Rozwój zmysłu węchu u niemowląt
Rozwój zmysłu węchu u niemowląt rozpoczyna się o wiele wcześniej, niż ma to miejsce w przypadku pozostałych zmysłów. Sam nos kształtuje się stopniowo w pierwszym trymestrze ciąży, nozdrza formują się kilka tygodni później.
Spis treści
- Rozwój zmysłu węchu po narodzinach
- Zmysł węchu pomaga dziecku orietnować się w czasie i przestrzeni
- Nos dziecka w pierwszym miesiącu życia
Około trzydziestego tygodnia ciąży powstają struktury mózgu odpowiedzialne za odbieranie zapachów. Choć sam nos nie ma jeszcze możliwości kontaktowania się z lotnymi substancjami obecnymi w powietrzu, nabłonek węchowy w nosie wyłapuje cząsteczki zapachów znajdujące się w płynie owodniowym, do którego docierają one z pożywienia matki.
Rozwój zmysłu węchu po narodzinach
Tuż po narodzinach zmysł węchu zaczyna dynamicznie się rozwijać. Informuje dziecko o wielu istotnych elementach jego otoczenia. Szczególnie bliski staje się zapach ciała matki - pomaga on dziecku budować więź i tworzyć wzorce emocjonalne. Poczucie bliskości, komfortu i opieki, jakie zapewnia noworodkowi czas karmienia, wytwarza intensywne i trwałe skojarzenia smaku i zapachu mleka z towarzyszącymi karmieniu emocjami. Choć w tym samym czasie rozwija się u dziecka zmysł wzroku, niemowlę przez długi czas kojarzy obecność matki z niepowtarzalnym zapachem jej pokarmu. Badania pokazują, że noworodek jest w stanie dzięki wyłącznie bodźcom zapachowym odróżnić mleko pochodzące z piersi jego matki od pokarmu innych kobiet. Reaguje pobudzeniem na nieznany sobie zapach mleka, wyciszeniem na ten, który poznał tuż po narodzinach. Zapach ciała matki ma dla dziecka nie tylko istotne znaczenie emocjonalne, ma on bowiem także zdolność do obniżania odczuwalnego poziomu napięcia i stresu. Z tego względu sugeruje się matkom noworodków i niemowląt, aby na czas karmienia zrezygnowały z silnie perfumowanych kosmetyków. Dzięki temu proces budowania więzi węchowej z dzieckiem ma szansę przebiegać w niezakłócony sposób. Czas spędzony w bliskim kontakcie dziecka z matką, zwłaszcza w sytuacjach, gdy skóra dziecka ma bezpośredni kontakt z ciałem matki, jest jedyną w swoim rodzaju okazją do budowania silnych śladów pamięciowych. Dzieje się tak dzięki oksytocynie, hormonowi wydzielającemu się w mózgu zarówno niemowlęcia, jak i jego mamy. Oksytocyna wyzwala poczucie bliskości i przywiązania, które zostaje przywołane za każdym razem, gdy matka i dziecko czują nawzajem swój zapach.
Zmysł węchu pomaga dziecku orietnować się w czasie i przestrzeni
Impulsy węchowe są dla noworodków i niemowląt także sposobem na orientowanie się w czasie i przestrzeni. Warto zatem zadbać o to, aby czynności wykonywane przy dziecku odbywały się w miarę możliwości w tych samych pomieszczeniach i w obecności tych samych osób. Mamy wówczas szansę już samym zapachem zbudować w dziecku emocjonalną gotowość do jedzenia, aktywności lub odpoczynku. Jeśli dziecko jest pobudzone i niespokojne, na rytuał wyciszania dobrze jest przeznaczyć konkretne miejsce w domu. Należy także zachować umiar w częstym praniu pościeli dziecięcej lub stosowaniu do jej płukania silnie pachnących środków - zapach łóżeczka i wózka są dla dziecka istotnymi kotwicami emocjonalnymi, kojarzonymi z bezpieczeństwem i spokojem.
Nos dziecka w pierwszym miesiącu życia
W pierwszym miesiącu życia dziecka jego nos jest niezwykle wrażliwy, co może wpływać na poziom komfortu podczas jedzenia. Ze względu na duże wyczulenie na zapachy, dziecko może odczuwać je ze zwiększoną intensywnością, a aromat znajdujących się w domu kosmetyków, świec, kwiatów czy perfum domowników może przeszkadzać dziecku we wlaściwym odbiorze zapachu pożywienia. Trzeci miesiąc życia to moment, w którym dziecko zaczyna intensywniej odbierać zapach jego bezpośredniego środowiska - bliskich mu osób, zwłaszcza rodziców, a także miejsc, w których przebywa. Informacje węchowe pozwalają dziecku zbudować osobisty kod, według której rozpoznaje towarzyszących mu ludzi i przebywające w domu zwierzęta. Może się zdarzyć, że obecność obcej osoby w domu wywoła niepokój niemowlęcia właśnie ze względu na pojawiający się w powtarzalnym zwykle otoczeniu obcy zapach. Niektóre nieznane wcześniej dziecku zapachy mogą nawet wywołać lęk, objawiający się nadaktywnością emocjonalną i ruchową. Istotnym momentem w rozwoju zmysłu węchu u dzieci jest okres, w którym zaczynają one przyjmować stałe pokarmy. W tym czasie dziecko zaczyna sygnalizować preferencje i awersje związane z aromatem jedzenia. Często zdarza się, że to nie sygnały smakowe, lecz właśnie węchowe są czynnikiem, dla którego dziecko odrzuca bądź przyjmuje dany pokarm. Ten proces postępował będzie stopniowo aż do dziesiątego miesiąca życia dziecka, kiedy to będzie ono w stanie ocenić atrakcyjność proponowanego mu pożywienia już na podstawie samego zapachu. Dynamiczny rozwój zmysłu węchu u człowieka osiąga swój szczytowy poziom w wieku ośmiu lat. Przez kolejne dekady życia, jeśli dbamy o zdrowie nosa, możemy bez przeszkód cieszyć się znakomicie funkcjonującym węchem. Warto roztoczyć nad nim opiekę zapewniając śluzówce nosa stałe nawilżenie i łagodną pielęgnację.
