Rozwód bez orzekania o winie: alimenty, dokumenty, pozew

Rozwód bez orzekania o winie pozwala w kulturalny sposób zakończyć małżeństwo. Jak wygląda proces przeprowadzenia rozwodu bez orzekania o winie, jakie trzeba złożyć dokumenty i jak wystąpić o alimenty?

Spis treści

1. Rozwód z orzeczeniem o winie 
2. Rozwód bez orzekania o winie krok po kroku
3. Rozwód bez orzekania o winie a alimenty 
4. Separacja, pozew o alimenty
5. Rozwód a dzieci
6. Podział majątku po rozwodzie
7. Pozew o rozwód: jak napisać pozew rozwodowy?

Zgodnie z polskim ustawodawstwem oraz doktryną prawniczą małżeństwo uznaje się za trwały stosunek prawny łączący kobietę i mężczyznę, którzy z zachowaniem konstytutywnych przesłanek dokonali czynności prawnej zawarcia małżeństwa. Respektowanie zasady trwałości małżeństwa oraz założenie dozgonności tego związku nie oznacza jednak, że jest ono nierozwiązywalne. Nie ma w naszym kraju rozwodu prywatnego (jest on np. w Syrii) ani listów rozwodowych (praktykowane również w krajach muzułmańskich). Polskie prawo rodzinne jako postulujące ochronę rodziny (rodzice i dzieci) założonej przez małżonków oraz ochronę dobra małoletnich dzieci poddaje żądanie rozwiązania małżeństwa właściwości sądu. Oznacza to, że aby został orzeczony rozwód, sprawę musi rozpatrzyć sąd. Pozew (w 2 egz.) składa się w sądzie okręgowym (wydział cywilny), w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym nadal zamieszkuje lub przebywa. Jeśli tak nie jest, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Jednak mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód z orzeczeniem o winie 

Zasadą jest, że orzekając rozwód, sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Ustalenie winy jest konieczne dla ewentualnego oddalenia powództwa ze względu na niektóre przesłanki negatywne, a w szczególności wyłączną winę powoda oraz sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Poza tym ustalenie winy ma dużą doniosłość dla innych rozstrzygnięć, np. o zasądzeniu alimentów dla współmałżonka, a nawet dla ewentualnego żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Od zasady orzekania o winie istnieje jednak wyjątek. Mianowicie małżonkowie mogą zgodnie żądać zaniechania ustalenia winy, przy czym wniosek taki jest dla sądu wiążący. Pozew rozwodowy bez orzekania o winie może złożyć jedno z małżonków lub każde z osobna. Pozwu nie można złożyć wspólnie. Oczywiście, drugi małżonek może w odpowiedzi na pozew poprzeć żądanie rozwodu.

Rozwód bez orzekania o winie krok po kroku

W takim przypadku sąd może rozwiązać małżeństwo bez orzekania o winie (podstawa prawna art. 57 par. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), a orzeczenie takie wywołuje skutki, jak gdyby żaden z małżonków winy nie ponosił. Trzeba przyznać, że wprowadzenie przez przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego takiej możliwości jest z jednej strony pozytywne, gdyż pozwala małżonkom dokonać wyboru między procesem rozwodowym badającym przyczyny rozkładu pożycia, oceniającym zachowanie małżonków i tym samym wnikającym w intymne życie małżonków, a procesem pomijającym w znacznym stopniu te okoliczności i moralne aspekty rozkładu pożycia. Rozwód bez orzekania o winie pozwala zainteresowanym małżonkom na rozwiązanie ich konfliktu w kulturalny sposób. Jednak ze względu na wyżej wymienione ewentualne negatywne konsekwencje majątkowe sąd powinien pouczyć o nich małżonków zgodnie wnioskujących o zaniechanie ustalania winy, gdyż mogą oni narazić się na niekorzystne skutki, podejmując taką decyzję. Chodzi tu przede wszystkim o możliwość żądania alimentów na swoją rzecz. Zgodnie z art. 60 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego (podstawowy obowiązek alimentacyjny).

Rozwód bez orzekania o winie a alimenty 

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku (tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny). Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności (z przyczyn powstałych przed upływem tego 5-letniego okresu) sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. Małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych od drugiego małżonka na wypadek orzeczenia rozwodu, jak również na wypadek orzeczenia separacji. Dochodzenie następuje przez zgłoszenie wniosku na rozprawie w obecności drugiego małżonka albo w piśmie, które należy doręczyć drugiemu małżonkowi. Z żądaniem zasądzenia alimentów małżonek może wystąpić także poza postępowaniem rozwodowym w odrębnym procesie. Należy też zaznaczyć, że małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia (nawet jeśli popadnie w niedostatek) nie może żądać alimentów od małżonka niewinnego.

Czytaj też: Zasiłek opiekuńczy na dziecko: kiedy rodzicom przysługuje świadczenie opiekuńcze?

Separacja, pozew o alimenty

Tak więc wybierając opcję rozwodu bez orzekania o winie, trzeba wziąć pod uwagę to, że być może pozbawiamy się tej możliwości. Zyskujemy natomiast czas, który zaoszczędzimy dzięki temu, że sąd nie będzie musiał prowadzić postępowania dowodowego celem ustalenia, które z małżonków jest winne rozkładu pożycia małżeńskiego. Będzie jedynie prowadził postępowanie, aby ustalić, czy istnieje podstawa do orzeczenia rozwodu, czyli czy doszło do rozkładu pożycia i czy rozkład jest zupełny i trwały (tego nie da się uniknąć, gdyż są to podstawowe przesłanki pozwalające sądowi orzec rozwód). Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron, co może zakończyć się orzeczeniem rozwodu już na pierwszej rozprawie. Jeśli z tego małżeństwa pochodzą dzieci, sąd przeprowadza postępowanie dowodowe badające także okoliczności dotyczące dzieci stron i ich sytuacji. W każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację.

Rozwód a dzieci

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków i kontaktach rodziców z dziećmi oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. W razie braku porozumienia, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Czytaj też: Kontakty z dzieckiem po rozwodzie: jak je egzekwować? [WYWIAD z adwokatem]

Podział majątku po rozwodzie

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków, sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. Od dnia uprawomocnienia się orzeczenia ustaje małżeństwo, a małżonkowie stają się osobami stanu wolnego.

Pozew o rozwód: jak napisać pozew rozwodowy?

Co powinien zawierać pozew:

- imię, nazwisko i adres powoda oraz imię, nazwisko i adres pozwanego

- wskazanie, czy żąda Pan(i) rozwodu bez orzekania o winie czy z orzekaniem o winie

- uzasadnienie pozwu, z podaniem przyczyn, dla których powód występuje o rozwód oraz dowodów, których przeprowadzenia żąda, np. zeznania stron, przesłuchanie świadków

- podpis

- wymienienie załączników (obowiązkowo skrócony odpis aktu małżeństwa)

- dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 600 zł (można wpłacić na konto bankowe sądu albo zakupić i nakleić na pozwie znaczki opłaty sądowej) 

Jeśli zostanie orzeczony rozwód bez orzekania o winie, połowa tej opłaty zostaje zwrócona (po uprawomocnieniu się wyroku).