Łożysko podczas ciąży pełni kluczową rolę biorąc udział w procesie transportu wartości odżywczych z krwi matki do dziecka. Po porodzie, łożysko jest bezpowrotnie utylizowane. Od tego roku przyszli rodzice mogą je zabezpieczyć i przechowywać jego komórki w banku komórek macierzystych. Dlaczego warto to zrobić?
Komórki macierzyste – lek, który nosimy w sobie
Charakterystyczną cechą komórek macierzystych jest to, że mają zdolność do nieograniczonej liczby podziałów i przekształcania w inne typy komórek. To właśnie komórki macierzyste dają początek wszystkim liniom komórkowym, które budują organizm. Naukowcy od wielu lat analizują, jak można wykorzystać te niezwykłe właściwości. Dzięki tym badaniom, od ponad 35 lat komórki macierzyste z krwi pępowinowej są z powodzeniem wykorzystywane w nowoczesnych terapiach leczniczych. Leczenie z ich wykorzystaniem w chorobach układu krwiotwórczego czy odpornościowego jest w Polsce refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Obecnie komórki macierzyste wykorzystuje się m.in. w hematologii, onkologii czy medycynie regeneracyjnej.
– We krwi pępowinowej znajdują się krwiotwórcze komórki macierzyste, które są już standardowo stosowane w polskiej medycynie: u dzieci w onkologii czy hematologii od 1989 roku. W sznurze pępowinowym lub w łożysku są tkankowe, niekrwiotwórcze komórki macierzyste, które są wykorzystywane w sposób eksperymentalny w polskiej medycynie regeneracyjnej od 2011 roku. Łożysko jest także źródłem różnorodnych białek przydatnych w medycynie regeneracyjnej, tak więc sama tkanka łożyska może być stosowana jako komponent medyczny lub produkt leczniczy terapii zaawansowanej – mówi dr n. med. Dariusz Boruczkowski, specjalista chorób dzieci i transplantologii klinicznej.
Źródło komórek macierzystych – coraz szersze możliwości
Komórki macierzyste znajdują się m.in. we krwi obwodowej i szpiku kostnym. Do bankowania pobiera się jednak te zawarte w krwi pępowinowej, a od niedawna również te z łożyska. Rodzice stają przed dylematem, z którego źródła należy je pozyskać i jaka właściwie jest różnica. Warto rozważyć pozyskanie i bankowanie zarówno krwi pępowinowej, jak i łożyska, ponieważ komórki w nich zawarte mają nieco inne właściwości. Krwiotwórcze komórki macierzyste krwi pępowinowej są zaliczane do grupy komórek multipotencjalnych. Ich charakterystyczną cechą jest to, że mają zdolność do nieograniczonej liczby podziałów, przekształcania się w inne komórki szpiku i krwi, namnażania i regeneracji.
Natomiast tkankowe komórki macierzyste, które znajdują się w łożysku, to tzw. multipotencjalne mezenchymalne komórki, które niezwykle łatwo różnicują się w inne typy komórek, np. w nerwowe, kostne czy chrzęstne. Już dziś wykorzystuje się je w eksperymentalnym leczeniu chorób, takich jak mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenie chrząstek stawowych. Efekty są obiecujące. Poza tym wydzielają związki biologicznie aktywne, które na przykład są zdolne do naprawy uszkodzonych tkanek.
Decyzja o bankowaniu – nie warto zwlekać
Najtrudniejsza może się okazać decyzja o bankowaniu komórek macierzystych. Sama procedura ich pozyskania jest szybka, bezbolesna i bezpieczna. Zarówno krew pępowinową, jak i łożysko pobiera się przy porodzie. Następnie, materiał biologiczny transportowany jest do laboratorium. Po przejściu serii specjalistycznych badań przechowywany jest w oparach ciekłego azotu, w temperaturze -196 stopni Celsjusza. W takich warunkach, komórki macierzyste można trzymać praktycznie bezterminowo, bez obaw o utratę ich cennych właściwości. Można po nie sięgnąć w każdym momencie życia dziecka i osoby dorosłej, jeśli tylko zajdzie taka potrzeba.
Aby ta procedura była możliwa, decyzję należy podjąć jeszcze przed porodem zgłaszając się do wybranego banku komórek macierzystych. Specjalista przeprowadza rodziców przez kwestionariusz medyczny kwalifikujący do procedury. Przed porodem, zestaw do pobrania i transportu krwi pępowinowej i łożyska dostarczany jest kurierem do domu. Rodzice zabierają zestaw na porodówkę, gdzie przeszkolona położna pobiera materiał biologiczny po odpępnieniu dziecka.
Warto mieć na uwadze, że tylko raz w życiu dziecka można podjąć taką decyzję. Pobieranie komórek macierzystych krwi pępowinowej lub tkanki sznura pępowinowego i łożyska może się odbyć tuż po porodzie, później jest to już niemożliwe.
– Zastosowanie tkanki łożyska do celów medycznych badane jest minimum dwukierunkowo: jako biomateriał w postaci hydrolizatu, hydrożeli, scaffoldów – specjalistycznych podłoży lub rusztowań. Ta forma ma zastosowanie w chirurgii, ortopedii, dermatologii, leczeniu ran i okulistyce. Jednocześnie badane jest źródło komórek tkankowych, ocenianych już w badaniach klinicznych, na przykład w endokrynologii – w powikłaniach cukrzycy, w chorobach płuc (np. zwłóknienie) oraz w innych gałęziach dzisiejszej medycyny regeneracyjnej, takich jak: udar niedokrwienny mózgu, zwyrodnienie stawów oraz w transplantologii (choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi) – wylicza dr Dariusz Boruczkowski.
