Tak rozwija się odporność – od życia płodowego po okres nastoletni
Jako rodzic masz wpływ na odporność dziecka już od okresu życia płodowego. Wtedy maluchowi są dostarczane najważniejsze składniki odżywcze, które pomagają kształtować układ odpornościowy i zachodzące w nim procesy. Czy wiesz, że pod koniec 1. trymestru ciąży niektóre komórki odpornościowe (neutrofile) są już dojrzałe1?
Gdy maluch przychodzi na świat, jego układ odpornościowy zostaje wzmocniony m.in. przeciwciałami matki (przez łożysko), a następnie spożywanym mlekiem.
Później kluczowe są przede wszystkim czynniki zewnętrzne, takie jak środowisko rozwoju, szczepienia ochronne czy przechodzone infekcje, które stają się „treningiem” dla układu immunologicznego. Kontakt z drobnoustrojami pozwala kształtować mechanizmy obronne, dzięki którym organizm w przyszłości dobrze daje sobie radę z zarazkami.
Ogromną wagę przykłada się też do stylu życia, w tym przede wszystkim diety. Nawet 70% wszystkich komórek odpornościowych znajduje się w jelitach2, a zrównoważona mikroflora bakteryjna korzystnie wpływa na stymulowanie i regenerację odporności.
10 sposobów na wsparcie odporności dziecka
Czy wiesz, że rozwój układu odpornościowego trwa zwykle do ok. 12. roku życia3? Ten czas ma ogromny wpływ na to, jak dziecko będzie radziło sobie z zarazkami – nie tylko teraz, lecz także w przyszłości. W okresie dzieciństwa warto więc szczególnie zadbać o zdrowe nawyki.
1. Zdrowa dieta
Pierwsze pół roku życia dziecka to czas, gdy maluch spożywa wyłącznie mleko. Co jednak podawać mu później, by stymulować odporność? Podczas rozszerzania diety i w kolejnych latach zadbaj o substancje i składniki, które odgrywają szczególną rolę w walce z patogenami i wspierają mikrobiotę: witaminy (głównie A, C, D i E), żelazo, selen, cynk, kwasy tłuszczowe Omega, białko roślinne i zwierzęce, przeciwutleniacze oraz błonnik4,5.
Zapewnij dziecku również różnorodność posiłków, by ułatwić dobroczynnym bakteriom rozwój i pracę. Doskonałym wsparciem jelit są też produkty bogate w Lactobacillus (bakterie kwasu mlekowego), czyli kiszonki oraz fermentowane produkty mleczne, np. jogurt naturalny.
2. Kontakt z rówieśnikami
Niedojrzały układ odpornościowy jest bardziej podatny na infekcje. Jednocześnie taki kontakt z patogenami to najlepszy sposób na „trening”. Każdy maluch musi więc prędzej czy później przejść okres wzmożonego chorowania. Kontakt z rówieśnikami w żłobku czy przedszkolu jest bardzo ważny, nawet jeśli sprzyja przeziębieniom. Za normę uważa się nawet 8–10 infekcji rocznie5.
3. Dodatkowa suplementacja
Szczególnie w okresie jesienno-zimowym organizm dziecka może potrzebować dodatkowego wsparcia, by zadbać o harmonię flory bakteryjnej i przyspieszyć regenerację komórek odpornościowych. Dla poprawy odporności przydają się przede wszystkim:
- probiotyki – dobroczynne żywe mikroorganizmy, którymi można zasiedlić jelita,
- prebiotyki – substancje, które pomagają dobrym bakteriom rozwijać się i namnażać.
Pomocne mogą być też substancje szczególnie wspomagające pracę układu odpornościowego, a więc laktoferyna i witamina C. W większości przypadków potrzebna jest też suplementacja witaminy D, której dokładna dawka zależy od wieku dziecka.
4. Odpowiednia higiena
Standardowe zasady higieny (mycie rąk, regularne kąpiele, sprzątanie w domu) to oczywiście podstawa. Badacze są jednak zgodni: nadmiernie sterylne warunki mogą zwiększać ryzyko alergii6, infekcji i antybiotykooporności7. Kontakt z mikroorganizmami stymuluje układ odpornościowy do pracy. Dodatkowo aż 5/6 znanych bakterii ma pozytywne właściwości i korzystny wpływ na organizm7.
5. Szczepienia
Szczepienia to jeden z najważniejszych sposobów na to, by ochronić dziecko przed ciężkim przebiegiem wielu chorób zakaźnych, np. gruźlicy, błonicy, odry czy polio. Dzięki programom szczepień część chorób udało się niemal całkowicie wyeliminować i ochronić mnóstwo żyć: według danych WHO w 50 lat uratowano już w ten sposób ok. 154 mln osób8.
Po podaniu szczepionki organizm jest w stanie wytworzyć odporność, która jest podobna do tej powstałej po naturalnym zachorowaniu.
6. Aktywność fizyczna
Pobudzenie jelit do pracy, wsparcie składu flory bakteryjnej, wzmocnienie odporności… To tylko niektóre korzyści, które niesie ze sobą regularna aktywność fizyczna. Warto więc od najmłodszych lat zachęcać dziecko do ruchu i aktywnego spędzania czasu. Pamiętaj jednak, że bardzo intensywne i wielogodzinne treningi (bez odpowiedniej regeneracji) mogą działać na odporność i jelita niekorzystnie9.
Zgodnie z zaleceniami WHO dzieci od 5. roku życia powinny ruszać się minimum 60 minut dziennie. Chodzi o wysiłek o umiarkowanej lub dużej intensywności10, np. rolki, rower, basen, taniec, piłkę nożną, sporty walki czy gry i zabawy w grupie.
7. Świeże powietrze i odpowiednia temperatura w domu
Regularne wietrzenie pomaga pozbyć się drobnoustrojów, zadbać o wilgotność powietrza i dostarczyć tlenu. Dlaczego to takie ważne? Nadmiernie suche i ciepłe powietrze sprzyja przesuszeniu błon śluzowych (nie mogą więc dobrze chronić przed działaniem zanieczyszczeń). Uważaj też na przegrzanie – zbyt wysoka temperatura w domu (powyżej 25°C11) może zwiększyć ryzyko zachorowania, głównie z powodu szoku termicznego.
i
8. Uwaga na antybiotyki
Czasami antybiotyki są uważane za remedium na wszystkie choroby – a to błąd. Ten rodzaj leków powinien być zażywany tylko w przypadku infekcji bakteryjnych (nie działa na wirusy). Warto mieć też na uwadze, że już tygodniowa antybiotykoterapia może nawet na rok zaburzyć mikroflorę jelitową12. Jeśli jednak właśnie takie leczenie zalecił lekarz, może przydać się stosowanie dodatkowych probiotyków. To również czas, gdy szczególnie istotna jest zbilansowana, różnorodna dieta.
9. Regulacja stresu
Nadmierny stres, szczególnie ten przewlekły, zaburza mechanizmy obronne organizmu13. Zadbaj więc o równowagę psychiczną swojego dziecka – uważnie obserwuj, jak reaguje w czasie trudnych sytuacji (np. pierwsze dni w przedszkolu / szkole, kłótnie w domu, narodziny rodzeństwa, zawody sportowe).
10. Zdrowy sen
Odpowiednia regeneracja poprawia odporność organizmu i zmniejsza ryzyko złapania infekcji. Ile powinno spać dziecko? To kwestia indywidualna, jednak istnieją pewne normy. Dla przykładu te podane przez National Sleep Foundation14:
- 0–3 miesiące: 14–17 godzin,
- 4–11 miesięcy: 12–15 godzin,
- 1–2 lata: 11–14 godzin,
- 3–5 lat: 10–13 godzin,
- 6–13 lat: 9–11 godzin.
Masz wpływ na odporność swojego dziecka
Gdy układ odpornościowy dziecka wciąż dojrzewa, nie da się całkowicie uchronić pociechy przed infekcjami. Nie ma również takiej potrzeby – drobnoustroje stymulują odporność, co jest niezbędne dla dalszego rozwoju. Istnieją jednak skuteczne sposoby na to, żeby od najmłodszych lat wspomóc regenerację i kształtowanie układu odpornościowego. To przede wszystkim zdrowa dieta, świeże powietrze, sen, czas na relaks i przestrzeganie kalendarza szczepień. Masz wpływ na obecną i przyszłą odporność swojego dziecka – wykorzystaj to!
