Nie daj się złapać w sieć! Cyberprzemoc - wirtualne zagrożenia dla dziecka

Z chwilą gdy internet stał się ogólnodostępnym źródłem informacji i sposobem komunikacji, stał się równocześnie narzędziem przemocy. Cyberprzestrzeń okazała się idealnym gruntem dla bezkarnego krzywdzenia, a cyberprzemoc stała się jednym z poważniejszych zagrożeń czyhających na dzieci. Czym jest cyberprzemoc? Jak jej przeciwdziałać? Jak chronić dziecko przed cyberprzemocą?

Spis treści

1. Zjawisko cyberprzemocy w internecie
2. Co nazywamy cyberprzemocą?
3. Dlaczego cyberprzemoc w internecie jest popularnym zjawiskiem?
4. Jak chronić dziecko przed cyberprzemocą w internecie?
5. Co robić, by dziecko nie zostało ofiarą cyberprzemocy?
6. Co robić, gdy dziecko padło ofiarą cyberprzemocy w internecie?

Bezpieczeństwo dziecka w sieci nie jest łatwo zapewnić. Cyberprzemoc to bezprawne działania krzywdzące drugiego człowieka, podjęte za pośrednictwem mediów elektronicznych. Najczęstszym narzędziem cyberprzemocy jest sieć. Ponieważ internet jest bardzo popularny wśród dzieci mających do niego nieograniczony dostęp, to właśnie głównie one padają ofiarami cyberprzemocy.

Zjawisko cyberprzemocy w internecie

Cyberprzemoc, choć jej nie widać, pociąga za sobą poważne konsekwencje. Nie oznacza przemocy fizycznej, natomiast krzywdzenie psychiczne i zabawę czyimiś emocjami. Nie wszyscy stosujący cyberprzemoc mają świadomość, że popełniają przestępstwo. W rzeczywistości te, wydawałoby się niegroźne działania, niosą ze sobą duże zagrożenie, zarówna dla atakowanych, jak i atakujących. Celem cyberprzestępców jest wywołanie u swoich ofiar poczucia strachu, zawstydzenia, upokorzenia, zażenowania. Ponieważ dzieci są bardzo emocjonalne i mają słabszą konstrukcję psychiczną, są niezwykle podatne na wszelkiego rodzaju ataki osobiste. W skrajnych przypadkach, ośmieszone i zastraszone potrafią nawet targnąć się na swoje życie. W Polsce ponad 50% dzieci przyznaje, że padło ofiarą zjawiska cyberprzemocy.

Co nazywamy cyberprzemocą?

• zastraszanie, wyzywanie, oczernianie, ośmieszanie, nękanie z wykorzystaniem do tego celu narzędzi internetowych (np. wpisy na forach lub na portalach społecznościowych);

• publikacja i rozsyłanie ośmieszających lub obraźliwych filmów, zdjęć, tekstów;

• podszywanie się pod innych użytkowników (np. na forach, portalach);

• włamania na konta internetowe, kradzież haseł i loginów, włamania do skrzynek poczty elektronicznej;

• szkodliwe działania wirusowe (rozsyłanie wirusów, niszczenie czyichś zasobów).

Dlaczego cyberprzemoc w internecie jest popularnym zjawiskiem?

Cyberprzemoc jest bardzo trudna do określenia, a jej całkowita eliminacja z sieci – niemożliwa. Dzieje się tak z wielu powodów. W dzisiejszych czasach do Internetu dostęp ma niemal każdy posiadacz komputera. Z siecią oswajane są coraz młodsze dzieci, które nie są świadome wielu zagrożeń, a nawet mają ciche przyzwolenie rodziców na korzystanie z Internetu, i to bez żadnej kontroli. Rozwój technologii sprawił, że wszelkie aktywności w Internecie są banalnie proste, nawet dla kilkulatków.  Od tak młodych osób trudno wymagać świadomości niebezpieczeństw, jakie na nich czyhają w sieci. Osoby używające Internetu do ataków personalnych są anonimowe i często trudno je zidentyfikować. Na dodatek ofiary cyberprzemocy zazwyczaj nie mają świadomości, że nimi są i że to, co je spotkało jest karalne. Nie znają też instytucji, do których mogą anonimowo zwrócić się o pomoc, choć takich miejsc już trochę powstało. To wszystko powoduje, że sprawcy cyberprzemocy czują się bezkarni i  pobudza ich tylko do coraz ostrzejszych i wymyślniejszych ataków na innych.

Jak chronić dziecko przed cyberprzemocą w internecie?

Chronienie dzieci przed cyberprzemocą powinno dotyczyć nie tylko potencjalnych ofiar tego zjawiska, ale także i sprawców. Często jest bowiem tak, że i oni nie mają pełnej świadomości, że przekraczają niebezpieczną granicę. Dzieci dobrze wiedzą, że poniżenie kogoś anonimowo przy pomocy Internetu jest o wiele łatwiejsze, niż wyrażenie swojej opinii prosto w twarz. Wystarczy więc, że zacznie się od niewinnych żartów z kolegi, które ktoś pod wpływem chwili upubliczni w sieci. Wystarczy przypadek, jeden nieprzemyślany ruch i informacja może być nagle masowo rozpowszechniona. Zatrzymanie efektu „śnieżnej kuli” jest prawie niemożliwe i gdy przychodzi świadomość, często jest za późno by wszystko odkręcić.  Powinno się  uświadamiać dzieciom te zagrożenia. Tłumaczyć, że nie jest łatwo skasować coś, co zostało wrzucone do sieci, że często nie ma się władzy nad tym, co dalej się dzieje z informacją, zdjęciem czy filmem. Dziecko, zanim coś napisze i zamieści np. na forum, musi to przemyśleć, by potem nie żałowało swojego czynu.

Co robić, by dziecko nie zostało ofiarą cyberprzemocy?

1. Ograniczyć dostęp do sieci. Jeśli pozwalamy dziecku korzystać z Internetu, zainstalujmy oprogramowanie filtrujące, dostosowując je do wieku dziecka. Nie zostawiajmy dziecka samego przy komputerze. Postawmy na przykład komputer w centralnym miejscu w domu, by tylko tam pod okiem innych dziecko mogło korzystać z sieci.
2. Chronić dziecko na portalach społecznościowych. Jeśli my sami decydujemy się zamieszczać wizerunek i dane naszego dziecka na własnych kontach profilowych, róbmy to z rozwagą. Nie zamieszczajmy niczego, co mogłoby ośmieszyć dziecko i być wykorzystane do złych celów. Dbajmy o ustawienie statusu prywatności, by do prywatnych informacji dopuszczać tylko swoich znajomych. Jeśli nasze dziecko chce mieć własne konto na portalu społecznościowym, dołączmy do jego znajomych i śledźmy to, co zamieszcza. Warto przeprowadzić wcześniej rozmowę z dzieckiem na temat zagrożeń ze strony innych użytkowników portalu.
3. Gońmy dzieci w edukacji multimedialnej. Jeśli chcemy być na bieżąco, musimy interesować się i orientować w tym, w czym uczestniczy nasze dziecko. Śledźmy nowe strony dla dzieci i młodzieży, orientujmy się w tym co jest na czasie. To pozwoli być bliżej zainteresowań dzieci  i w porę ostrzec je przed niebezpieczeństwem.
4. Chrońmy hasła i loginy. Uczulmy dziecko, że hasła dostępowe każdy powinien chronić i nie przekazywać swoim znajomym. Sami też nie zdradzajmy dzieciom naszych własnych haseł i loginów, by nie mogły się pod nas podszywać.
5. Przestrzegajmy przed internetowymi znajomościami. Jeżeli dziecko poznało kogoś przez Internet, należy je uświadomić, że w sieci nie każdy jest tym, za kogo się podaje. Dziecko musi wiedzieć, że nie może takiej osobie zdradzać zbyt szczegółowych danych na swój temat i wysyłać prywatnych zdjęć czy filmów. Nie pozwólmy na spotkanie w „realu” z nowopoznaną osobą, a jeśli już – idźmy tam razem z dzieckiem. W przypadku nastolatków , zakazy mogą nie być skuteczne. Wówczas  dziecko musi wiedzieć, że na takie spotkanie powinno umówić się w publicznym miejscu, a rodzicom dać pełną informację z kim i gdzie wychodzi.
6. Budujmy zaufanie. Najważniejszy jest dobry kontakt z własnym dzieckiem. Wtedy jest też i pewność, że w sytuacji, gdyby dziecko padnie ofiarą cyberprzemocy, zwróci się z tym problemem do nas. To bardzo ważne, bo np. ośmieszenie dziecka wywołuje u niego ogromne emocje, z którymi samo może sobie nie poradzić i wówczas będzie potrzebować pomocy.

Co robić, gdy dziecko padło ofiarą cyberprzemocy w internecie?

• zgłośmy problem do odpowiednich instytucji. Jeśli zapoznamy się z dokładną specyfiką ataku, zbierzmy wszelkie dowody (zrzuty ekranu z karalnymi treściami, linki do stron, wydruki itd.) i albo zgłośmy na policję (jeśli doszło do naruszenia prawa), albo do instytucji chroniącej użytkowników Internetu przed szkodliwym działaniem. Dzieci  też powinny wiedzieć, do kogo można zgłosić nadużycia w Internecie. Pokażmy im, że są fundacje, programy społeczne, kampanie i instytucje, a nawet psychologowie, do których można anonimowo udać się po pomoc.
• zgłośmy problem administratorowi strony, na której doszło do nadużycia, prosząc go o wykasowanie szkodliwych treści.
• jeśli dziecko jest załamane, w dużym stresie, ma lęki, a my nie umiemy mu pomóc, należy zgłosić się do specjalisty np. psychologa dziecięcego.