Makrosomia - kiedy waga noworodka jest zbyt duża

Makrosomia to problem wikłający nawet 1 na 10 ciąż. Istotą makrosomii jest posiadanie przez płód zbyt dużej masy ciała. Makrosomia jest groźna zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Szczęśliwie zjawisku temu można zapobiegać – tylko w jaki sposób?

Spis treści

1. Przyczyny makrosomii płodu
2. Do czego może doprowadzić makrosomia?
3. Makrosomia stwarza zagrożenia dla dziecka w jego późniejszym życiu
4. Rozpoznawanie makrosomii
5. Postępowanie u dziecka z makrosomią
6. Czy makrosomii można zapobiegać?

Makrosomia (zwana również hipertrofią wewnątrzmaciczną) jest stanem, w którym płód posiada zbyt dużą masę w stosunku co do swojego wieku płodowego. Ogólnie uznaje się, że o makrosomii można mówić wtedy, kiedy masa ciała dziecka przekracza 90. centyl masy ciała dla danej płci, rasy oraz wieku ciążowego. Taka definicja osobom niezwiązanym z medycyną zapewne wiele nie mówi – można się jednak posłużyć innym kryterium, którym jest to, że w przypadku hipertrofii wewnątrzmacicznej dziecko waży powyżej 4000 gramów.

Zbyt duża masa ciała w stosunku co do wieku płodowego, według statystyk, wikła nawet aż 10% wszystkich ciąż. Makrosomia stanowić może poważny problem, sprzyjać ona może bowiem występowaniu komplikacji porodowych (zarówno u matki, jak i u dziecka), a oprócz tego jej wystąpienie u dziecka zwiększa ryzyko pojawienia się u niego różnych schorzeń już w przyszłości. Co sprawia, że niektóre dzieci rodzą się ze zbyt dużą masą ciała?

Przyczyny makrosomii płodu

Głównym czynnikiem, który doprowadza do hipertrofii wewnątrzmacicznej, jest jedna z chorób występujących u przyszłych matek – cukrzyca. Doprowadzić do makrosomii może zarówno cukrzyca, na którą pacjentka chorowała jeszcze na długo przed zajściem w ciążę, jak i ta cukrzyca, która pojawiła się u kobiety dopiero w trakcie ciąży - cukrzyca ciążowa. W takim przypadku czynnikiem doprowadzającym do nadmiernej masy dziecka jest występująca u matki hiperglikemia (nadmierny poziom glukozy we krwi) i wydzielane w takich warunkach hormony. Hiperglikemia prowadzi bowiem do zwiększonego uwalniania insuliny i hormonu wzrostu, a te właśnie substancje są odpowiedzialne za zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej w organizmie dziecka, a także za przyspieszenie zwiększania się jego wagi.

Poza chorowaniem przez matkę na cukrzycę, wyróżniane są jeszcze inne czynniki ryzyka makrosomii. Zaliczane do nich są:

• wiek matki powyżej 35 lat,
• wcześniejsze urodzenie dziecka z makrosomią,
• duża liczba porodów (z każdym urodzeniem dziecka ryzyko wystąpienia hipertrofii wewnątrzmacicznej w kolejnej ciąży wzrasta),
• nadwaga i otyłość u matki,
• nadmierny przyrost masy ciała matki w czasie ciąży.

Powyższe czynniki ryzyka dotyczą matki, wyróżnia się jednak również i czynniki ryzyka makrosomii bezpośrednio związane z dzieckiem. Należą do nich płeć męska płodu, a także istnienie u niego choroby, którą jest zespół Beckwitha-Wiedemanna.

czytaj: Rozmiar ubranek dla noworodka - jaką wielkość wybrać?

Do czego może doprowadzić makrosomia?

Makrosomia jest zjawiskiem niebezpiecznym, i to zarówno dla matki, jak i dla płodu. W trakcie porodu dziecka z hipertrofią wewnątrzmaciczną znacznie zwiększone jest ryzyko wystąpienia komplikacji położniczych, takich jak:

• przedłużenie czasu trwania porodu,
• krwotoki,
• uszkodzenie struktur kanału rodnego,
• zatrzymanie akcji porodowej,
• atonia macicy,
• zakażenia połogowe.

Związane z makrosomią zagrożenie dotyczy również dziecka. Poród dziecka ze zbyt dużą masą ciała stwarza ryzyko wystąpienia u niego przede wszystkim urazów. Takowymi mogą być np. złamanie obojczyka czy zwichnięcie kości ramiennej. Patologiami, które mogą być skutkami problemów podczas porodu, mogą być uszkodzenie nerwu twarzowego czy porażenie splotu barkowego. Powikłaniem różnych problemów położniczych u dziecka z makrosomią może być także niedotlenienie, które może doprowadzić do encefalopatii – ta jednostka może z kolei stanowić przyczynę zarówno upośledzenia umysłowego u dziecka, jak i nawet jego śmierci.

Makrosomia stwarza zagrożenia dla dziecka w jego późniejszym życiu

Wydawać by się mogło, że hipertrofia wewnątrzmaciczna prowadzi do różnych zagrożeń wyłącznie podczas porodu, tak jednak niestety nie jest. Dzieci z makrosomią mogą bowiem doświadczać różnorodnych zaburzeń bezpośrednio po porodzie, takich jak np. niedojrzałość struktur układu oddechowego (i związane z nimi zaburzenia oddychania), przerost struktur serca czy zaburzenia metaboliczne (w postaci hipoglikemii czy obniżonego stężenia wapnia we krwi).

Skutki wystąpienia u dziecka makrosomii mogą występować niestety również i w zdecydowanie późniejszych etapach jego życia. Dzieci, które urodziły się ze zbyt dużą masą ciała, znajdują się bowiem w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia wielu różnych schorzeń, wśród których wymienia się m.in. zaburzenia gospodarki węglowodanowej (takie jak np. nieprawidłowa tolerancja glukozy czy cukrzyca), otyłość czy nadciśnienie tętnicze.

Rozpoznawanie makrosomii

Makrosomię lekarz może stwierdzić podczas badania USG wykonywanego u ciężarnej. Odbywa się to poprzez oznaczenie biometrii płodu. Czasami stan ten stwierdzany jest dopiero po urodzeniu dziecka, kiedy to odbywają się dokładne pomiary noworodka.

Postępowanie u dziecka z makrosomią

Zagrożenia związane z makrosomią płodu są poważne, dlatego też mogą one w znaczący sposób wpływać na decyzję o sposobie zakończenia ciąży. Hipertrofia wewnątrzmaciczna u dziecka może stanowić przyczynę podjęcia decyzji o indukcji (wywołaniu) porodu, oprócz tego stan ten czasami stanowi wskazanie do przeprowadzenia cięcia cesarskiego.

Czy makrosomii można zapobiegać?

Na samym wstępie wspominano, że cukrzyca u matki stanowi główną przyczynę makrosomii u dziecka. Szczęśliwie nie jest jednak tak, że każda kobieta chorująca na cukrzycę rodzi dziecko z hipertrofią wewnątrzmaciczną – uniknąć tego zjawiska można poprzez właściwe leczenie cukrzycy. Im bowiem gospodarka węglowodanowa u pacjentki jest bardziej wyrównana, tym mniejsze staje się ryzyko, że dziecko będzie narażone na, niekorzystną dla niego, matczyną hiperglikemię i że wystąpi u niego makrosomia.

Niektórych z czynników ryzyka makrosomii (takich jak wiek matki czy płeć męska dziecka) wyeliminować się nie da, na część z nich przyszłe matki zdecydowanie mają jednak wpływ. Sprzyjać hipertrofii wewnątrzmacicznej może nadmierna masa ciała kobiety – z tego względu już na etapie planowania ciąży warto podjąć starania o to, aby waga powróciła do normy (w tym celu można zmienić dietę czy zwiększyć intensywność podejmowanej aktywności fizycznej).

W czasie samej już ciąży natomiast warto pamiętać o tym, że rzeczywiście do organizmu należy dostarczać większe niż przed zajściem w ciążę ilości energii, ale jednocześnie nie można z tym przesadzać – w końcu zbyt duże przybranie masy ciała w ciąży również zwiększa ryzyko wystąpienia makrosomii u dziecka.