- Badanie ze Stanford Medicine ujawnia, że prawie połowa przedszkolaków otrzymuje leki wbrew oficjalnym wytycznym
- Zalecenia Amerykańskiej Akademii Pediatrii wskazują terapię behawioralną jako metodę pierwszego wyboru przed farmakologią
- Naukowcy ostrzegają, że naturalna niedojrzałość bywa często mylona z objawami ADHD u najmłodszych dzieci w grupie
- Organizm małego dziecka inaczej przetwarza leki, co zwiększa ryzyko nasilonych skutków uboczonych
- Kluczowym celem terapii behawioralnej jest wyposażenie rodziców w skuteczne narzędzia, a nie „naprawienie” dziecka
Leki na ADHD u przedszkolaka. Dlaczego terapia jest bezpieczniejszym pierwszym krokiem?
Decyzja o sposobie leczenia ADHD (czyli zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) u małego dziecka to jedno z największych wyzwań, przed jakimi stają rodzice. Najnowsze badanie przeprowadzone przez Stanford Medicine, którego wyniki opublikowano na łamach czasopisma „JAMA Network Open”, może budzić zrozumiały niepokój.
Analiza danych blisko dziesięciu tysięcy dzieci pokazała, że prawie połowa przedszkolaków w wieku 4-5 lat otrzymuje leki już w pierwszym miesiącu po diagnozie. Stoi to w sprzeczności z zaleceniami Amerykańskiej Akademii Pediatrii (American Academy of Pediatrics), według której u tak małych dzieci pierwszym krokiem powinna być terapia behawioralna (czyli metody pracy z dzieckiem i rodziną, które uczą radzenia sobie z trudnymi zachowaniami i budują dobre nawyki).
Zgodnie z tymi wytycznymi, o włączeniu leków warto pomyśleć dopiero po co najmniej sześciu miesiącach prób terapeutycznych. Badanie ze Stanford pokazuje jednak, że w praktyce wygląda to inaczej. Tylko niewielka grupa dzieci, bo zaledwie 14%, była prowadzona zgodnie z tym modelem. Ta sytuacja skłania do refleksji, czy najmłodszym pacjentom zawsze oferuje się pomoc, która jest dla nich najbezpieczniejsza i najlepiej dopasowana do ich potrzeb rozwojowych. Zrozumienie, dlaczego terapia jest tak ważna, jest kluczowe dla każdego rodzica, który szuka najlepszego wsparcia dla swojego malucha.
Eksperci podchodzą z dużą ostrożnością do podawania leków przedszkolakom, ponieważ ich małe organizmy inaczej je przetwarzają. Jak podkreślają badacze, może to prowadzić do częstszych i bardziej nasilonych skutków ubocznych niż u starszych dzieci. Według informacji zebranych przez Child Mind Institute, do najczęstszych trudności należą problemy ze snem, mniejszy apetyt, a nawet spowolnienie tempa wzrostu. Dzieci mogą też skarżyć się na bóle głowy i brzucha lub stawać się bardziej rozdrażnione, gdy działanie leku słabnie. To zrozumiałe, że wielu rodziców, widząc takie reakcje u swojego dziecka, w trosce o jego dobrostan decyduje się przerwać leczenie.
Jak terapia behawioralna wspiera rodziców i dlaczego tak łatwo pomylić ADHD z niedojrzałością?
Terapia behawioralna, zalecana jako pierwszy krok, nie ma na celu „naprawienia” dziecka. Chodzi w niej o coś zupełnie innego, znacznie bardziej wspierającego, a mianowicie o wyposażenie rodziców w skuteczne narzędzia. Specjaliści pomagają opiekunom zrozumieć, jak działa mózg dziecka z ADHD i jak dostosować domowe otoczenie, wprowadzając przewidywalną rutynę i jasne zasady, które dają maluchowi poczucie bezpieczeństwa.
Skuteczność takiego podejścia potwierdza szeroka analiza badań opublikowana w czasopiśmie „Frontiers in Psychology”. Pokazała ona, że trening umiejętności rodzicielskich wyraźnie łagodzi objawy ADHD oraz zachowań opozycyjno-buntowniczych (czyli skłonności do bycia bardzo przekornym i do częstego sprzeciwiania się dorosłym), a co ważne, jest równie skuteczny w formie stacjonarnej, jak i online.
Zanim jednak wybierze się jakąkolwiek formę pomocy, absolutnie kluczowe jest postawienie trafnej diagnozy, co u energicznego przedszkolaka bywa niezwykle trudne. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie w Nottingham, opisane w „European Child and Adolescent Psychiatry”, zwraca uwagę na ciekawą zależność.
Okazuje się, że dzieci, które są najmłodsze w swojej grupie przedszkolnej czy klasie, znacznie częściej otrzymują diagnozę ADHD. Może to oznaczać, że czasem zwykła, naturalna dla wieku niedojrzałość bywa mylona z objawami zaburzenia. W odpowiedzi na te wyzwania, brytyjski Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej (NICE) zaleca stosowanie obiektywnych testów, które pomagają specjalistom w dokładniejszej ocenie sytuacji, zwłaszcza u dzieci i młodzieży.
Coraz więcej diagnoz ADHD w Polsce. Gdzie szukać wsparcia i jakie zmiany nadchodzą?
Problem ADHD jest coraz częściej zauważany także w Polsce, co pokazuje, jak rośnie świadomość rodziców i specjalistów. Dane Narodowego Funduszu Zdrowia, na które powołuje się serwis Galileo Medical, wskazują na ponad dwukrotny wzrost liczby pacjentów z tym rozpoznaniem w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Statystyki te potwierdzają również, że jest to wyzwanie dotyczące głównie najmłodszych. Zdecydowana większość, bo ponad 83% wszystkich zdiagnozowanych osób, nie ukończyła 18. roku życia, a największą grupę stanowią dzieci w wieku od 0 do 12 lat. Skala zjawiska pokazuje, jak ważne jest stworzenie w Polsce jednolitych i nowoczesnych standardów pomocy dla tych rodzin.
Analiza danych NFZ pokazuje także, że dostęp do specjalistów może być nierówny w zależności od miejsca zamieszkania, na co wskazują nawet ponad dwukrotne różnice w liczbie diagnoz w przeliczeniu na mieszkańców poszczególnych województw. Jednocześnie widać wiele pozytywnych zmian. Niedawno Polskie Towarzystwo Psychiatryczne opublikowało pierwsze krajowe wytyczne dotyczące diagnozowania ADHD u dorosłych, co świadczy o rosnącej randze problemu. Dodatkowo, na nadchodzącym forum ADHD Forum 2025 zaplanowano sesje poświęcone właśnie przedszkolakom. To wszystko daje nadzieję, że wiedza na temat najlepszych form wspierania najmłodszych dzieci będzie coraz bardziej dostępna, a każdy rodzic poczuje się pewniej, szukając pomocy dla swojego dziecka.
