Mała motoryka – kiedy zacząć i w jaki sposób wspierać umiejętności manualne dziecka. Co powinno umieć dziecko 2-3-letnie?

Mała motoryka to celowe ruchy dłoni i palców, czyli umiejętności, których nie wykonujemy nieświadomie, ale które musimy wykształcić. Wymagają one koncentracji i koordynacji ruchów, a dzieci kształtują je od pierwszych miesięcy życia. W jaki sposób rodzice mogą wspierać umiejętności manualne dziecka?

Umiejętności motoryczne to takie, które wykonujemy przy pomocy dłoni i palców. Motoryka mała nie jest niczym innym jak umiejętnością poruszania rękami. Aby kilkuletnie dziecko potrafiło zbudować z klocków domek lub utrzymać w dłoni kredki, musi mieć sprawne dłonie i palce, a także potrafić skoncentrować się na tym, co robi w danym momencie. Wbrew pozorom, proces ten nie jest do końca intuicyjny, musi zostać wykształcony, a to zajmuje wiele miesięcy.

Motoryka mała jako umiejętność nabyta, a nie wrodzona

Motoryka mała to zespół umiejętności, nad którymi trzeba pracować i które trzeba doskonalić, a dzieje się to poprzez wykonywanie codziennych czynności podczas prób odkrywania świata przez dziecko. 6-miesięczny maluch, który chwyta grzechotkę i próbuje włożyć ją sobie do buzi, ćwiczy motorykę małą, 7-miesięczne niemowlę, które trzyma zabawki w dwóch rączkach i nimi potrząsa – doskonali w ten sposób koordynację ruchów. Oprócz tego, że sprawność dłoni rozwija się naturalnie razem z dzieckiem, warto nad nią pracować, bo im lepsza będzie motoryka mała u dziecka, tym łatwiej mu będzie później odnaleźć się w przedszkolu np. rysując drzewo, jedząc samodzielnie czy wiążąc sznurówki.

Co wpływa na rozwój umiejętności motorycznych malucha?

Rozwój motoryki małej rozpoczyna się już w życiu płodowym, a intensywnie kształtuje przez około pięć pierwszych lat życia. Nie u każdego dziecka będzie przebiegał w ten sam sposób – umiejętności motoryczne mogą być lepiej lub słabiej wykształcone, co jest powiązane z motoryką dużą, czyli ogólną aktywnością ruchową. Dzieci, które mają problemy z napięciem mięśni lub są osłabione ruchowo (np. nie potrafią utrzymać piłki, mają problemy z koordynacją, równowagą) często mają problem z motoryką małą i nie potrafią prawidłowo trzymać długopisu czy nożyczek do papieru.

Do tego dochodzą tzw. wrodzone predyspozycje – jedne dzieci mogą być bardziej uzdolnione manualnie czy plastycznie, a inne mniej. Niektóre chętnie spędzają czas z kartką, kredkami czy plasteliną, inne wolą w tym czasie biegać lub bawić się w ruchu. Nie jesteśmy w stanie wpłynąć na charakter dziecka, ale każdego malucha możemy nauczyć pewnych umiejętności, które ułatwią mu funkcjonowanie na podwórku lub w środowisku przedszkolnym. Z tego względu rodzice powinni wspierać rozwój motoryki małej i wybierać takie aktywności i zabawy, które pomogą kształtować sprawność dłoni.

Jak wspierać rozwój umiejętności motorycznych dziecka?

Aby wspomóc rozwój umiejętności motorycznych u dziecka, warto jak najczęściej angażować je w zabawy ruchowe i aktywności, które wzmacniają ręce. W jaki sposób? Najłatwiej będzie to zapamiętać, jeśli podzielimy zabawy na następujące grupy:

• zabawy w kuchni – dziecko może np. przesypywać rączkami kasze czy makarony z pudełka do pudełka, wzmacniając w ten sposób koncentrację i koordynację ręka - oko. W tej grupie będą również wszelkie zabawy z masą solną czy ciastem (ugniatanie, wałkowanie, lepienie, wykrawanie kształtów);
• zabawy plastyczne – tutaj możliwości naprawdę jest wiele. To nie tylko blok i kredki, ale również rysowanie wzorów czy kształtów, łączenie rysunków po kropkach, lepienie figurek z ciastoliny czy plasteliny, wycinanie kształtów nożyczkami i przyklejanie ich do papieru;
• klocki – klocki to wspaniała zabawka, która nie tylko kształtuje motorykę małą, ale również rozwija wyobraźnię dziecka i jego kreatywność. Już kilka elementów wystarczy, by dziecko mogło dopasowywać je do siebie, budować wieżę czy układać je obok siebie, wyobrażając sobie, że to morze lub parking dla pojazdów strażackich. Klocki to wiele godzin wspaniałej i beztroskiej zabawy, a co więcej – rosną razem z dzieckiem, gdyż zestawy dla dzieci w różnym wieku można łączyć ze sobą, a to daje jeszcze więcej przygód i uśmiechu. W tej grupie dobrze sprawdzają się również sortery, do których można wkładać klocki o różnych kształtach;
• zabawki edukacyjne – umiejętności motoryczne wspierają także zabawki, które wymagają pewnej precyzji. Dopasowywanie czy wkręcanie plastikowych lub drewnianych śrubek lub tworzenie naszyjników z koralików to propozycje zabaw, które wspaniale rozwijają sprawność dłoni i wzbudzają wielką radość u dzieci.

Umiejętności motoryczne dwuletniego dziecka

Motoryka mała najbardziej intensywnie kształtuje się w pierwszych latach życia. Gdy maluch osiąga wiek dwóch lat, powinien już mieć dość sprawne dłonie. Dwulatek potrafi:

• chwycić zabawkę w dłonie i wykonywać nią różne czynności, np. układać, popychać, jeździć samochodzikiem po podłodze,
• budować z klocków wieże i dopasowywać do siebie elementy,
• trzymać w dłoni kredki dla maluchów (większe i grubsze niż dla starszych dzieci) i mazać nimi po dużej kartce papieru lub w kolorowance o dużych obrysach,
• dopasowywać do siebie duże puzzle,
• trzymać w dłoniach łyżkę, widelec i potrafić ich używać,
• trzymać w dłoni kubeczek i sprawnie się nim posługiwać,
• chwycić piłkę i nią rzucić.

Umiejętności motoryczne trzyletniego dziecka

Zakres umiejętności trzylatka jest znacznie szerszy niż dwulatka. Trzyletnie dziecko potrafi już:

• trzymać w dłoni zwykłe kredki i rysować nimi proste kształty (np. koło) oraz precyzyjniej uzupełniać kolorowanki o dużych obrysach,
• budować z klocków różne rzeczy, np. pojazdy, zamki, domki, telefony czy garaże,
• naklejać naklejki w wyznaczonych miejscach,
• lepić z plasteliny lub ciastoliny i chętnie to robi,
• dobrze porusza się na drabinkach czy na małych ściankach wspinaczkowych na placach zabaw.

Podsumowując, motoryka mała to zespół umiejętności, które należy stymulować i rozwijać u dziecka od samego początku. Każdy maluch rozwija się w swoim tempie, ale warto wspierać rozwój umiejętności motorycznych i wybierać takie aktywności, które będą kształtować sprawność palców i rąk, by dziecko mogło samodzielnie wykonywać czynności dostosowane do jego wieku.