Rozwód a dziecko - jak rozstanie rodziców wpływa na dzieci?

Z roku na rok liczba rozwodów w Polsce ulega zwiększeniu. Różne są przyczyny rozstania, jak i kontakty byłych małżonków już po nim, różnie na rozwód reagują również dzieci. Zawsze warto w tym trudnym okresie kierować ku nim szczególną uwagę, aby nie przeoczyć poważnych problemów. Jak rozstanie rodziców wpływa na dzieci i czy rozwód może być dla malucha… korzystny?

Rozwód jeszcze kilka dekad temu był uznawany za zjawisko prawie niespotykane. Obecnie rozstania są już nie tylko dość powszechne, ale i rzadko kogoś dziwią. Różne są przyczyny rozpadu małżeństw – czasami odpowiadają za to zdrady, czasami uzależnienia, a w innych jeszcze sytuacjach niezgodność charakteru, o której małżonkowie przekonują się dopiero po dłuższym czasie od związania się ze sobą.

Rozwód bezapelacyjnie wpływa nie tylko na te osoby, które się na niego decydują, ale i na ich bezpośrednie otoczenie – w szczególności mowa tutaj o dzieciach rozstającej się ze sobą pary. Czasami rozwodnicy, sami będący w silnych emocjach towarzyszących rozstaniu, bagatelizują stan swoich pociech – jest to zdecydowanie błędne postępowanie, ponieważ rozwód może doprowadzić do bardzo poważnych problemów u najmłodszych.

Spis treści:

1. Możliwe konsekwencje rozwodu rodziców u małego dziecka
2. Problemy zdrowotne dziecka spowodowane rozwodem rodziców
3. Konsekwencje rozwodu rodziców u nastolatka
4. Rozwód a konflikt lojalności
5. Czasami rozwód wpływa na dziecko… korzystnie
6. Negatywne konsekwencje rozwodu rodziców - spróbuj im zapobiec
7. Dziecko z rozbitej rodziny może potrzebować pomocy specjalisty

Możliwe konsekwencje rozwodu rodziców u małego dziecka

Tak naprawdę rozwód uznawać można za jedną z możliwych przyczyn traumy u dziecka. Jest to w końcu dla niego sytuacja, w której środowisko, w którym dotychczas żyło, zwyczajnie się rozpada. Maluchowi ciężko może być zrozumieć, dlaczego jego rodzice postanowili się ze sobą rozejść.

To, jak rozstanie odbije się na psychice dziecka, zależne jest przede wszystkim od jego wieku. U najmłodszych dzieci dość często zauważalny jest regres dotyczący wcześniej zdobytych przez nie umiejętności – kilkulatek, który wcześniej był w stanie sam się ubierać, może nagle zacząć oczekiwać, że będzie pomagał mu przy tym rodzic, zdarza się również nawrót moczenia nocnego czy powrót do ssania kciuka. Dochodzić może do pojawiania się u dziecka tików, ale i rozmaitych lęków.

Zdarza się, że kilkulatek – mniej lub bardziej świadomie – liczy na to, że jego rodzice ponownie będą ze sobą. W tym celu może on podejmować się bardzo różnych działań – czasami malec celowo aranżuje spotkania swoich rodziców, a czasami pojawiają się u niego różne problemy, przez które rodzice stają się niejako zmuszeni do spotykania się ze sobą.

Czasami dochodzi bowiem do tego, że po rozwodzie dziecko zaczyna się zachowywać całkowicie inaczej: może ono np. stawać się agresywne w szkole, czego konsekwencją może być konieczność stawiania się dwójki rodziców w placówce edukacyjnej.

Sprawdź: Kalendarz rozwoju dziecka

Problemy zdrowotne dziecka spowodowane rozwodem rodziców

Tutaj warto zresztą wspomnieć o tym, że czasami u dziecka pojawiają się pewne problemy zdrowotne, które skupiają na nim uwagę rodziców – jako przykład można tutaj podać zaburzenia odżywiania w postaci anoreksji u 9-11 latków. Wtedy, gdy dojdzie do takiego problemu, niezbędne stają się częstsze kontakty rodziców ze sobą – choć odbywa się to raczej na poziomie podświadomym, to jednak w opisanym tutaj przykładzie zaburzenia odżywiania i ich utrzymywanie się może mieć na celu doprowadzenie do zejścia się rodziców.

Zaburzenia zachowania i zaburzenia odżywiania u dzieci nie są jedynymi możliwymi skutkami rozwodu rodziców. U maluchów, których rodzice się rozstają, częstsze są również i inne psychiatryczne problemy, bo zarówno zaburzenia nerwicowe, jak i zaburzenia depresyjne. Dodatkowo u dzieci, ze względu na przeżywane silne napięcia, pojawiać się mogą różne problemy psychosomatyczne. Malec może nagle zacząć skarżyć się na silne bóle brzucha czy głowy – wtedy, gdy za ich wystąpienie odpowiadają jakieś trudności natury psychologicznej, w wykonywanych u niego różnorodnych badaniach nie są wykrywane żadne odchylenia, które mogłyby odpowiadać za ich występowanie.

Wspomnieć tutaj warto o jednym, dość interesującym aspekcie. Otóż pokutuje pogląd, że na najmłodsze dzieci – szczególnie na noworodki i niemowlęta – rozwód rodziców nie wpływa w jakimś większym stopniu. Oczywiście najmłodsze pociechy rzeczywiście nie zdają sobie sprawy z tego, co dzieje się pomiędzy ich opiekunami, z drugiej jednak strony zdecydowanie wyczuwają emocje swoich opiekunów. Przykładowo wtedy, gdy rozstaniu towarzyszą bardzo silne emocje u matki, niemowlak może je odczuwać i ostatecznie sam stawać się drażliwy, płaczliwy czy niechętny do przyjmowania pokarmów.

Konsekwencje rozwodu rodziców nastolatka

Wydawałoby się, że nastolatkom zdecydowanie łatwiej przeżyć rozstanie rodziców. W pewnym sensie jest to zgodne z prawdą, absolutnie nie jest jednak tak, że starsze dzieci w ogóle nie doświadczają negatywnych skutków rozstania swoich opiekunów.

Mogą one miewać trudności w relacjach rówieśniczych – wtedy, gdy 16- czy 17-latek chciałby wejść w jakąś bliższą relację uczuciową, może mieć z tym trudności z powodu tego, że wie, że może ona po krótszym lub dłuższym czasie zakończyć się rozstaniem tak samo, jak związek jego rodziców. Rozwód może doprowadzić do depresji u nastolatka, ponadto dość często zdarza się, że dorastający nie chce rozmawiać ze swoimi rodzicami o pojawiających się u niego po ich rozstaniu emocjach i poszukując ucieczki od nich, zaczyna sięgać po różne substancje psychoaktywne.

Czytaj: Nadużywanie substancji psychoaktywnych przez nastolatków

Rozwód a konflikt lojalności

Po rozwodzie u dziecka pojawiać się może specyficzny problem, który jest określany jako konflikt lojalności. Dochodzić do niego może w szczególności wtedy, kiedy rodzice rozstają się ze sobą we wrogiej atmosferze. Malec może bowiem kochać oboje rodziców, czasami jednak może u niego pojawiać się przekonanie, że powinien on stanąć po którejś ze stron – dzieje się tak przykładowo wtedy, kiedy za rozstanie odpowiada ojciec, który zdradzał matkę.

Konflikt lojalności zjawiskiem sprzyjającym kształtowaniu się dziecięcej psychiki zdecydowanie nie jest – skutkuje on nierzadko poważnym konfliktem emocjonalnym, który, nierozwiązany, prowadzić może nawet do depresji u dziecka.

Czasami rozwód wpływa na dziecko… korzystnie

Rozwód jest tutaj opisywany jako zjawisko zdecydowanie negatywnie wpływające na dziecięcą psychikę, pewnym zakłamaniem byłoby jednak pominięcie tego, że tak naprawdę nie zawsze jest on zjawiskiem niekorzystnym. Zdarza się, że przed rozstaniem rodzice są ze sobą w stanie ciągłej wojny – kłócą się ze sobą, wylewają na siebie swoje żale przy dziecku, a czasami, co jest zasadniczo najgorsze, wciągają pociechę w swoje konflikty.

Dorastanie w atmosferze ciągłego napięcia i niepokoju przed kolejną rodzicielską awanturą skrajnie negatywnie wpływa na dziecko – skutkować to może długotrwałymi konsekwencjami, obejmującymi nawet trudności z tworzeniem przez nie własnych relacji uczuciowych w dorosłości. Wtedy więc, gdy pomiędzy rodzicami istnieje bardzo nasilony konflikt, zasadniczo bez żadnych szans na jego rozwiązanie, dziecko może poczuć się stabilniej wtedy, gdy pozostanie ono tylko z jednym z rodziców.

Negatywne konsekwencje rozwodu rodziców - spróbuj im zapobiec

Niezależnie od tego, co doprowadziło do rozstania rodziców, ich rozwód jest dla malucha bardzo ciężkim przeżyciem. Różnych możliwych następstw rozwodu można uniknąć poprzez właściwe postępowanie z dzieckiem zarówno przed, jak i po rozstaniu. Najkorzystniej jest je przygotować na to, co nadejdzie – nagłe zniknięcie ojca czy matki z domu zazwyczaj nasila smutek i przygnębienie u dziecka.

Już po rozwodzie warto natomiast wskazywać maluchowi, że owszem – jego mama i tata rzeczywiście nie są już ze sobą, ale nadal pozostają oni jego rodzicami i wciąż będzie on miał okazję do spędzania czasu z nimi. Zdarza się, że już po rozstaniu pomiędzy byłymi małżonkami nadal są jakieś różne konflikty – dotyczyć one mogą chociażby kwestii opieki nad dzieckiem. Zdecydowanie wskazane jest to, aby tego rodzaju i inne spory odbywały się poza świadomością dziecka – absolutnie nie powinno ono być świadkiem kłótni, bo wtedy może się u niego ostatecznie rozwijać, wspominany tutaj wcześniej, konflikt lojalności.

Dziecko z rozbitej rodziny może potrzebować pomocy specjalisty

Warto tutaj nadmienić, że rozstanie bywa również źródłem znacznych trudności u samych rodziców. Ojciec może nie być w stanie pogodzić się z tym, że jego była żona wolała innego, matka natomiast może mieć żal do swojego byłego męża, że ostatecznie wolał on pracę od związku z nią. Różne kryzysy emocjonalne u rozwodników są jak najbardziej naturalne, zdecydowanie zabronione jest jednak poszukiwanie z ich powodu pomocy u dziecka. Z trudności można się zwierzyć koleżance czy znajomemu z pracy, ale nie synowi czy córce. Dziecko samo przeżywa bowiem rozwód i dokładanie mu kolejnych zmartwień zdecydowanie nie pomoże mu powrócić do stabilności.

Po rozwodzie dziecko należy jednak przede wszystkim obserwować. Jedne pociechy z rozstaniem rodziców radzą sobie lepiej, inne znacznie gorzej – może się okazać, że konieczna będzie pomoc specjalisty. Przy zauważeniu nagłych zmian w zachowaniu malucha, takich jak np. wycofanie się z kontaktów społecznych, utrata wcześniejszych zainteresowań, zachowań agresywnych czy innych jeszcze problemów, zdecydowanie nie ma na co czekać – najlepiej udać się wtedy z pociechą do psychologa. Może się okazać, że wsparcie psychologiczne nie wystarczy, wtedy maluch może zostać skierowany przez swojego psychologa do psychiatry dziecięcego.