- Eksperci od prawa rodzinnego wskazują, że polskie prawo chroni kontakt dziadków z wnukami, jeśli służy to dobru dziecka
- Zerwanie więzi z dziadkami po rozwodzie rodziców może prowadzić u dziecka do problemów z zaufaniem i obniżonej samooceny
- Analizy z 2025 roku potwierdzają, że mediacje rodzinne to skuteczny sposób na odzyskanie kontaktu z wnukami bez stresującej sprawy sądowej
- Badania psychologiczne ujawniają, że bliska więź z dziadkami buduje u dziecka większą odporność emocjonalną, co jest kluczowe w sytuacji kryzysu rodzinnego
Gdy rodzic utrudnia kontakt z wnukami. Czym jest alienacja dziadków?
Rozstanie rodziców to trzęsienie ziemi dla całej rodziny, a jego skutki odczuwają także dziadkowie. Alienacja dziadków to celowe i systematyczne odcinanie wnuków od kontaktu z nimi, najczęściej przez jednego z rodziców w ogniu konfliktu okołorozwodowego. Jak pokazują badania opublikowane w zeszłym roku przez zespół Avieli & Levy, jest to proces, który niszczy bezcenne więzi międzypokoleniowe i pozostawia głębokie rany psychiczne.
Utrata kontaktu z wnukami wywołuje u dziadków stan, który specjaliści w swoich najnowszych analizach określają jako żałobę niejednoznaczną (ambiguous grief). To wyjątkowo trudne doświadczenie, ponieważ strata jest realna, ale niewidoczna dla otoczenia, co utrudnia jej przepracowanie. Jak wynika ze wspomnianych badań, aż 78% dziadków doświadczających alienacji odczuło znaczny spadek satysfakcji z życia, a wielu z nich opisuje to uczucie jako „bycie wymazanym” z życia wnuka.
Kontakt z wnukami po rozwodzie. Co na to polskie prawo?
Wielu dziadków w Polsce nie zdaje sobie sprawy, że prawo stoi po ich stronie, chroniąc ich kontakt z wnukami, o ile leży to w interesie dziecka. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (art. 113) reguluje kontakty z dzieckiem i choć bezpośrednio dotyczy rodziców, to jego przepisy stosuje się odpowiednio także do dziadków. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że dziadkowie mogą żądać uregulowania spotkań z wnukami, jeśli utrzymywanie tej relacji służy dobru dziecka.
Prawo do kontaktu nie jest jednak bezwzględne, a kluczowym kryterium jest zawsze dobrostan i wola małoletniego. Jak wskazują eksperci od prawa rodzinnego w swoich publikacjach z tego roku, sądy coraz częściej odwołują się do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, która chroni prawo do życia rodzinnego. W praktyce oznacza to, że aby skutecznie ubiegać się o kontakt, dziadkowie powinni wykazać, że przed konfliktem łączyła ich z wnukami bliska i pozytywna więź.
Jak odzyskać kontakt z wnukami bez sądu? Rola mediacji rodzinnych
Zanim sprawa trafi na salę sądową, warto rozważyć mediacje rodzinne, które okazują się niezwykle skutecznym narzędziem. Według dostępnych danych opublikowanych w tym roku, mediacje pozwalają rozwiązać polubownie aż 69% sporów o kontakt z dziećmi, oszczędzając wszystkim stronom stresu i kosztów związanych z procesem sądowym. Mediator pomaga skonfliktowanym stronom wypracować porozumienie, które stawia w centrum potrzeby i uczucia dziecka, a nie wzajemne urazy dorosłych. Co istotne, w procesie mediacyjnym uwzględnia się zdanie dzieci, które ukończyły 10 lat. Ustalenia mogą obejmować różne formy kontaktu, od regularnych spotkań po rozmowy wideo czy telefoniczne, dostosowane do wieku i sytuacji dziecka.
Jak brak kontaktu z dziadkami wpływa na psychikę i rozwój dziecka?
Należy pamiętać, że alienacja dziadków to nie tylko dramat dorosłych, ale przede wszystkim krzywda wyrządzana dziecku. Jak potwierdzają liczne analizy psychologiczne, dzieci utrzymujące bliskie relacje z dziadkami mają większą odporność emocjonalną i lepiej radzą sobie w szkole. Dziadkowie często stanowią dla nich dodatkowe, stabilne źródło wsparcia, co jest bezcenne zwłaszcza w burzliwym okresie rozwodu rodziców.
Z kolei zerwanie tej więzi może prowadzić do poważnych konsekwencji rozwojowych. Badania, na które coraz częściej powołują się polskie sądy, wskazują na ryzyko problemów z budowaniem zaufania, obniżoną samoocenę czy trudności w nawiązywaniu relacji. Chroniąc kontakt dziecka z dziadkami, chronimy tak naprawdę jego zdrowy i zrównoważony rozwój emocjonalny.
