Spis treści
FIP (zakaźne zapalenie otrzewnej kotów) wywoływany jest przez koronawirus kotów – FcoV (ang. feline coronavirus). Jest to choroba w wyniku której rozwija się uogólniony stan zapalny. FIP-owi towarzyszy nawracająca gorączka, chudnięcie, słabnięcie, tworzenie się ziarniniaków w narządach i/lub wysięku w jamach ciała. Dotychczas jest to choroba nieuleczalna.
Koronawirusa kociego pod względem chorobotwórczości dzielimy na dwa biotypy:
- Biotyp jelitowy (ang. feline enteric coronavirus – FECV). Biotyp ten jest bardzo rozpowszechniony wśród kotów. Szacuje się, że 50% kotów domowych posiada przeciwciała (tzn. że miało kontakt z wirusem), a w dużych skupiskach (hodowlach, schroniskach) przeciwciała posiada nawet 80-90% procent kotów. Wirus namnaża się w komórkach nabłonka jelit, dlatego jego siewstwo następuje głównie z kałem. Zarażony kot może zostać siewcą wirusa już po 2 dniach od zarażenia. Biotyp jelitowy wywołuje lekkie biegunki, a nawet zakażenia bezobjawowe. Wydaje się być zupełnie niegroźny. Jednak w wyniku mutacji może się przerodzić w:
- Biotyp wywołujący FIP – tzw. biotyp „fipogenny” – (ang. feline infectious peritonitis virus – FIPV). Ten wirus po mutacji nie namnaża się już tylko w jelitach, ale nabiera zdolności namnażania się w monocytach i makrofagach (komórkach układu białokrwinkowego), które „roznoszą” wirusa po całym organizmie. W wyniku uruchomienia układu immunologicznego dochodzi do uwolnienia mediatorów zapalnych i rozwinięcia się stanu zapalnego w sąsiedztwie naczyń krwionośnych. Następstwem jest tworzenie się ziarniniaków w różnych narządach (nerkach, wątrobie, jelitach, śledzionie, układzie nerwowym a nawet w oczach). Stanowi zapalnemu może towarzyszyć gromadzenie się wysięku w jamach ciała: w jamie otrzewnej i opłucnej.
Zatem rozwinięcie się FIP-u, jest indywidualnym zdarzeniem w organizmie zarażonego kota. Pomimo tego, że kot może być zarażony wirusem, nie musi chorować na FIP. Samo zarażenie wirusem nie indukuje choroby. Uznaje się, że do FIP dochodzi u mniej niż 10% osobników zarażonych koronawirusem.
FIP: przyczyny
Aby rozwinął się FIP musi zajść mutacja wirusa w organizmie nosiciela. Do mutacji predysponuje stan układu immunologicznego oraz stres. Kot w odróżnieniu od psa nie jest zwierzęciem stadnym i przebywanie w większej grupie kotów jest dla niego zawsze bardzo dużym stresem (pomimo, że może nam wcale tego nie okazywać). Dlatego najczęściej mutacje występują w dużych skupiskach tych zwierząt oraz po zadziałaniu konkretnych stresorów takich jak: zmiana właściciela, zmiana miejsca pobytu, pobyt w hotelu, zabiegi, szczepienia, urazy.
FIP: objawy
Wymieniając objawy należy dokonać kolejnego podziału, na dwie formy kliniczne choroby: tzw. „mokrą” – wysiękową i „suchą” bezwysiękową. Obie postaci choroby zaczynają się podobnymi, niespecyficznymi objawami klinicznymi :
- falująca gorączka (niereagująca na leczenie antybiotykami),
- spadek apetytu,
- obniżenie masy ciała, chudnięcie,
- matowa sierść,
- bladość lub zażółcenie błon śluzowych.
Formie wysiękowej towarzyszy gromadzenie się płynu - wysięku w jamach ciała. Jest to dominujący objaw w tej postaci. Powłoki brzuszne powiększają się. Jeśli płyn gromadzi się także w jamie opłucnej, kot gorzej i trudniej oddycha. Duszność może pojawić się też w wyniku ucisku płynu, który gromadzi się w brzuchu, na przeponę. Cechy płynu są dość charakterystyczne: jest żółtawy, przejrzysty, ciągliwy, zawiera dużą zawartość białka, może również zawierać włóknik.
Formie bezwysiękowej nie towarzyszą charakterystyczne objawy, dlatego rozpoznanie tej postaci choroby nastręcza lekarzom niemałych trudności. Oprócz postępującego wyniszczenia i wymienionych ogólnych objawów może rozwinąć się zapalenie błony naczyniowej oka. Stwierdza się również zaburzenia neurologiczne jak drgawki, zaburzenia koordynacji ruchowej lub zmiany w zachowaniu. Te objawy mogą towarzyszyć też innym jednostkom chorobowym.
FIP: diagnostyka i rozpoznanie
O ile rozpoznanie postaci wysiękowej jest dość proste (na podstawie badania płynu pobranego z jam ciała), o tyle postawienie diagnozy przy postaci bezwysiękowej przysparza wielu trudności.
Badanie hematologiczne ujawnia obniżony poziom limfocytów oraz podwyższony poziom neutrofili, może pojawić się też łagodna niedokrwistość.
Badanie biochemiczne wykazuje w wielu przypadkach obniżony stosunek albumin do globulin, podwyższony poziom bilirubiny, obserwuje się niekiedy zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych.
Badanie serologiczne nie jest miarodajne, gdyż nie potrafi odróżnić czy kot wytworzył przeciwciała po kontakcie z biotypem jelitowym czy fipogennym wirusa. Badanie to może być pomocne, ale nie rozstrzyga o ostatecznym rozpoznaniu.
Badanie PCR - metoda wykrywająca materiał genetyczny wirusa. Choć zmienność genetyczna wirusa jest bardzo duża, (co jest przyczyną trudności diagnostycznych), badanie to jest w stanie określić większe prawdopodobieństwo kontaktu z wirusem fipogennym niż w wirusem jelitowym. Jest to badanie stosunkowo najdroższe.
Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania kota na FIP?
- Systematycznie minimum 1x dziennie usuwaj odchody z kuwety,
- Co kilka dni zmieniaj żwirek i dezynfekuj kuwetę,
- Nie stawiaj misek z pokarmem i wodą blisko kuwety,
- Regularnie wietrz pomieszczenia, w których przebywają koty,
- Szybko reaguj i lecz wszelkie zaburzenia ze strony układu pokarmowego u młodych kociąt,
- Jeśli masz dużo kotów, ogranicz ich liczbę do maksymalnie 10 sztuk,
- Przy większej liczbie kotów podziel je na stada po 3-4 osobniki,
- Oddzielaj osobniki agresywne, które mogą stresować pozostałe zwierzęta,
- Zwiększ liczbę kuwet (1 kuweta na 1-2 koty),
FIP: leczenie
Zgodnie z aktualnym stanem badań, chorobę uznaje się za nieuleczalną. Rokowanie w obu postaciach uważa się za niepomyślne. Od momentu wystąpienia objawów klinicznych, czas przeżycia jest stosunkowo krótki: w formie wysiękowej do kilku tygodni, w formie bezwysiękowej - do kilku miesięcy.
Celem przedłużenia czasu przeżycia i komfortu zwierzęcia stosuje się próby leczenia farmakologicznego w postaci stosowania:
- glikokortykosteroidów,
- leków immunosupresyjnych,
- kociego interferonu omega.
Upuszczanie płynu z jam ciała przynosi czasową ulgę, ale pogłębia też stan odwodnienia i utraty białek z organizmu. W związku z utratą białek zalecane jest stosowanie diety wysokobiałkowej.
FIP: zapobieganie
Jak dotąd nie wynaleziono skutecznej szczepionki na FIP. W związku tym jako profilaktykę można uznać jedynie ograniczenie możliwości zakażenia (co jest trudne z uwagi na powszechne występowanie wirusa). Sensowym wydaje się wczesne odsadzenie młodych kociąt od matki (która też może być bezobjawowym nosicielem) w czasie kiedy u kociąt wygasa matczyna odporność na zakażenia – tj. w 5-6 tygodniu życia. Należy w tym czasie oddzielić kocięta od pozostałych kotów i od matki (jeżeli matka posiada przeciwciała przeciwko koronawirusowi).
Wirus potrafi utrzymywać się w środowisku przez kilka tygodni. Dlatego nowy kot nie powinien być wprowadzony do domu przed upływem min. 3 m-cy od śmierci kota chorego na FIP. Dotyczy to domów, w których utrzymywany jest tylko jeden kot.
Przy wyborze nowych zwierząt do domu w którym wystąpił FIP zaleca się wprowadzenie zwierząt dorosłych, gdyż dojrzałe osobniki z reguły są bardziej oporne na zakażenia kocim koronawirusem.
Absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Ma doświadczenie w leczeniu zwierząt towarzyszących, ze szczególnym uwzględnieniem dermatologii, cytologii i chorób zakaźnych. Doświadczenie zawodowe zdobywała w lecznicach w Lublinie i Łodzi. Obecnie pracuje w lecznicy weterynaryjnej w Pabianicach. Na bieżąco pogłębia swoje umiejętności uczestnicząc w kursach i konferencjach.
Prywatnie miłośniczka kotów i właścicielka pięknego, rudego maine-coona o imieniu Felin.
Czytaj więcej na Se.pl/dolinazwierzat
i
