Onomatopeja: co to jest, definicja, przykłady użycia

Onomatopeja to wyraz dźwiękonaśladowczy, figura retoryczna, którą stosuje się, by oddać dźwięki występujące w naturze lub takie, które wydaje dany przedmiot. Kiedy stosuje się onomatopeje?

Onomatopeja to wyraz pochodzący od greckiego słowa "ὀνοματοποιία onomatopoiía", co oznacza „tworzenie nazw”. 

Spis treści

1. Co to jest onomatopeja?
2. Kiedy używamy onotmatopei?
3. Przykłady onomatopei
4. Onomatopeja w literaturze

Co to jest onomatopeja?

Onomatopeja to figura retoryczna, którą najczęściej stosuje się w poezji. Jest to wyraz lub ciąg wyrazów, które naśladują brzmienie zjawisk lub dźwięków. Onomatopeje często spotykamy w wierszykach dla dzieci, ponieważ nie tylko nadają dynamiki tekstowi, ale również pozwalają świetnie zapoznać się językowo ze zbitkami spółgłosek. Wiele wyrazów dźwiękonaśladowczych spotkamy w utworach Juliana Tuwima, np. w słynnym wierszu "Lokomotywa".

Kiedy używamy onotmatopei?

Po onomatopeje sięgamy, gdy chcemy oddać dźwięk zjawiska atmosferycznego (np. szum deszczu czy wycie wiatru) lub gdy chcemy opisać dźwięki wydawane przez dane zwierzęta czy przedmioty. Onomatopeja ma zaciekawić odbiorcę, dodać dynamiki naszej wypowiedzi i urozmaicić ją. Co ciekawe, onomatopeja nie musi oznaczać tylko jednego wyrazu, mogą to być całe ciągi wyrazów dźwiękonaśladowczych.

Przykłady onomatopei

Wyrazy dźwiękonaśladowcze to np. wszystkie dźwięki wydawane przez zwierzęta. Gdy pytamy maluszka, jak robi kotek, a on odpowiada: "Miau", to stosuje onomatopeję. "Kukuryku", "chrum", "i-haaaaa", czyli odgłosy innych zwierząt, to także wyrazy dźwiękonaśladowcze. Syk węża czy warczenie psa to również onomatopeje.

Onomatopeja to także słowa określające zjawiska pogodowe. "W nocy głośno szumiały drzewa, słyszałeś?", "Ale dziś duje wiatr" - to zdania, w których zostały zastosowane figury retoryczne pozwalające oddać dźwięki występujące w przyrodzie.

Czytaj: Co to jest oksymoron? Definicja, przykłady użycia

Onomatopeja w literaturze

Jak już wspomnieliśmy, mistrzem onomatopei jest Julian Tuwim. Popularny wiersz o lokomotywie jest właściwie zbudowany na wyrazach dźwiękonaśladowczych:

"Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa: Tłusta oliwa. Stoi i sapie, dyszy i dmucha, Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha: Buch – jak gorąco! Uch – jak gorąco! Puff – jak gorąco! Uff – jak gorąco!".

Innym przykładem onomatopei w poezji będzie fragment "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, w którym poeta opisuje burzę:

"Wiatry wyją,Upadają na rolę, tarzają się, ryją,Rwą skiby, robią otwór wichrowi trzeciemu,Który wydarł się z roli jak słup czarnoziemu,Wznosi się, jak ruchoma piramida toczy,Łbem grunt wierci, z nóg piasek sypie gwiazdom w oczy,Co krok wszerz wydyma się, roztwiera ku górze,I ogromną swą trąbą otrębuje burzę".

Czytaj: Co to jest eufemizm?

Katarzyna Stańczyk