Pancytopenia – zaburzenie morfologii krwi

Pancytopenia to stan polegający na niedoborze wszystkich ciałek krwi, bo zarówno krwinek czerwonych i białych, jak i płytek krwi. Takiej sytuacji zdecydowanie nie można bagatelizować. Jakie objawy mogą sugerować pancytopenię?

Spis treści

1. Dlaczego prawidłowa morfologia jest ważna dla zdrowia?
2. Jakie są przyczyny pancytopenii?
3. Jakie są najczęstsze objawy choroby?
4. Jakie badania pozwalają rozpoznać pancytopenię?
5. Na czym opiera się leczenie pancytopenii?

Przyczyny pancytopenii bywają bardzo różne, mogą nimi bowiem być zarówno choroba nowotworowa, jak i jakieś zakażenie czy choroba autoimmunologiczna. Zdarza się również i tak, że pancytopenia pojawia się jako skutek uboczny zażywania pewnych farmaceutyków. Zachorować na nią może każdy. Z artykułu dowiesz się:

1. Dlaczego prawidłowa morfologia jest ważna dla zdrowia?
2. Jakie są przyczyny pancytopenii?
3. Jakie są najczęstsze objawy choroby?
4. Jakie badania pozwalają rozpoznać pancytopenię?
5. Na czym opiera się leczenie pancytopenii?

Dlaczego prawidłowa morfologia jest ważna dla zdrowia?

Każdy rodzaj krwinek, z tych krążących w ludzkim krwiobiegu, pełni inną, lecz niezbędną do funkcjonowania rolę.

Zadaniem erytrocytów (krwinek czerwonych) jest przede wszystkim rozprowadzanie po organizmie tlenu. Białe krwinki (leukocyty) to podstawowy oręż układu odpornościowego - chronią one w końcu organizm przed różnorakimi infekcjami.

Płytki krwi (trombocyty) są z kolei odpowiedzialne za to, aby ciało nie traciło krwi – to one przecież biorą udział w procesach krzepnięcia.

Zdarza się, że pewnych ciałek krwi w organizmie po prostu zaczyna brakować. W przypadku niedoborów erytrocytów mówi się o anemii, niedostateczna ilość białych krwinek to leukopenia, niedostatek płytek krwi określany jest z kolei mianem trombocytopenii.

Czytaj:

Kalkulator grupy krwi dziecka

Morfologia krwi u dziecka - interpretacja wyników badań krwi, normy, przekroczenia

Zbyt mała ilość dowolnych ciałek krwi prowadzić może do poważnych problemów, najgroźniejsza jednak jest sytuacja, kiedy we krwi znajdują się niedostateczne ilości wszystkich elementów morfotycznych krwi – stan ten określa się terminem pancytopenia.

Jakie są przyczyny pancytopenii?

Pancytopenia to problem, który tak naprawdę wystąpić może u dowolnego człowieka – zarówno u dziecka, jak i u młodego dorosłego czy pacjenta będącego w podeszłym wieku.

Przyczyną takiej sytuacji jest to, że tak naprawdę źródłem pancytopenii mogą być m.in. przeróżnego rodzaju patologie, które skutkują zaburzeniami czynności szpiku kostnego (to w jego obrębie powstają różne ciałka krwi). Wśród możliwych przyczyn pancytopenii warto wspomnieć przede wszystkim o:

• chorobach nowotworowych (problem może się pojawić nie tylko w przebiegu nowotworów układu krwiotwórczego, ale i w przypadku chorób z tej grupy, które dotyczą całkowicie innych narządów),
• zakażeniach (infekcje bywają jedną z podstawowych przyczyn pancytopenii u dzieci – tutaj jako przykład choroby, która może skutkować takim problemem, można podać mononukleozę),
• chorobach autoimmunologicznych (takich jak np. toczeń rumieniowaty układowy),
• hipersplenizmie,
• anemii aplastycznej,
• zatruciach (np. arszenikiem),
• anemii złośliwej,
• zwłóknieniu szpiku.

Czasami jednak pancytopenia pojawia się wskutek leczenia. Tak bywa m.in. u pacjentów poddawanych chemio- czy radioterapii, czasami niedobór wszystkich ciałek krwi spowodowany jest z kolei przez zażywanie pewnych farmaceutyków.

Tak naprawdę wyjątkowo duża ilość leków może wywołać pancytopenię, jako przykładowe można tutaj podać linezolid oraz chloramfenikol (które są antybiotykami), oprócz tego prowadzić do tego problemu może również i przyjmowanie niektórych leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi, preparatów przeciwdrgawkowych, środków moczopędnych oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Biorąc pod uwagę powyższe doskonale widać, że możliwych przyczyn pancytopenii wyróżnia się stosunkowo dużo. Pomimo tego dość często nie udaje się stwierdzić, jakie jest podłoże problemu u danego pacjenta – według statystyk nawet u połowy pacjentów z pancytopenią nie jest możliwe wykrycie jej konkretnej przyczyny. W takiej sytuacji pancytopenię określa się jako idiopatyczną.

Czytaj:

Hemoliza - przyczyny rozpadu erytrocytów (czerwonych krwinek)

Krwawienia międzymiesiączkowe: przyczyny brązowych plamień

Jakie są najczęstsze objawy choroby?

Pojawiające się u chorych z niedoborem wszystkich ciałek krwi dolegliwości stanowią niejako kompilację objawów związanych z wcześniej wspominanych tutaj niedokrwistości, leukopenii oraz trombocytopenii. Dokładniej mówiąc, wśród możliwych objawów pancytopenii wymieniane są:

• tendencja do łatwego siniaczenia się,
• krwawienia z nosa czy dziąseł,
• bladość skóry,
• przyspieszona czynność serca,
• ogólne poczucie zmęczenia, szybkie męczenie się podczas wykonywania nawet codziennych czynności,
• uczucie duszności,
• zwiększona podatność na infekcje (wynikająca z niedoboru białych krwinek).

Kiedy więc pojawi się przypuszczenie, że u pacjenta mogło dojść do pancytopenii, zdecydowanie musi się on po prostu udać do lekarza, gdzie – dzięki wykonaniu odpowiednich badań – możliwe będzie potwierdzenie lub wykluczenie tej patologii.

Czytaj:

Anemia u dzieci: objawy i oznaki anemii u dziecka, jak leczyć anemię

Konflikt serologiczny - na czym polega konflikt krwi?

Jakie badania pozwalają rozpoznać pancytopenię?

Samą pancytopenię można stwierdzić poprzez wykonanie morfologii krwi (najkorzystniejsza w tym przypadku jest morfologia krwi z rozmazem). Odchyleniami, które sugerują ten dokładnie problem, są:

• obniżony poziom hemoglobiny (u mężczyzn poniżej 13,5 g/dl, u kobiet mniej niż 12 g/dl),
• obniżona ilość białych krwinek (mniej niż 4,0 x 109/l),
• niedostateczna ilość płytek krwi (poniżej 150 x 109/l)

Podkreślenia wymaga tutaj jeden aspekt: otóż powyżej podano ogólne normy, które mogą być różne w zależności od konkretnego laboratorium, wieku czy płci pacjenta – zawsze w związku z tym konieczne jest sprawdzenie, jakie wartości dotyczące poszczególnych elementów morfotycznych krwi uznawane są za prawidłowe.

Czytaj: RDW morfologia - co oznacza wskaźnik? Normy RDW CV

Na drodze oceny morfologii krwi możliwe jest wyłącznie stwierdzenie lub wykluczenie tego, że pacjent ma pancytopenię. Zawsze jednak wtedy, gdy u chorego zostanie rozpoznany taki problem, konieczne jest przeprowadzenie wielu jeszcze innych badań po to, aby możliwe było znalezienie jego przyczyny.

Czytaj:

Ważne pytania o krew pępowinową

Poznaj 5 zasad, dzięki którym unikniesz anemii i niedokrwistości w ciąży

W tym celu zlecane może być wykonanie badań laboratoryjnych (m.in. badań mających na celu wykrycie zakażeń jakimiś wirusami, takimi jak np. HIV, HBV czy HCV) czy badań obrazowych (np. tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego przy podejrzeniu choroby nowotworowej). W uzasadnionych przypadkach przeprowadzana bywa biopsja szpiku.

Na czym opiera się leczenie pancytopenii?

Dokładna diagnostyka w przypadku pancytopenii jest niezbędna z tego powodu, iż leczenie tego problemu koncentruje się wokół jego przyczyny.

Czasami wystarczające do tego, aby problem ten ustąpił, są naprawdę drobne interwencje – przykładowo wtedy, gdy pancytopenia rozwinęła się jako skutek uboczny zażywanych przez pacjenta leków, już samo tylko ich odstawienie może skutkować tym, że ilości elementów morfotycznych krwi powrócą do normy.

Wtedy zaś, gdy niedobór wszystkich ciałek krwi wynika z kolei z jakiejś infekcji czy schorzenia autoimmunologicznego, do jego ustąpienia wystarczające może być właściwe leczenie tych schorzeń.

Czytaj: Problemy z tarczycą a ciąża. Jak tarczyca wpływa na ciążę?

Czasami jednak niezbędne jest niestety zastosowanie zdecydowanie bardziej intensywnej terapii – tak bywa chociażby u pacjentów, u których pancytopenia jest skutkiem zwłóknienia szpiku. W przypadku tego schorzenia u chorych konieczne bowiem jest przeprowadzenie przeszczepu szpiku kostnego od zdrowego dawcy.