Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy. Czym się różnią od rodzaju żeńskiego, męskiego i nijakiego?

Rodzaje męskoosobowy i niemęskoosobowy budzi wiele wątpliwości. Tak naprawdę wielu uczniów zapomina w ogóle o ich istnieniu. Najbardziej znane są bowiem rodzaje rzeczowników: męski, żeński i nijaki. A czym jest rodzaj niemęsko- i męskoosobowy?

Zrozumiałe i łatwe do zapamiętania rodzaje: męski, żeński i niejaki, to rodzaje rzeczowników w liczbie pojedynczej. Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy to natomiast rodzaje, które rozróżniamy wśród rzeczowników liczby mnogiej.

To najprostsza odpowiedź na pytanie, czym jest rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy, ale wymaga ona dokładniejszego  wyjaśnienia.

Spis treści

1. Rodzaj męski, żeński i niejaki
2. Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy
3. Zależność między rodzajem męsko- i niemęskoosobowy a czasownikiem
4. Rodzaj męskożywotny, męskonieżywotny

Rodzaj męski, żeński i niejaki

Rzeczownik to taka część mowy, która ma trzy rodzaje. Łatwo je rozróżnić dodając do nich zaimek wskazujący. Może być więc:

• ta kobieta, ta mapa, ta góra – rodzaj żeński
• ten mężczyzna, ten pies, ten policjant – rodzaj męski
• to dziecko, to pisklę, to źródło – rodzaj nijaki

Taki podział, jak wspomnieliśmy odnosi się tylko do rzeczowników w liczbie pojedynczej.

Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy

Liczba mnoga rzeczowników też dzieli się na rodzaje, jednak trochę inne. Najłatwiej wytłumaczyć to na przykładzie, zamieniając wymienione wyżej rzeczowniki z liczby pojedynczej na mnogą. Otrzymamy wówczas:

• te kobiety, te mapy, te góry
• ci mężczyźni, te psy, ci policjanci
• te dzieci, te pisklęta, te źródła

Jak od razu widać po zaimkach wskazujących, rzeczowniki liczby mnogiej można podzielić na dwa rodzaje: te, które łączą się z zaimkiem „ci” oraz na te, które łączą się z zaimkiem „te”. Te pierwsze są rodzaju męskoosobowego, te drugie – niemęskoosobowego.

Rzeczownikami w rodzaju męskoosobowym będą więc: ci mężczyźni, ci policjanci, ci kucharze, ci chłopcy itd.

Rzeczownikami w rodzaju niemęskoosobowym będą natomiast: te kobiety, te mapy, te góry, te dzieci itd.

Zależność między rodzajem męsko- i niemęskoosobowy a czasownikiem

Rozróżnienie rzeczowników na męsko- i niemęskoosobowe wiąże się nie tylko z użyciem odpowiedniego zaimka, ale i z zależnością między nimi a czasownikami i przymiotnikami . Mówimy bowiem:

• te kobiety i te dzieci śpiewały, te ładne psy i te ładne pisklęta rozbiegły się
• ci mężczyźni śpiewali, ci ładni chłopcy rozbiegli się

Rzeczowniki w rodzaju męskoosobowym i niemęskoosobowym wymagają więc użycia różnych form przymiotników i czasowników.

Rodzaj męskożywotny, męskonieżywotny

Mówiąc o rodzajach rzeczowników, warto wspomnieć, że język polski rozróżnia jeszcze dwa inne rodzaje rzeczowników liczby pojedynczej: męskożywotny, męskonieżywotny, które tak naprawdę dodatkowo dzielą rzeczowniki rodzaju męskiego. Łatwo je odróżnić odmieniając dany rzeczownik przez przypadki, a dokładnie odmieniając go w bierniku (kogo?, co?).

Rzeczowniki występujące w mianowniku w tym samym rodzaju męskim (np. ten mężczyzna, ten samochód) w bierniku przyjmują formę „tego mężczyznę”, „ten samochód”.

• widzę tego mężczyznę, rozumiem tego chłopca – to rzeczowniki w rodzaju męskożywotnym
• widzę ten samochód, rozumiem ten przykład – to rzeczowniki w rodzaju męskonieżywotnym.

Jak łatwo zauważyć, rodzaj męskożywotni dotyczy rzeczowników żywotnych (ludzi, zwierząt), a męskonieżywotni - rzeczowników nieżywotnych (czyli przedmiotów, roślin, zjawisk itd).

Czytaj również:

Przecinek przed oraz - czy stawiamy przecinki przed spójnikami?

Równoważnik zdania - co to jest równoważnik zdania. Przykłady

Strona bierna – czym różnią się od siebie strona bierna i czynna czasownika?

Cyfry rzymskie - jak je zapisywać i kiedy stosować?

Jak napisać rozprawkę? Konstrukcja i zwroty stosowane w rozprawce

Małgorzata Wójcik