Zaburzenia seksualne. Co w seksie uważamy za normę, a co za dewiację?

Zaburzenia seksualne to nadal kontrowersyjny temat. W przeszłości lista zachowań uważanych za dewiację obejmowała wiele pozycji. Jeden z twórców klasyfikacji „nienormalnych” zachowań seksualnych wyliczał, że jest ich ponad dwieście. I tak między innymi masturbację uważano za źródło nerwicy, homoseksualizm zaliczany był do zaburzeń, a seks oralny traktowano jako perwersję. Dzisiaj coraz więcej wiemy na temat funkcjonowania seksualnego ludzi i lepiej rozumiemy, co naprawdę jest seksualnym zaburzeniem, a co tylko wykracza poza normy obyczajowe.

Spis treści

1. Tożsamość płciowa
2. Transseksualizm – płeć mózgu inna niż ciała
3. Orientacja seksualna i związane z nią preferencje
4. Fantazje, perwersje i zboczenia
5. Kiedy nietypowe preferencje zaburzają normalne funkcjonowanie?

Zaburzenia seksualne mogą mieć różne natężenie i różną głębokość. Seksualność człowieka zbudowana jest bowiem na podobieństwo cebuli – składa się z wielu nakładających się warstw, leżących coraz bliżej rdzenia naszej osobowości – poczucia tożsamości płciowej. Każda z tych warstw może być zdeformowana, co będzie się ujawniać w niezwykły sposób.

Przeczytaj również: Gdzie jest punkt G i jak go stymulować?

Tożsamość płciowa

Tożsamość płciowa to świadomość bycia kobietą lub mężczyzną. Przeważnie osoba, która posiada męskie narządy płciowe, czuje się mężczyzną, a kobiece – kobietą. Bardzo niewiele osób (jedna na 100 tys.) uważa, że zostały uwięzione w nie swoim ciele. Dawniej sądzono, że tożsamość płciową kształtuje wychowanie jeśli dziecko będzie traktowane tak jak dziewczynka, będzie czuć się dziewczynką niezależnie od budowy swojego ciała... Dzisiaj wiemy, że wychowanie ma niewielki wpływ na poczucie tożsamości płciowej.

Oto przykład. Bruce Reimer miał brata bliźniaka o identycznych genach (bliźniacy jednojajowi). W wieku półtora roku Bruce uległ nieszczęśliwemu wypadkowi – urządzenie elektryczne spaliło mu penisa. Lekarze poradzili rodzicom, żeby wychowywali chłopca tak jak dziewczynkę. Chłopcu przeprowadzono operację plastyczną i uformowano pochwę, a rodzice zostali poinstruowani, że mają go traktować jak dziewczynkę, zmieniono mu uczesanie, ubierano w różowe sukienki i nadano nowe imię – Brenda. Jego zmianę płci utrzymano w tajemnicy. Matka nauczyła Brendę siusiać na siedząco, pomagać w kuchni, bawić się lalkami itp. Mimo to, gdy Brenda skończyła 15 lat, całkiem odrzuciła rolę żeńską. A dowiedziawszy się o swojej przeszłości (która była przed nią wcześniej ukrywana), natychmiast zdecydowała się powrócić do swojej pierwotnej płci, poddała się operacji rekonstrukcji penisa i jako dorosły mężczyzna stworzyła związek małżeński z kobietą. Brat bliźniak Bruce’a/Brendy twierdził, że zmiana płci w dzieciństwie tak naprawdę nigdy się nie udała: „Brenda chodziła jak chłopak, siadała z rozsuniętymi nogami, mówiła o sprawach ważnych dla chłopaków, nie interesowało ją wcale sprzątanie domu, wychodzenie za mąż ani robienie sobie makijażu”.

Transseksualizm – płeć mózgu inna niż ciała

Transseksualizm to poczucie, że jest się uwięzionym w „złym ciele”. Od dzieciństwa transseksualista pała obrzydzeniem do własnej płci, chce pozbyć się swoich narządów, czasem je maltretuje, fantazjuje o byciu osobą innej płci i pragnie uczestniczyć w rozrywkach typowych dla niej. Około 20. roku życia transseksualista zaczyna się przebierać, ale nie dlatego, że to podniecające (tak jak dla transwestyty, o którym niżej), ale dlatego, że uważa się za inną osobę.

Jak dochodzi do transseksualizmu? Jeśli w życiu płodowym we właściwym czasie nie uwolni się odpowiednia ilość hormonów płciowych, ciało człowieka zostanie uformowane inaczej niż jego mózg. Oznacza to, że „płeć mózgu” będzie inna niż płeć ciała i ostatecznie człowiek, który ma mózg kobiety, będzie mieć ciało mężczyzny lub odwrotnie. Terapia transseksualizmu polega przeważnie na przeprowadzeniu operacji zmiany płci. To stosunkowo łatwiejszy i skuteczniejszy sposób uwalniania ludzi od cierpienia niż terapia nastawiona na zmianę poczucia tożsamości płciowej. Potrafimy bowiem zmienić wygląd narządów płciowych, ale nie sposób postrzegania siebie.

Przeczytaj również: Awersja seksualna w stosunku do partnera

Orientacja seksualna i związane z nią preferencje

Na tożsamości płciowej nadbudowana jest druga warstwa naszego życia seksualnego – orientacja seksualna. Zdradzają ją tak naprawdę fantazje, marzenia senne oraz myśli podczas masturbacji, a nie stosunki seksualne, które utrzymujemy świadomie. Jeśli jesteś kobietą i śnisz tylko o mężczyznach, oznacza to, że masz orientację typowo heteroseksualną. Jeśli śnisz tylko o kobietach, jesteś homoseksualna. Gdy w snach występują obie płcie, jesteś biseksualna. Wiele osób, które zdecydowanie twierdzą, że są homo- lub heteroseksualne, ma w gruncie rzeczy orientację biseksualną, dlatego dość trudno jest procentowo oszacować częstość występowania typowego homoseksualizmu (szacunki mieszczą się w granicach od 1 do 10 proc.).

Czy wybieramy swoją orientację? Czy możemy ją zmienić, gdy tego chcemy? Nie ma takiego momentu w życiu, w którym człowiek świadomie decydowałby o tym, że będzie zakochiwać się tylko w mężczyznach lub w kobietach. Większość współczesnych badań wskazuje na to, że własną orientację seksualną raczej się w sobie odkrywa, niż się ją tworzy (choć naukowcy nadal nie mają co do tego stuprocentowej pewności). Orientacja kształtuje się pod wpływem czynników, które działają długie lata w rozwoju człowieka. Dlatego tendencje homo- czy biseksualne u jednej osoby mogą być bardzo silne i nie poddawać się żadnej terapii, natomiast u innej są słabsze i można je modyfikować. Homo- i biseksualizmu nie traktuje się jednak dzisiaj jako zaburzeń, które należy leczyć. Ale orientacja może zaburzać relacje między ludźmi, jeśli np. homoseksualny mężczyzna wiąże się z heteroseksualną kobietą.

Fantazje, perwersje i zboczenia

Słabiej niż tożsamość i orientacja zakorzenione są w naszej osobowości preferencje seksualne – sytuacje i obiekty, które nas podniecają. Preferencje są nadbudowane na orientacji seksualnej. Dla większości ludzi podniecające jest nagie ciało drugiej osoby, uwodzicielska rozmowa, obejmowanie partnera itp. Jednak niektórzy ludzie pobudzają się w sytuacjach niezwykłych, dziwnych lub nietypowych. Owe dziwne obiekty mogą być przedmiotami martwymi i wtedy nazywa się je fetyszami (najczęściej są to damskie buty, bielizna i przebieranie się – transwestytyzm). Mogą to być także sytuacje związane z nieudawanym cierpieniem albo upokorzeniem – sadyzm i masochizm.

Podniecenie może budzić również pozyskanie niedobrowolnych partnerów seksualnych – na tym polega ekshibicjonizm, podglądactwo (woyeuryzm), molestowanie dzieci, skatologia telefoniczna (podniecenie osiągane poprzez obsceniczne rozmowy telefoniczne z nieznajomymi osobami), ocieractwo (frotteuryzm) itp. Fantazje dotyczące podniecających obiektów występują oczywiście też u ludzi zdrowych. Na przykład ażurowe rajstopy, stopy kobiece czy klapsy podniecają wielu normalnych mężczyzn. Granica zdrowia zostaje jednak naruszona, jeśli nietypowy przedmiot jest niezbędny do odczucia podniecenia, człowiek niepokoi się swoim działaniem, partner zostaje zastąpiony obiektem lub ktoś zaczyna realizować swoje perwersyjne wyobrażenia (np. o zadawaniu bólu). W takich sytuacjach mówimy o parafilii (dawniej używano terminu perwersja lub zboczenie).

Przeczytaj również: Jak zwiększyć swoje libido?

Kiedy nietypowe preferencje zaburzają normalne funkcjonowanie?

Preferencje seksualne tworzą się w ciągu pierwszych 15 lat życia. Perwersje dotyczą zaś prawie wyłącznie mężczyzn. Przykładem może być historia fetyszysty, który jako chłopak uczony był masturbacji przez swoją przyrodnią siostrę. W jej trakcie dziewczyna dotknęła członka chłopca swoją stopą, na której miała but ze szpilką. To zdarzenie wzbudziło tak silne podniecenie, że ukształtowało preferencje seksualne młodego człowieka na całe życie. Po kilkunastu latach w jego mieszkaniu znaleziono 15 tys. (!) par damskich butów.

Czy parafilia jest chorobą? Parafilie najczęściej zaburzają normalne współżycie między ludźmi. Nie ma co do tego wątpliwości, gdy mówimy o ekshibicjonizmie, pedofilii, sadyzmie, zoofilii itp. Prócz problemu związanego z samym zaburzeniem, ludzie, którzy cierpią na parafilie, doświadczają z ich powodu dodatkowo wstydu, lęku czy depresji. Zdarza się jednak, że o perwersyjnych skłonnościach mężczyzny (np. transwestyty) wie jego żona i zgadza się na współżycie z nim, przebranym za kobietę. Może być też tak, że partnerka godzi się na obecność podniecającego fetysza (np. zakłada buty na obcasach) i wtedy życie seksualne pary może zostać wzbogacone, prowadzi do wzrostu podniecenia. Może być jednak i tak, że partnerka czuje się pominięta, nieważna lub zastąpiona fetyszem i wówczas nie można już mówić o zdrowym funkcjonowaniu. Zmiana preferencji seksualnych jest możliwa. W wielu przypadkach polega na nauczeniu się powstrzymywania przed działaniami, do których pchają pragnienia, choć one długo mogą pozostać niezmienione.

Seksuolog Zbigniew Lew - Starowicz, opowiedział w studiu "Dzień Dobry TVN", czym we współczesnym świecie są dewiacje seksualne i jak można je rozpoznać.

miesięcznik "Zdrowie"

dr Marcin Florkowski, psycholog