne guzy narządu rodnego, których ryzyko zezłośliwienia i transformacji nowotworowej jest niskie – wynosi ok. 5%. Mimo to mogą wywoływać uciążliwe objawy i przyczynić się do znacznego obniżenia jakości życia.

Do objawów wywołanych mięśniakami macicy należą:

• długie, bolesne i obfite miesiączki,
• bóle podbrzusza,
• bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• ból podczas współżycia (dyspareunia),
• w przypadku dużych mięśniaków – ucisk na pęcherz i odbytnicę, powodując zaparcia i bolesne parcie na mocz.

W przypadku występowania licznych, dużych, powiększających się mięśniaków, które wywołują bardzo nasilone objawy, w tym nieprawidłowe krwawienia wskazane jest wykonanie zabiegu histerektomii. Jest to działanie ostateczne w leczeniu mięśniaków macicy, a na decyzję o jej wykonaniu mają wpływ nie tylko objawy, ale także plany prokreacyjne chorej.

Kolejnym wskazaniem do histerektomii u pacjentek w wieku podeszłym są zaburzenia statyki narządu rodnego, spowodowanych osłabieniem mięśni dna miednicy. Jest to zaburzenie polegające na obniżeniu się lub w skrajnych przypadkach wypadaniu narządów rodnych na zewnątrz.

Choroba ta wiąże się z dyskomfortem w podbrzuszu, uczuciem parcia na mocz, bólem okolicy lędźwiowej, bolesnymi stosunkami, a także nietrzymaniem moczu.

Wraz z postępem choroby pojawić może się nietrzymanie stolca i gazów, a także bolesne wypróżnianie. Objawy nasilają się podczas śmiechu, kaszlu i podnoszenia ciężkich przedmiotów. Zaburzenia statyki narządu rodnego pojawiają się najczęściej u kobiet po wielu porodach siłami natury, wykonujących ciężką pracę fizyczną, lub w pozycji stojącej.

Wskazaniem do histerektomii są także choroby nowotworowe narządu rodnego – rak endometrium (rak błony śluzowej macicy), rak trzonu macicy, a także rak szyjki macicy. Decyzja o wykonaniu histerektomii uzależniona jest w tych przypadkach od stopnia zaawansowania choroby i stanu ogólnego chorej.

Czytaj: Rak piersi - przyczyny, objawy i leczenie raka sutka

Na czym polega zabieg histerektomii?

Histerektomię obecnie wykonuje się przy użyciu 3 metod:

• Inwazyjnej przezbrzusnej histerektomii

(Total Abdominal Histerectomy TAH) – jest to tak zwana histerektomia metodą tradycyjna.

Wykonuje się ją najczęściej w znieczuleniu ogólnym. Niekiedy dodatkowo zakładany jest cewnik zewnątrzoponowy (w odcinku lędźwiowym kręgosłupa), przez który w czasie operacji i okresie pooperacyjnym podawane są leki przeciwbólowe.

W trakcie zabiegu nacinane są powłoki brzuszne cięciem pionowym lub poziomym, przez które usuwana jest macica, a jeśli występują wskazania do histerektomii całkowitej z usunięciem przydatków, także jajniki i jajowody.

Podczas histerektomii pobierany jest materiał do badania histopatologicznego. Zabieg trwa zwykle ok. 2 godziny, po których konieczna jest kilku lub kilkunastodniowa hospitalizacja w oddziale szpitalnym.

Głównym wskazaniem do inwazyjnej histerektomii przezbrzusznej są zmiany nowotworowe, endometrioza oraz duże mięśniaki macicy.

• Histerektomia laparoskopowa

Jest to metoda mniej inwazyjna, dająca lepszy efekt kosmetyczny – po zabiegu histerektomii laparoskopowej na brzuchu nie pozostaje duża blizna. Wymaga ona, podobnie jak metoda przezbrzuszna, znieczulenia ogólnego.

Metoda laparoskopowa polega na wykonaniu niewielkiego cięcia w okolicy pępka, przez który wprowadzany jest laparoskop, czyli wziernik, który pozwala na obserwację jamy brzusznej na monitorze. Przez kolejne niewielkie nacięcia wprowadza się narzędzia laparoskopowe, dzięki którym możliwe jest odcięcie macicy od otaczających ją więzadeł i górnej części pochwy. Macicę następnie wyjmuje się przez nacięcie w powłokach brzusznych, lub przez pochwę, jeżeli jest to możliwe.

Podobnie jak w metodzie przezbrzusznej pobiera się materiał do badania histopatologicznego. Zabieg trwa ok. 2 godziny i wymaga co najmniej kilkudniowej hospitalizacji w oddziale szpitalnym.

Wskazaniem do histerektomii laparoskopowej jest stan, który nie wymaga usunięcia macicy wraz z przydatkami, do których należy większość chorób nieonkologicznych.

• Histerektomia przezpochwowa

Histerektomia przezpochwowa jest najmniej inwazyjną metodą usunięcia macicy, wymaga krótkiego okresu hospitalizacji – pacjentka może wrócić do domu już po 2-3 dniach. Krótszy jest także okres rekonwalescencji, oraz czas trwania operacji.

Histerektomia przezpochwowa jest jednak bardzo kosztowną i wymagającą specjalistycznego sprzętu metodą, dlatego nie jest ona często wykonywana.

Macica usuwana jest w tej metodzie przez pochwę, bez nacinania powłok brzusznych. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym.

Histerektomia przezpochwowa wskazana jest szczególnie u pacjentek otyłych.

Przeciwskazaniem do histerektomii przezpochwowej są przede wszystkim choroby nowotworowe narządu rodnego, metoda ta może być jednak z powodzeniem stosowana w przypadku mięśniaków macicy, endometriozy i zaburzeń statyki narządu rodnego.

Czytaj: Przedwczesne wygasanie czynności jajników - jak je rozpoznać i leczyć

Rekonwalescencja po zabiegu

Rekonwalescencja trwa około 8 tygodni, jednak przez co najmniej pół roku należy prowadzić oszczędzający tryb życia, a szczególnie wystrzegać się ciężkiej pracy fizycznej. Jeżeli w trakcie histerektomii usunięta została tylko macica, a kobieta jest w okresie przedmenopauzalnym – jajniki nadal produkują hormony, dlatego nie ma konieczności przyjmowania hormonalnej terapii zastępczej. Wówczas po zabiegu konieczny jest tylko odpoczynek i oszczędzający tryb życia.

Jeżeli podczas zabiegu jajniki zostały usunięte w okresie przed menopauzą, w zależności od stanu chorej konieczne może być przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej. W przypadku kobiet po menopauzie po zabiegu histerektomii z usunięciem jajników nie ma konieczności przyjmowania hormonalnej terapii zastępczej. Należy także pamiętać o regularnych kontrolach lekarskich i badaniu narządu rodnego.

lek. Agnieszka Michalak