Retinopatia wcześniacza: przyczyny, objawy, leczenie

Retinopatia wcześniacza to poważne schorzenie siatkówki mogące występować u dzieci urodzonych przed prawidłowym terminem porodu, u których naczynia siatkówki nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Schorzenie to prowadzi niekiedy do znacznego upośledzenia wzroku, a nawet do nieodwracalnej ślepoty. Przeczytaj, aby dowiedzieć się więcej o przyczynach, objawach i leczeniu retinopatii wcześniaczej.

Spis treści

1. Czytaj także: >> Badania przesiewowe wzroku u noworodków: jak i kiedy się je wykonuje? >>
2. Retinopatia wcześniacza: przyczyny
3. Czytaj także: >> Jakie choroby wykrywają u noworodka badania przesiewowe? >>
4. Retinopatia wcześniacza: objawy
5. Czytaj także: >> Jak zadbać o dobry wzrok niemowlaka? Jak widzi niemowlę >>
6. Retinopatia wcześniacza: leczenie

Szacuje się, że retinopatia wcześniacza dotyczy nawet 15 proc. noworodków urodzonych przed terminem. Schorzenie to wynika z niepełnego rozwoju unaczynienia siatkówki. Po urodzeniu często dochodzi do zaburzeń w procesie jej unaczyniania oraz do patologicznego rozrostu tkanki łącznej w siatkówce i ciele szklistym, czego konsekwencję może stanowić odwarstwienie siatkówki. Poziom upośledzenia funkcji wzroku i późniejsze rokowania zależą od zaawansowania postępu procesu chorobowego.

Czytaj także: >> Badania przesiewowe wzroku u noworodków: jak i kiedy się je wykonuje? >>

Retinopatia wcześniacza: przyczyny

Dokładny mechanizm powstawania zmian chorobowych w siatkówce nie jest do końca poznany. Za podstawową przyczynę schorzenia uznaje się samo wcześniactwo i towarzyszący mu niedorozwój tkanek i struktur budujących narząd wzroku. Na problemy ze wzrokiem są narażone zwłaszcza te noworodki, które przyszły na świat przed ukończeniem 32. tygodnia ciąży i których masa urodzeniowa nie przekroczyła 1500 gramów. Ryzyko pojawienia się retinopatii wcześniaczej zależne jest więc od wieku i masy ciała dziecka - im młodszy i lżejszy jest noworodek, tym  bardziej narażony jest na ryzyko wystąpienia zaburzeń w rozwoju narządu wzroku.

Do niedawna powszechnie sądzono, że za występowanie u wcześniaków zmian w siatkówce odpowiedzialna jest terapia tlenem. Obecnie wiadomo już, że tlenoterapia stenowi jedną z wielu, nie zaś jedyną przyczynę tego schorzenia.

Do innych czynników warunkujących występowanie retinopatii zaliczamy:

• Fototerapię

• Cukrzycę u dziecka

• Ciążę mnogą

• Obecność zielonych wód płodowych

• Rzucawkę bądź stan przedrzucawkowy

• Okołoporodowe zaburzenia oddychania

• Zaburzenia krzepnięcia krwi u noworodka

• Występowanie u dziecka posocznicy bakteryjnej, grzybicznej lub mieszanej

Czytaj także: >> Jakie choroby wykrywają u noworodka badania przesiewowe? >>

Retinopatia wcześniacza: objawy

Warto wiedzieć, że objawy retinopatii wcześniaczej nie są widoczne gołym okiem, a rozpoznanie odbywa się w oparciu o szczegółowe badania okulistyczne. Przesiewowe badania oczu wykonywane są obowiązkowo u wszystkich wcześniaków urodzonych przed 36. tygodniem ciąży, z masą urodzeniową poniżej 2500 gram. Badania przeprowadzane są w 4., 8. i 12. tygodniu życia dziecka.Ocena stanu siatkówki noworodka jest nieinwazyjna i całkowicie bezbolesna. Dziecku podawane są krople rozszerzające źrenice, przez które lekarz obserwuje stan siatkówki. Przed badaniem dziecku aplikowane są również krople znieczulające powierzchnię oka oraz zakładana jest specjalna rozwórka na powieki, zapobiegająca zamknięciu oczu. Okulista ocenia stan siatkówki przy pomocy oftalmoskopu i soczewki optycznej. Ogląda dokładnie dno oka, co pozwala na ocenę rozwoju i przebiegu naczyń krwionośnych siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego i plamki żółtej. Po zakończeniu badania dziecku podawane są jednorazowo krople z antybiotykiem, co stanowi profilaktykę ewentualnych zakażeń w obrębie gałki ocznej, wywołanych użyciem rozwórki.

Czytaj także: >> Jak zadbać o dobry wzrok niemowlaka? Jak widzi niemowlę >>

Retinopatia wcześniacza: leczenie

Retinopatia wcześniacza występuje w pięciu fazach zaawansowania, z których ostatnią i najcięższą stanowi całkowite odwarstwienie siatkówki. Leczenie jest więc zależne od tego,  jak zaawansowane są zmiany chorobowe u danego noworodka.We wczesnej fazie retinopatii leczenie nie jest konieczne, dziecko wymaga jednak częstych kontroli okulistycznych, które pozwolą wychwycić ewentualną progresję choroby. W stadiach bardziej zaawansowanych niezbędne jest jak najszybsze podjęcie leczenia. Szacuje się, iż powinno być ono wdrożone nie później niż po 72 godzinach od rozpoznania.

Wykonywane  są zabiegi laseroterapii i krioterapii, których celem jest zniszczenie pierwotnie nieunaczynionej tkanki siatkówki, co zapobiega nadmiernemu produkowaniu przez nią czynników naczyniotwórczych i powstawaniu nowych, nieprawidłowych naczyń. Pozwala to zabezpieczyć centralną, dobrze wykształconą i unaczynioną część siatkówki, a więc zachować prawidłową ostrość widzenia.

W najbardziej zaawansowanych etapach choroby stosuje się leczenie chirurgiczne, którego skuteczność szacowana jest niestety jedynie na 20 proc. W ostatnich latach wdraża się coraz częściej leczenie farmakologiczne, polegające na podawaniu do ciałka szklistego bezpośrednich iniekcji blokujących angiogenezę, a więc rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych.Retinopatia wcześniacza wykazuje tendencję do samoistnego cofania się i hamowania rozwoju zmian chorobowych we wczesnych etapach. Możliwość cofnięcia się zmian patologicznych w zaawansowanych stadium choroby jest jednak znikoma.