Psychoterapia: na czym polega i kiedy warto z niej skorzystać?

Psychoterapia to nic innego, jak leczenie poprzez rozmowę. Pomagać może ona osobom z rozmaitymi problemami, takimi jak np. zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania czy zaburzenia osobowości. Wiele osób rozważających podjęcie psychoterapii ma wiele niekoniecznie uzasadnionych obaw – na co wiec należy się przygotować i na czym ogólnie polega psychoterapia?

Spis treści

1. Rodzaje psychoterapii
2. Wskazania do psychoterapii
3. Przebieg i czas trwania psychoterapii
4. Cechy dobrego terapeuty
5. Psychoterapia prywatnie i w ramach NFZ

Początki psychoterapii sięgają nawet do okresu starożytności – autorami pierwszych teorii psychologicznych byli bowiem Arystoteles oraz Galen. Znane nam jednak dzisiaj oddziaływania terapeutyczne swoje korzenie mają w XIX i XX wieku, jednym zaś ze specjalistów, którzy dużo wnieśli w rozwój psychoterapii, był Zygmunt Freud.

Można powiedzieć, że rolą psychoterapii jest poprawa zdrowia psychicznego, nauczenie pacjenta nowych umiejętności społecznych oraz lepszego funkcjonowania w społeczeństwie, a także pomaganie mu w zwalczeniu lub nauczeniu się tolerowania różnych objawów psychopatologicznych.

Rodzaje psychoterapii

Psychoterapia zasadniczo polega na rozmowie pomiędzy pacjentem a terapeutą. Może ona jednak przebiegać nieco inaczej w zależności od tego, z jakiego rodzaju oddziaływań terapeutycznych zdecyduje się skorzystać pacjent. W podstawowym ujęciu wyróżnić można dwa rodzaje psychoterapii – indywidualną oraz grupową. Obie mają swoje zalety, o terapii grupowej mawia się jednak, że ma ona pewne cechy, których nie ma terapia indywidualna – mowa tutaj o tzw. społecznych czynnikach terapeutycznych. Warto tutaj wyróżnić dotychczas niewspomniany, a stanowiący podstawę w leczeniu zaburzeń psychicznych u dzieci rodzaj oddziaływań terapeutycznych, którym jest terapia rodzinna.

Najwięcej osób decyduje się jednak na skorzystanie z terapii indywidualnej. Nurtów terapeutycznych wyróżnia się bardzo dużo, najczęściej wybieranymi są zaś terapia psychoanalityczna, psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna oraz systemowa.

Psychoanaliza opiera się przede wszystkim na analizowaniu nieświadomych konfliktów psychicznych i przyglądaniu się patologicznym mechanizmom obronnym, które wpływają na funkcjonowanie pacjenta. W pewnym stopniu podobna do niej jest terapia psychodynamiczna, w której także uwaga kierowana jest ku nieuświadomionym konfliktom, w terapii tej wyjątkowo istotna jest jednak również relacja z terapeutą i analiza przeniesień pacjenta w stronę terapeuty.

Terapia poznawczo-behawioralna ma na celu identyfikowanie nieprawidłowych przekonań pacjenta i uczenie go innych, prawidłowych schematów myślowych. Terapia systemowa skupia się zaś na tym, jakie są relacje pomiędzy pacjentem a jego systemem (zazwyczaj rodziną) i jak zachowania poszczególnych elementów systemu wpływają na samopoczucie i funkcjonowanie pacjenta.

Wskazania do psychoterapii

Psychoterapię kojarzy się z zaburzeniami psychicznymi i ich leczeniem, w praktyce jednak skorzystać ze wzięcia w niej udziału może tak naprawdę każdy człowiek. Terapia pozwala bowiem lepiej poznać samego siebie, ale i lepiej rozumieć swoje własne emocje, wzmacniać może ona poczucie pewności siebie, jak i przygotowywać do lepszego radzenia sobie z kryzysowymi doświadczeniami.

Podkreślić trzeba tutaj jednak to, że oddziaływania terapeutyczne stanowią drugą – obok farmakoterapii – podstawową metodę leczenia w psychiatrii. Psychoterapia jest zresztą preferowaną metodą leczenia zaburzeń psychicznych w przypadku pewnych grup wiekowych, mowa tutaj przede wszystkim o dzieciach czy o kobietach ciężarnych.

Tak naprawdę psychoterapia zalecana jest pacjentom z jakimikolwiek zaburzeniami psychicznymi. Szczególnie często wykorzystywana jest ona w przypadku tych jednostek, w których samo leczenie farmakologiczne może być niewystarczające – jako przykłady można tutaj podać:

• zaburzenia nastroju (takie jak np. depresja),
• zaburzenia osobowości,
• zaburzenia odżywiania (jak np. anoreksja czy bulimia),
• zaburzenia nerwicowe (takie jak np. zespół lęku uogólnionego, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy zespół stresu pourazowego),
• zaburzenia hiperkinetyczne,
• zaburzenia zachowania.

Przebieg i czas trwania psychoterapii

Psychoterapia powszechnie kojarzona jest z leżeniem na kozetce i opowiadaniem terapeucie o swoich problemach. Tak rzeczywiście bywa, szczególnie podczas psychoanalizy, nie każda jednak terapia przebiega faktycznie w taki sposób. W większości przypadków sesje polegają na rozmowie pomiędzy pacjentem a terapeutą – przykładowo w terapii psychodynamicznej uczestnicy siedzą naprzeciwko siebie.

Na początku, przed rozpoczęciem terapii, odbywają się sesje konsultacyjne. Mają one na celu umożliwienie pacjentowi opowiedzenia tego, dlaczego postanowił skorzystać z psychoterapii, oprócz tego w tymże właśnie czasie stawiana jest przez terapeutę diagnoza. Jest to bardzo ważny element całego procesu terapeutycznego, ponieważ umożliwia on określenie obszarów podejmowanej później pracy z terapeutą.

Wyjątkowo istotnym elementem procesu terapeutycznego jest zawarcie kontraktu w formie ustnej lub pisemnej. Kontrakt określa zasady terapii – częstość sesji, czas ich trwania czy formę płatności w przypadku psychoterapii odbywanej w warunkach komercyjnych.

Ostatecznie sesje trwają zwykle około 50-60 minut, pacjent spotyka się z terapeutą zazwyczaj jeden-dwa razy w tygodniu (czasami spotkania mogą odbywać się częściej). Wiele osób zastanawia się, jak długo będzie trwała ich terapia – tutaj bywa z kolei bardzo różnie. Niektóre terapie są bowiem krótkoterminowe i kończą się po zaledwie kilku-kilkunastu sesjach, inne zaś – zwłaszcza psychoanaliza oraz terapia psychodynamiczna – mogą trwać nawet kilka lat.

Cechy dobrego terapeuty

Aby terapia rzeczywiście przyniosła odpowiednie rezultaty, konieczne jest odbywanie jej u dobrego terapeuty – istnieją dowody, iż niewłaściwie prowadzona terapia może przynosić więcej szkód niż pożytku. Dobry terapeuta posiada udokumentowane kwalifikacje (psychoterapeuci posiadają certyfikaty), a także poddaje on swoją pracę superwizji (polega ona na regularnych spotkaniach z superwizorem, które pozwalają zobiektywizować spojrzenie terapeuty na jego własnych pacjentów).

Warto tutaj podkreślić to, że sytuacja, w której terapeuta wzbudza w pacjencie złość, niechęć albo inne negatywne uczucia niekoniecznie oznacza to, że dany specjalista nie posiada odpowiednich kompetencji. O psychoterapii powiedzieć można wiele, z całą pewnością można jednak stwierdzić, iż nie jest ona łatwa, może rodzić bunt i odkrywanie różnych przykrych wydarzeń wraz z terapeutą może skutkować pojawianiem się negatywnych emocji wobec terapeuty. Takowe zawsze warto przedyskutować z terapeutą, ponieważ odkrycie ich źródeł może poprawiać przebieg relacji pacjenta z innymi ludźmi.

Psychoterapia prywatnie i w ramach NFZ

Z pomocy psychoterapeuty skorzystać można w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz komercyjnie. W celu odbycia terapii w ramach NFZ konieczne jest posiadanie skierowania do psychologa – wystawić je może nie tylko psychiatra, ale i dowolny inny lekarz, np. lekarz rodzinny.

Z psychoterapią w ramach publicznej opieki zdrowotnej związany bywa jeden podstawowy problem – jest nim rzadka zwykle częstość sesji. Zdarza się, że pacjent widuje się z terapeutą raz na dwa tygodnie, a czasami nawet jeszcze rzadziej, np. raz w miesiącu. O skuteczności takiej psychoterapii ciężko w ogóle dyskutować. Część pacjentów decyduje się w związku z tym skorzystać z psychoterapii opłacanej we własnym zakresie, nie wszyscy jednak mogą sobie na takową po prostu pozwolić – koszt jednej sesji mieści się zwykle w granicach od 100 do 150 złotych.