Lany poniedziałek wiąże się ze słowiańską tradycją oczyszczania wodą. Dziś ten zwyczaj kojarzy się z Wielkanocą i funkcjonuje również pod nazwą śmigus-dyngus, choć kiedyś były to dwa całkowicie odrębne zwyczaje, które dopiero z czasem uległy połączeniu.
Polecany artykuł:
Spis treści
- Kiedy wypada lany poniedziałek?
- Lany poniedziałek - skąd się wziął ten zwyczaj?
- Symbolika lanego poniedziałku
- Jak dziś obchodzi się lany poniedziałek?
- Życzenia na śmigus-dyngus
Kiedy wypada lany poniedziałek?
Lany poniedziałek nie ma stałej daty w kalendarzu, jest ruchomym świętem. Zawsze wypada następnego dnia po Niedzieli Wielkanocnej, czyli w Poniedziałek Wielkanocny. Śmigus-dyngus to część świąt wielkanocnych, więc jest to dzień wolny od pracy.
W 2025 r. lany poniedziałek wypada 21 kwietnia.
Lany poniedziałek - skąd się wziął ten zwyczaj?
Zwyczaj polewania się wodą ma swoją genezę w ludowych, słowiańskich zwyczajach. W ten sposób wyrażano radość w związku z budzeniem się przyrody po zimie.
Co oznacza śmigus-dyngus? Kiedyś w świąteczny poniedziałek obchodzono dwa zwyczaje - śmigus i dyngus. Pierwszy oznaczał rytuał uderzania w nogi wierzbowymi witkami i palmami oraz oblewanie się zimną wodą. Miało to symbolizować oczyszczenie z brudu, chorób i grzechu.
Dyngus był formą wykupowania się od lania - w zamian za jakiś fant (najczęściej pisankę) można było uniknąć śmigusa. Zwyczaje te przez lata ewoluowały i w którymś momencie zostały scalone, a rytuał bicia się zatarł.
Dziś mówiąc o śmigusie-dyngusie, mamy na myśli oblewanie się wodą w Poniedziałek Wielkanocny. To jedna z wielkanocnych tradycji, na którą najmłodsi najbardziej czekają.
Symbolika lanego poniedziałku
Woda jako symbol oczyszczenia ma w lany poniedziałek najważniejsze znaczenie. Według tradycji słowiańskiej, to właśnie woda służyła do oczyszczania symbolicznego i rzeczywistego domostw oraz ludzi po zimie.
Symbolika ta wykorzystana jest również w chrześcijaństwie: odrodzenie z wody i oczyszczenie z grzechów łączy się mocno ze świętami Zmartwychwstania. Według tradycji woda posłużyła również do rozpędzenia tłumu, który po Zmartwychwstaniu zebrał się w Jerozolimie rozprawiając o ostatnich wydarzeniach. W początkowych latach istnienia państwa polskiego lany poniedziałek był też wiązany z rocznicami chrztu Polski.
Poza pierwotnym znaczeniem śmigusa-dyngusa, czyli oczyszczaniem się z grzechów, oblewanie się wodą w lany poniedziałek miało również wymiar „miłosny”. Po pierwsze - woda jest symbolem płodności (bez niej nie obrodzi pole). Po drugie - oblewanie kobiet przez mężczyzn było formą zalotów. Dziewczyna zmoczona do suchej nitki w Poniedziałek Wielkanocny mogła czuć się wyróżniona.
Warto dodać, że zwyczajowe polewanie miało różne formy w różnych rejonach Polski. Najbardziej rozpowszechnione było jednak oblewanie wodą z rozmaitych naczyń. Czasem polegało na zanurzaniu złapanej osoby w rzece czy stawie. Panował też zwyczaj pokrapiania dziewcząt perfumami.
Jak dziś obchodzi się lany poniedziałek?
Dziś lany poniedziałek przyjmuje już bardziej formę zabawy i żartu niż obrzędu. Oblewanie wodą dotyczy wszystkich, nie tylko kobiet na wydaniu. Wodą mogą zostać oblane nawet nieznajome osoby.
Zabawa w polewanie przeszła także metamorfozę pod względem używanych naczyń. Niegdyś w lany poniedziałek używano tzw. cebrzyków, dzbanków. Dziś dedykowane tej rozrywce są wszelkiego rodzaju zabawki do polewania - głównie plastikowe pistolety na wodę i plastikowe wydmuszki lub balony na wodę. W zabawie uczestniczą obecnie głównie dzieci i młodzież.
Zastanawiasz się, jak jest śmigus-dygus po angielsku? Zwyczaj znany jest pod oryginalną nazwą, ale bywa też nazywany „Dyngus Day” (lub „Wet Monday”).
Polecany artykuł:
Życzenia na śmigus-dyngus
Możesz po prostu złożyć życzenia wielkanocne, możesz też przesłać oddzielnie te na lany poniedziałek. Nie będzie cię to kosztowało wiele zachodu, a warto wykorzystać każdą okazję, gdy można powiedzieć komuś coś miłego. Niżej znajdziesz przykłady życzeń na śmigusa-dyngusa, wybierz te, które najlepiej pasują do osoby, której chcesz je złożyć.
Niech śmigus-dygus zmyje wszystkie troski i sprawi, że choć na chwilę zapomnisz o problemach. Dobrego dnia!
Z okazji śmigusa-dyngusa życzę Ci dużo radości, uśmiechu i dobrej zabawy! Niech ten dzień będzie pełny pozytywnej energii i (mokrych) niespodzianek!
Wesołego śmigusa-dyngusa! Życzę Ci, aby Poniedziałek Wielkanocny był czasem beztroski i śmiechu!
Dziś lany poniedziałek! Niech wypełni go śmiech i woda! Mokrego śmigusa-dyngusa!
Niech ten świąteczny poniedziałek przyniesie Ci mnóstwo śmiechu i wspaniałych chwil w gronie najbliższych!
Możesz też wysłać wierszyki na śmigus-dyngus. Wymyśl pierwszy wers, a dalej będzie już z górki!
Każda kropla, co dziś spadnie z wiadra,
niech przyniesie Ci szczęście - to się liczy, prawda?
Niech dobry humor będzie wieczny, a nie tylko w ten dzień psotny (i konieczny!).
Dziś Cię pewnie zmoczą wszędzie,
Nie uciekaj, dobrze będzie!
Woda leci, uśmiech rośnie,
Każdy spędza dzień radośnie!
Pamiętaj, kto ma suchy poniedziałek,
ten ma pecha przez rok cały!
Z rana kubeł zimnej wody,
to tradycja! Nie powody
do narzekań i ucieczki!
Woda lepsza niż ploteczki!
