Władza rodzicielska: na czym polega i jak wygląda po rozwodzie?

2018-11-29 16:30

Choć pojęciem władzy rodzicielskiej wielu z nas posługuje się na co dzień – również w kontaktach urzędowych – to w polskim ustawodawstwie nie istnieje jego ścisła definicja. Czym więc właściwie jest władza rodzicielska, na czym polega, jakie obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej mają rodzice wobec dzieci i jak wygląda władza rodzicielska po rozwodzie?

W Polsce zakres władzy rodzicielskiej regulują przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Zgodnie z nimi to, że rodzice mają nad dzieckiem władzę rodzicielską, nie zależy od tego, czy są oni małżeństwem, a jej zakres dla obojga rodziców jest jednakowy. Nie jest ona jednak dana raz na zawsze: rodzice – lub jedno z nich – mogą zostać jej pozbawieni (lub też może ona zostać zawieszona) na podstawie wyroku sądowego.

Spis treści:

Na czym polega władza rodzicielska?
Kto jest prawnym reprezentantem dziecka?
Jak długo trwa władza rodzicielska?
Jak wygląda władza rodzicielska po rozwodzie?

Na czym polega władza rodzicielska?

Pojęcie „władza rodzicielska” określa prawa i obowiązki, jakie względem dziecka (i jego majątku) mają jego rodzice, którzy sprawują nad nim opiekę od narodzin do osiągnięcia pełnoletności. Najważniejszą zasadą jest to, że władza rodzicielska powinna być wykonywana w taki sposób, jaki jest najlepszy dla dobra dziecka. Przed podjęciem ważnych, dotyczących dziecka decyzji, rodzice mają obowiązek wysłuchać zdania swojej pociechy (o ile jej wiek, poziom umysłowy i stan zdrowia na to pozwala), a także w miarę możliwości uwzględnić je.

Zgodnie z prawem, rodzice mają również wobec małoletniego dziecka szereg obowiązków:

mają obowiązek strzec jego interesów, kierując się jego dobrem,
mają obowiązek utrzymywać je, powinni zapewnić mu odpowiednie warunki życia i wykształcenie, w tym także możliwość rozwoju jego uzdolnień,
powinni dbać o jego zdrowie i życie, pełną sprawność fizyczną,
powinni wpajać mu zasady moralności, poczucie obowiązku, poszanowanie cudzej wartości,
powinni zapewnić mu kontakt z krewnymi, np. dziadkami.

Władza rodzicielska to również pewne prawa rodziców względem dzieci. Zgodnie z przepisami rodzice mają więc prawo wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami (uwzględniając jednak prawo dziecka do własnych poglądów, sumienia, wyznania). W okresie, w którym dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, powinno być również posłuszne wobec rodziców.

Kto jest prawnym reprezentantem dziecka?

Rodzice, którzy na co dzień opiekują się dzieckiem i nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, są tzw. jego ustawowymi przedstawicielami. Jeśli władzę tę sprawują oboje, każdy z nich może być samodzielnym reprezentantem prawnym dziecka. Od tej reguły są jednak wyjątki: żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między nim, a rodzeństwem, które również pozostaje pod ich opieką. Nie może go również reprezentować przy czynnościach prawnych między dzieckiem, a drugim rodzicem (lub jego nowym małżonkiem), chyba, że czynność prawna ma związek z bezpłatnym przyjęciem majątku na rzecz dziecka lub należnych mu środków utrzymania.

Czytaj:

ROZWÓD: co sąd bierze pod uwagę, przyznając rodzicom prawo do OPIEKI nad dzieckiem?

Rozwód bez orzekania o winie: alimenty, dokumenty, pozew

Jak długo trwa władza rodzicielska?

Władza rodzicielska zaczyna się wraz z przyjściem dziecka na świat i kończy do chwili osiągnięcia przez nie pełnoletności – wraz z osiemnastymi urodzinami wygasa na mocy prawa. Z różnych przyczyn może również ustać wcześniej. Zgodnie z prawem należą do nich m.in:

śmierć rodzica
utrata przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych
pozbawienie go przez sąd władzy rodzicielskiej
zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa
unieważnienie uznania dziecka

Jak wygląda władza rodzicielska po rozwodzie?

Jednym z podstawowych obowiązków sądu orzekającego rozwód rodziców jest określenie ich praw i obowiązków wobec ich wspólnych małoletnich dzieci, a także orzeczenie, w jakiej wysokości każdy z nich będzie ponosił koszty ich utrzymania i wychowania. W orzeczeniu rozwodowym sąd rozstrzyga, czy władza rodzicielska będzie przysługiwała obojgu rodzicom, czy jednemu z nich (i któremu), i czy w jakikolwiek sposób zostanie ograniczona. Zgodnie z przepisami rozstrzygnięcia sądu mogą być następujące:

władza rodzicielska zostanie pozostawiona obojgu rodzicom,
władza rodzicielska zostanie powierzona jednemu z rodziców, a władza drugiego zostanie ograniczona do określonych uprawnień i obowiązków,
zawieszenie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców,
pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Wydając orzeczenie sąd kieruje się zawsze dobrem dziecka i bierze pod uwagę szereg czynników, w tym poziom życia, jaki będzie w stanie zapewnić mu rodzic, czy środowisko, w jaki dziecko będzie się wychowywało.