Agresja w szkole: czy to już agresja, czy jeszcze wybryki?

Jak rozpoznać, że dziecko jest agresywne w stosunku do rówieśników? Podpowiadamy, jak odróżnić agresję w szkole od niewinnych wybryków i żartów i jak pomóc dziecku agresywnemu i takiemu, które jest ofiarą przemocy.

Spis treści

1. Nieprawda, że samo sobie winne
2. Agresja w szkole: jak się nie dać – pomóż dziecku
3. Agresja w szkole: zachowaj spokój
4. Przemoc w szkole: ustal fakty
5. Agresja w szkole: powiedz dziecku, jak się bronić
6. Przemoc w szkole: zawiadom szkołę
7. To nie jest normalne
8. Co robić, by w przyszłości dziecko nie padło ofiarą przemocy?
9. Jak położyć kres przemocy - zapamiętaj te rady

Dziecko przychodzi ze szkoły z notatką wpisaną przez nauczyciela do dzienniczka: „Państwa syn zachowuje się agresywnie, używa brzydkich wyrazów”. Jak wtedy reagujesz? Czy nie bagatelizujesz sprawy, myśląc: A jakich to wyrazów mógł użyć nasz synuś? Najwyżej powiedział do kolegi „Ty debilu, downie” albo o nauczycielce mówił głośno, że jest kretynką. To przecież tylko takie głupie żarty, przezywanie, jak to u dzieci. Okazuje się, że często rodzice nie mają świadomości, że właśnie zaczęło się testowanie dorosłych, jak daleko dziecko może się posunąć w agresji wobec innych. Bo nazwanie kolegi debilem czy nauczycielki kretynką jest agresją – słowną. Jeśli rodzice nie zaprotestują albo co gorsza powiedzą, że nauczycielka jest głupia, to dadzą przyzwolenie na przesunięcie tej granicy.Do tej pory dziecko nazywało kolegę głupkiem, teraz może się odważyć na bardziej agresywne zachowania. To może być początek szkolnego zaszczuwania, którego powodów jest mnóstwo.

Wystarczy, że kolega jest rudy, zezowaty, piegowaty, nosi okulary albo jest mądrzejszy.Jak więc postępować, by zapobiec rozprzestrzenianiu się agresywnych zachowań uczniów?

• Nigdy nie bagatelizuj notatki w dzienniczku, porozmawiaj z dzieckiem, żeby poznać przyczyny niewłaściwego zachowania i zareaguj zdecydowanym sprzeciwem.
• Nie rób awantury nauczycielowi, że to niemożliwe, by twoje dziecko pluło na kolegę, a nauczycielce pokazywało obraźliwe gesty. To się zdarza częściej, niż sobie wyobrażasz, nawet w młodszych klasach szkół podstawowych.
• Wysłuchaj spokojnie racji dziecka, a potem argumentów nauczyciela i postaraj się poznać prawdę. Jeśli dziecko rzeczywiście zachowywało się agresywnie, razem z nauczycielem zastanówcie się nad przyczynami.
• Razem z nauczycielem stwórzcie wspólny front, jednym głosem piętnujcie wszelkie objawy agresji słownej (poniżanie, szantażowanie, wyśmiewanie, przezywanie) i fizycznej (to nie tylko kopanie czy bicie, ale także plucie czy popychanie).
• Nie wahaj się w sytuacjach kryzysowych, gdy nie możesz dać sobie rady, zwrócić się o pomoc do szkolnego pedagoga i psychologa. A jeśli w szkole nie ma psychologa, poproś o pomoc z zewnątrz, na przykład w poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Agresja w szkole: jak się nie dać – pomóż dziecku

Co robić, gdy dziecko padło ofiarą agresji i przemocy w szkole?Dziecko narażone na prześladowanie i znęcanie psychiczne samo nie poradzi sobie z tym problemem. Wsparcie i zrozumienie rodziców jest nieocenione. Ofiary szkolnej agresji często czują się wyobcowane, zaczynają mieć problemy w szkole i unikają kontaktu z rówieśnikami. Zobacz, jak możesz pomóc dziecku.

Agresja w szkole: zachowaj spokój

Jeżeli dziecko powie ci, że jest ofiarą przemocy, nie reaguj gwałtownie, wspieraj je i pokaż, że jesteś blisko. Na pewno niełatwo jest zachować spokój, ponieważ w każdym rodzicu rodzi się wściekłość na myśl, że jego dziecko spotyka krzywda. Nie musisz ukrywać tego, co czujesz w stosunku do napastników, ale też nie wolno ci pod żadnym pozorem dać dziecku do zrozumienia, że twoja złość jest spowodowana na przykład jego bierną postawą. Dziecko musi być pewne, że jesteś po jego stronie i że może ci zaufać. Jeśli w trakcie rozmowy pojawią się łzy, pozwól im płynąć i, jeśli dziecko pozwoli, przytul je.

Przemoc w szkole: ustal fakty

Dowiedz się od dziecka, w jaki sposób jest prześladowane, przez kogo i czy jest jedyną ofiarą agresji napastników. Do dalszego działania potrzebujesz jak najwięcej szczegółów. Dowiedz się, kto napastuje twoje dziecko i dlaczego. Czy prześladowanie ma miejsce w klasie, w szkole czy może w drodze do szkoły? Czy chodzi o przemoc dla przemocy, czy na przykład o wymuszanie haraczu? Czy to tylko wyzwiska i groźby, czy także przemoc fizyczna? Czy twoje dziecko jest jedyną ofiarą, czy napastnicy atakują też innych uczniów? Czy nauczyciele wiedzą, co się dzieje?

Agresja w szkole: powiedz dziecku, jak się bronić

Podpowiedz dziecku, jak może zmniejszyć zagrożenie. Doradź, by przez cały czas pobytu na terenie szkoły starało się przebywać w czyimś towarzystwie i unikało miejsc odosobnionych. Szkolni cwaniacy nie lubią działać przy świadkach.Wytłumacz dziecku, że unikanie spotkania z tymi, którzy go krzywdzą, nie jest oznaką tchórzostwa, a – wręcz przeciwnie – rozsądku. Tchórzami są ci, którzy mając przewagę liczebną, atakują słabszego. Jeśli nie da się uniknąć spotkania oko w oko z napastnikami, doradź zachowanie spokoju, godności (niech patrzy im prosto w oczy i nie garbi się), ale też niech nie prowokuje do ataku. Na docinki i zaczepki powinno reagować obojętnością i (najlepiej, choć to nie jest łatwe) milczeniem oraz za wszelką cenę unikać rzucania się z pięściami. Jeśli sytuacja wymyka się spod kontroli, niech nie wstydzi się szukać pomocy u osób postronnych (nauczycieli, przechodniów, starszych uczniów).

Przemoc w szkole: zawiadom szkołę

Wizyta w szkole to konieczność. Ale nie ukrywaj przed dzieckiem, że poinformujesz o incydencie nauczycieli, dyrektora, psychologa szkolnego. Wytłumacz dziecku, że ukrywanie takich incydentów przed dorosłymi nie ma nic wspólnego z lojalnością w stosunku do kolegów. Daj jasno do zrozumienia, że nie pozwolisz go dłużej krzywdzić. Kochasz je i zrobisz wszystko, by sytuacja nigdy więcej się nie powtórzyła. Dlatego, jeśli kiedykolwiek znowu padnie ofiarą przemocy, powinno ci natychmiast o tym powiedzieć, ponieważ jeśli o czymś nie wiesz, to pomóc nie możesz. Zażądaj od pedagogów wyjaśnienia sprawy i ukarania agresorów oraz poinformowania rodziców o karygodnym zachowaniu potomstwa.Uwaga! Jeśli twoje dziecko poważnie ucierpiało z powodu agresji, na przykład zostało pobite lub okradzione, zgłoś sprawę na policji.

Co robić, by w przyszłości dziecko nie padło ofiarą przemocy?

Prześladowcy obierają sobie najchętniej za cel dzieci nieśmiałe, lękliwe i uległe. Dlatego warto już w piaskownicy wpajać dziecku przekonanie, że nie może być bezkarnie krzywdzone i że powinno się bronić przed agresją. Unikaj nadmiaru zakazów. Ogranicz „nie”, „nie wolno”, „nie możesz”, ponieważ w nadmiarze odbierają pewność siebie. Jeśli kolega z piaskownicy zabiera mu zabawki czy podnosi na niego rękę, pozwól dziecku się bronić i odpłacić mu pięknym za nadobne. I na pewno nie powinnaś mówić, że w takiej sytuacji nie wolno się złościć i trzeba ustępować. Odbierając dziecku prawo do sprzeciwu, uczysz go podporządkowywania się innym, co potem ułatwia mu wejście w rolę ofiary. Nie mów też ojcu dziecka, że jeszcze za wcześnie na dżudo lub karate, a walka na miecze budzi złe instynkty. Wręcz przeciwnie. Dobrze prowadzone zajęcia dodają dzieciom odwagi, pewności siebie i uczą zasad fair play.

Zapamiętaj! Rozmawiaj codziennie z dzieckiem, choćby tylko dziesięć minut. Dobre kontakty między wami ułatwią ci rozpoznanie problemów – nie tylko szkolnych.

Jak położyć kres przemocy - zapamiętaj te rady

• Porozmawiaj szczerze z dzieckiem i zanotuj wszystkie akty przemocy, które je spotkały ze strony innych dzieci.
• Spotkaj się z wychowawcą klasy, zrelacjonuj mu sytuację. Zapytaj, co w takim przypadku zamierza zrobić, zadeklaruj swoją współpracę.
• Notuj wszystkie ustalenia poczynione z wychowawcą oraz podejmowane przez niego działania.
• Kontaktuj się kilkakrotnie z wychowawcą lub wysyłaj do niego listy z zapytaniem, co zostało zrobione w sprawie dziecka.
• Jeśli z relacji dziecka wynika, że przemoc trwa nadal, a wychowawca nie reaguje, umów się na rozmowę z dyrektorem szkoły, przedstawcie mu sytuację oraz brak efektów po ustaleniach z wychowawcą. Ustalcie, co w tej sytuacji dyrektor zamierza zrobić, zadeklaruj swoją chęć współpracy.
• Notuj wszystkie ustalenia powzięte przez dyrektora szkoły oraz podejmowane przez niego działania.
• Szukaj pomocy specjalistów (pedagogów, psychologów, organizacji pozarządowych) dostępnych na waszym terenie, którzy mogą udzielić pracownikom szkoły konsultacji i wsparcia, a tym samym pomóc waszemu dziecku.
• Wystąp do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą (kuratorium oświaty) z wnioskiem o zbadanie sprawy waszego dziecka i dokonanie oceny działalności szkoły w rozwiązaniu problemu przemocy (jeśli szkoła nadal nie podjęła skutecznych kroków w celu zakończenia przemocy).
• Wystąp do rzecznika praw dziecka (w szczególnie trudnych sytuacjach) – Biuro RPD znajduje się Warszawie przy ul. Śniadeckich 10, tel. 22 696 55 50.