SIBO - co to za choroba? Przyczyny, objawy i leczenie SIBO

SIBO to tajemniczy brzmiący skrót, którym określa się zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Doprowadzać do niego mogą nieprawidłowości w budowie jelit, jak i długotrwałe stosowanie pewnych leków czy zaburzenia odporności. Jakie są objawy SIBO, w jaki sposób można zdiagnozować tę chorobę i jak się ją leczy?

SIBO to inaczej zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Od lat wiadomo, że w ciele człowieka bytuje wiele różnorodnych gatunków bakterii. Obecność tych drobnoustrojów bywa bardzo korzystna – m.in. biorą one udział w trawieniu, wpływają na czynność układu odpornościowego, a także uczestniczą w syntezie ważnych dla ludzi substancji (m.in. witaminy K).

Różne struktury przewodu pokarmowego są skolonizowane przez bakterie w odmienny sposób – tak jak w jelicie grubym znaleźć ich można bardzo dużo, tak już w żołądku, dwunastnicy i jelicie cienkim spotykane są ich raczej niewielkie ilości. Wtedy, gdy bakterie pojawiają się tam, gdzie typowo nie bytują, dochodzić może do pojawiania się u pacjenta rozmaitych problemów – jednym z nich jest zespół SIBO. Co to za choroba?

Spis treści

1. Czym jest zespół SIBO?
2. Przyczyny zespołu SIBO
3. Objawy zespołu SIBO
4. Rozpoznawanie zespołu SIBO
5. Leczenie zespołu SIBO

Czym jest zespół SIBO?

SIBO to skrót od angielskiego small intestine bacterial overgrowth, po polsku problem ten określa się jako zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Rozwija się on wtedy, gdy bakterie typowo bytujące w jelicie grubym zaczynają pojawiać się i nadmiernie namnażać w obrębie jelita cienkiego.

Przyczyny zespołu SIBO

Organizm człowieka posiada wiele różnych mechanizmów, które ogólnie powinny zapobiegać wystąpieniu zespołowi SIBO. Produkowane soki żołądkowe mają niskie pH, dzięki czemu mają one działanie bakteriobójcze. Wydzielane w dwunastnicy enzymy trzustkowe działają podobnie, w jelicie cienkim zaś obecne są przeciwciała klasy IgA oraz śluz, które utrudniają bakteriom zasiedlenie się w jego obrębie.

SIBO pojawiać się może wtedy, gdy dojdzie do jakichś zaburzeń w zakresie mechanizmów obronnych organizmu. Wśród zjawisk, które mogą zwiększać ryzyko jego wystąpienia, wymienić można:

• długotrwałe stosowanie leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego (takich jak np. inhibitory pompy protonowej),
• wrodzone i nabyte nieprawidłowości anatomiczne przewodu pokarmowego (m.in. uchyłki jelitowe, zwężenie jelita, przetoki),
• zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego (które mogą wystąpić np. w przebiegu twardziny czy wskutek neuropatii cukrzycowej),
• zaburzenia odporności (wynikające np. z zakażenia wirusem HIV, chorowania na AIDS czy ze stosowania leków immunosupresyjnych po przeszczepie jakiegoś narządu).

Niektórzy autorzy jako czynnik ryzyka SIBO wymieniają również podeszły wiek, ogólnie jednak problem pojawić się może u osób będących w bardzo różnym wieku.

Objawy zespołu SIBO

W przebiegu zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego pojawiać się mogą bardzo różnego rodzaju dolegliwości – część z nich dotyczy samego przewodu pokarmowego, część zaś jest następstwem nieprawidłowości, do których dochodzi w związku z bytowaniem bakterii w jelicie cienkim. 

Pacjenci, u których wystąpi SIBO, ogólnie skarżyć się mogą na:

• zaburzenia wypróżniania (u chorych pojawiać się może zarówno przewlekła biegunka tłuszczowa, jak i odwrotny problem, czyli zaparcia),
• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• spadek masy ciała,
• występowanie obrzęków różnych części ciała (które powstawać mogą w związku ze zwiększoną utratą białek z organizmu).

Bytowanie bakterii w obrębie jelita cienkiego ma wiele różnych następstw – prowadzi ono do zaburzeń wchłaniania różnych substancji w tym odcinku przewodu pokarmowego. W związku z tym objawy SIBO obejmować mogą również i takie dolegliwości, jak:

• tężyczka, krzywica czy osteoporoza (wynikające z zaburzeń wchłaniania witaminy D),
• pogorszenie kondycji skóry, ślepota zmierzchowa (rozwijające się w związku z niedoborami witaminy A),
• zaburzenia czucia, zaburzenia smaku, niedokrwistość (będące skutkiem niedoborów witaminy B12).

Rozpoznawanie zespołu SIBO

Patrząc na powyżej opisane, możliwe objawy SIBO, doskonale widać, że pojawiające się u chorych dolegliwości są raczej niespecyficzne. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego to poza tym stosunkowo rzadki problem, dlatego też zwykle wstępna diagnoza jest zupełnie inna.

Wysunąć podejrzenie SIBO można na podstawie charakterystycznej reakcji pacjenta na probiotyki i antybiotyki – zazwyczaj dzieje się tak, że stosowanie pierwszych z wymienionych pogarsza, a drugich poprawia stan pacjenta. Podejrzenie i tak trzeba jeszcze potwierdzić – w tym celu niezbędne jest zazwyczaj wykonanie wielu różnych badań.

Badaniem, które uznawane jest za szczególnie przydatne w diagnostyce SIBO, jest posiew treści jelitowej. W praktyce jednak jest ono wykonywane rzadko z powodu tego, iż do pozyskania materiału niezbędne jest przeprowadzenie badania endoskopowego. Typowo przy podejrzeniu SIBO wykonywane są inne badania – obecnie wykorzystuje się przede wszystkim wodorowe testy oddechowe.

Diagnostyka u pacjentów z SIBO zdecydowanie nie kończy się na potwierdzeniu tej jednostki. Przede wszystkim konieczne jest wykonanie badań, które umożliwią wykrycie przyczyn wystąpienia tego problemu – niezwykle cenne są badania obrazowe (takie jak np. tomografia komputerowa jamy brzusznej), dzięki którym możliwe jest stwierdzenie nieprawidłowości anatomicznych przewodu pokarmowego.

Przydatne są również i badania laboratoryjne, takie jak m.in. morfologia krwi czy oznaczenia stężeń we krwi różnych substancji (np. witaminy D czy B12), które pozwalają wykryć istniejące w związku z SIBO zaburzenia, np. anemię czy niedobory witaminowe.

Leczenie zespołu SIBO

Leczenie zespołu SIBO zazwyczaj jest wielokierunkowe i obejmuje ono oddziaływania dietetyczne, antybiotykoterapię oraz różne inne metody. Pierwsze dwie z wymienionych mają na celu zredukować intensywność doświadczanych przez pacjenta dolegliwości, a także doprowadzić do normalizacji składu flory bakteryjnej jelita cienkiego.

Antybiotykoterapię u pacjentów z SIBO stosuje się zazwyczaj przez kilka tygodni. Wśród leków, które są wykorzystywane w leczeniu tej jednostki, wymienić można m.in. metronidazol, doksycyklinę oraz norfloksacynę. Typowo stosuje się leczenie skojarzone.

Dieta w SIBO powinna przede wszystkim zawierać ograniczoną ilość węglowodanów – pacjenci powinni m.in. unikać laktozy i fruktozy, które, fermentując z udziałem bakterii w jelicie cienkim, mogą nasilać wzdęcia i bóle brzucha. Pomagać pacjentom powinno także ograniczanie ilości skrobi w diecie.

Powyżej wspominano, że w przypadku SIBO niezwykle ważne są różne badania laboratoryjne, które pozwalają stwierdzić istnienie u pacjenta niedoborów pewnych substancji. W sytuacji, gdy takie rzeczywiście zostaną stwierdzone, nierzadko chorym zalecana jest suplementacja różnych preparatów, np. witaminy D.

Ogólnie u pacjenta z zespołem rozrostu bakteryjnego dokładna diagnostyka jest zasadniczo wręcz kluczowa do poprawy jego stanu zdrowia. Wszystkie wymienione wyżej oddziaływania są w stanie pomóc choremu w uporaniu się z jego dolegliwościami, nie likwidują one jednak bezpośredniej przyczyny problemu.

To właśnie z tego powodu aż tak istotne są dokładne badania – znalezienie przyczyny SIBO umożliwia podjęcie działań, które skupione będą właśnie na niej. Takowymi działaniami mogą być np. zabiegi chirurgiczne korygujące defekty anatomiczne przewodu pokarmowego czy modyfikacja leczenia u osób, które zmuszone są do długotrwałego zażywania leków zmniejszających wydzielanie kwasów żołądkowych.