Planowanie motoryczne – czym jest i jak rozwijać je u dziecka?

Planowanie motoryczne jest umiejętnością, która przygotowuje nasze ciało, planuje sekwencje jego ruchu do wykonania nowego, dotąd nieznanego działania. Jest czynnikiem wpływającym na rozwój motoryki dużej i małej dziecka oraz opanowanie przez niego samodzielności.

Małe dzieci uczą się nowych umiejętności poprzez doświadczanie otoczenia wszystkimi zmysłami. Każdego dnia rozwijają swoje zdolności poznawcze, społeczne oraz motoryczne. Duża i mała motoryka odgrywają istotną rolę w rozwoju malucha.

Spis treści:

1. Rozwój motoryki u dziecka
2. Planowanie motoryczne – czym jest?
3. Objawy słabo rozwiniętego planowania motorycznego
4. Jak pomóc dziecku z trudnościami w planowaniu motorycznym?
5. Ćwiczenia rozwijające planowanie motoryczne

Rozwój motoryki u dziecka

Dziecko we wczesnym okresie dzieciństwa wykazuje ogromną potrzebę ruchu – biega, bawi się na placu zabaw, skacze, jeździ na rowerze lub hulajnodze. Manipuluje przedmiotami, rysuje, lepi, aby przygotować motorykę małą do opanowania złożonych czynności ruchowych jakim jest np. pisanie.

Opanowując jedną umiejętność ruchową dzieci zaczynają uogólniać i wykorzystywać zdobytą wiedzę podczas wykonywania innych, nieznanych dotąd działań.

Warunkiem prawidłowego rozwoju ruchowego oraz zdobywania nowych kompetencji i doświadczeń motorycznych są prawidłowo zintegrowane zmysły, co umożliwia opanowanie umiejętności zaplanowania i wykonania nowego działania, czyli praksji.

Czytaj: Co robić, by usprawnić rękę dziecka? [3 porady]

Planowanie motoryczne – czym jest?

Planowanie motoryczne jest jednym z elementów praksji. Praksja jest zdolnością wykonania ruchów zamierzonych, celowych. Składa się z trzech aspektów: ideacji która polega na wyobrażeniu sekwencji nowych ruchów, planowania motorycznego, czyli organizacji całego ciała do wykonania konkretnej czynności ruchowej oraz wykonania, czyli realizacji zamierzonej aktywności.

Słabo rozwinięta umiejętność planowania motorycznego może prowadzić do wystąpienia u dziecka szeregu różnych trudności w obszarze dużej i małej motoryki. Deficyty w zakresie planowania oraz wykonania nowego działania motorycznego nazywane są dyspraksją.

Czytaj: Dyspraksja – czym jest i jak rozpoznać ją u dziecka

Integracja sensoryczna: jak rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej i na czym polega terapia?

Objawy słabo rozwiniętego planowania motorycznego

Dziecko z deficytami planowania motorycznego, jednej z części składowych praksji może przejawiać trudności w zakresie dużej i małej motoryki, co wtórnie przekłada się na opanowanie czynności samoobsługowych, a także na poczucie własnej wartości oraz bezpieczeństwa.

Trudności w opanowaniu nowych czynności motorycznych, ciągłe potykanie się, przewracanie się wzbudzać mogą w dziecku złość, wycofywanie się z zabaw ruchowych oraz niechęć do podejmowania niektórych aktywności. Dziecko chce zrobić daną czynność jednak jego ciało nie posiada planów motorycznych do jego wykonania.

Dziecko ze słabo rozwiniętym planowaniem motorycznym może:

• mieć trudności z zaplanowaniem i wykonaniem kolejno określonych ruchów ciała do konkretnej aktywności, np. podczas jazdy na rowerze lub hulajnodze (długo opanowuje dane umiejętności, potrzebuje pomocy i wielu powtórzeń)
  
  
• mieć trudności z wykonywaniem czynności samoobsługowych i higienicznych np. podczas ubierania się, mycia zębów, przy czynnościach organizacyjnych
  
  
• mieć trudności z wykonaniem działań ruchowych według instrukcji słownej
  
  
• często się przewracać, potykać mieć trudności z czuciem ułożenia ciała wobec przedmiotów w otoczeniu
  
  
• mieć słabą kontrolę nad dłonią i palcami np. ma trudności z obsługą nożyczek, chwyt i nacisk narzędzia pisarskiego jest nieprawidłowy, słabe umiejętności grafomotoryczne, trudności z nawlekaniem korali, zabawami konstrukcyjnymi
  
  
• mieć słabą kontrolę nad jamą ustną i koordynacją narządów artykulacyjnych (występują nieprawidłowości artykulacyjne, wady wymowy)
  
  
• mieć słabo rozwiniętą koordynację wzrokowo- ruchową.

By w pełni pomóc dziecku rozwijać umiejętność planowania motorycznego, należy udać się do specjalisty jakim jest terapeuta integracji sensorycznej, który stworzy program i poprowadzi terapię w oparciu o diagnozę sensomotoryczną dziecka.

Jak pomóc dziecku z trudnościami w planowaniu motorycznym?

Dzieci z problemami w planowaniu motorycznym często czują się zagubione i niepewne. Najważniejsze w pracy z takim dzieckiem jest zrozumienie jego potrzeb i ograniczeń wynikających z deficytów planowania motorycznego oraz wsparcie go w nauce nowych umiejętności.

Należy pozwolić rozwijać się mu w jego indywidualnym tempie i organizować aktywności tak, by miało szansę na swój sukces w wykonaniu określonego zadania.

Czytaj: Jak wspierać rozwój sensomotoryczny dziecka podczas wakacji? Kilka prostych zabaw

Ćwiczenia rozwijające planowanie motoryczne

• Zabawy przy muzyce rozwijające koordynację i schemat ciała - taniec w parze, poruszanie określoną częścią ciała, wystukiwanie lub wyklaskiwanie rytmów, imitacje ruchowe do słów piosenki
  
  
• Stworzenie ścieżki sensorycznej w domu lub ogrodzie
  
  
• Ćwiczenia ruchowe według instrukcji słownej – skakanie jak króliczek/żaba, wyciąganie szyi jak żyrafa, maszerowanie do przodu, do tyłu lub w prawo/lewo, chodzenie raz na piętach raz na palcach, kładzenie się na brzuchu/plecach
  
  
• Naśladowanie różnych pozycji ciała po dorosłym (ułatwieniem dla dziecka będzie kontrola w lustrze)
  
  
• Ćwiczenia małej motoryki – rysowanie, kolorowanie konturu, obrysowanie dłoni, lepienie z plasteliny, malowanie palcami, wyszukiwanie drobnych elementów w kaszy/ryżu/grochu, zabawy paluszkowe
  
  
• Codzienne zabawy na świeżym powietrzu, na placu zabaw, skoki na trampolinie, gra w piłkę lub lotki

Agnieszka Jaszczuk

Neurologopeda, pedagog specjalny, terapeuta wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapeuta Integracji Senosorycznej. Posiada kilkuletnie doświadczenie w pracy z dziećmi, także z wyzwaniami rozwojowymi. Ukończyła wiele kursów i szkoleń, które umożliwiają jej całościowo spojrzeć na rozwój dziecka.

Agnieszka Jaszczuk, neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej, pedagog specjalny