- Badania na grupie niemal 2000 uczniów ujawniają, że co drugi nastolatek przeżywa kryzys emocjonalny po zmianie szkoły
- Analiza ponad 50 badań z całego świata potwierdza bezpośredni związek między presją na oceny a zdrowiem psychicznym młodzieży
- Sposób, w jaki rozmawiasz z dzieckiem po szkole, ma kluczowy wpływ na jego otwartość i chęć dzielenia się problemami
- Eksperci wskazują, jak jedno proste pytanie może odmienić twoją codzienną komunikację z nastolatkiem
- Akceptacja trudnych emocji dziecka, zamiast ich umniejszania, jest fundamentem budowania jego odporności psychicznej
Lęk, presja i nowi znajomi. Z czym mierzy się dziecko po zmianie szkoły?
Przejście z podstawówki do szkoły średniej to jeden z tych momentów w życiu dziecka, który wielu rodziców wspomina z mieszanką dumy i niepokoju. To ogromny krok w dorosłość, ale też źródło niemałego stresu. Jak zauważają specjaliści z australijskiej platformy edukacyjnej BeYou.edu.au, zmiana dotyka niemal wszystkiego: od nowego budynku i zasad, po konieczność ułożenia sobie na nowo relacji z rówieśnikami i nauczycielami. Skalę tego wyzwania dobrze pokazuje jedno z badań długoterminowych (czyli takie, w którym tych samych młodych ludzi obserwowano przez dłuższy czas), którego wyniki opublikowano w medycznej bazie danych PMC (PubMed Central). Okazało się, że tylko nieco ponad połowa nastolatków przeszła przez ten czas bez poważniejszych problemów. Oznacza to, że niemal co drugie dziecko może doświadczać w tym okresie mniejszych lub większych trudności emocjonalnych czy w kontaktach z innymi.
Te wyzwania, niestety, wpisują się w szerszy obraz kondycji psychicznej młodzieży. Według aktualnych danych organizacji DCPS Mental Health, niemal 60% nastolatków doświadcza różnego rodzaju problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak stany lękowe czy depresja (czyli np. uczucie ciągłego niepokoju lub głębokiego smutku). Jednym z czynników, które mogą potęgować stres, jest presja akademicka (czyli ciągły nacisk na osiąganie jak najlepszych ocen i wyników). Zależność tę potwierdza obszerna analiza wielu badań z całego świata, która wykazała, że im większy nacisk na naukę, tym częściej pojawiały się problemy ze zdrowiem psychicznym. Właśnie dlatego tak ważne jest, abyśmy my, dorośli – zarówno rodzice, jak i nauczyciele – byli dla naszych dzieci mądrym wsparciem w tym ważnym czasie.
Twoje dziecko chce zmienić liceum? Sprawdź, kiedy jest to najłatwiejsze
W Polsce sytuacja wygląda dziś inaczej niż jeszcze kilkanaście lat temu. Jak przypomina raport National Center on Education and the Economy (NCEE), po reformie edukacji i likwidacji gimnazjów, nasze dzieci kończą ośmioletnią szkołę podstawową. Oznacza to, że opuszczają mury, które znały od lat, i wchodzą w zupełnie nowe, często znacznie większe środowisko liceum, technikum czy szkoły branżowej. Dla wielu z nich jest to pierwszy tak poważny kontakt z nową, bardziej zróżnicowaną grupą rówieśniczą, co samo w sobie może być dużym przeżyciem i sporym wyzwaniem.
Warto też wiedzieć, że polski system edukacji ma pewne zasady dotyczące zmiany szkoły średniej w trakcie nauki. Jak informuje portal Dlaucznia.pl, najłatwiej jest to zrobić w pierwszej klasie. Z każdym kolejnym rokiem narastają różnice programowe, które uczeń musiałby samodzielnie nadrobić. Istnieją też, zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji Narodowej, ścisłe wytyczne dotyczące przechodzenia między różnymi typami szkół. Pamiętajmy jednak, że w razie trudności adaptacyjnych nie jesteśmy sami. Jak podpowiada portal Guiainfantil.com, dobrym pomysłem jest rozmowa ze szkolnym psychologiem lub pedagogiem, którzy mają narzędzia, by pomóc uczniom odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
Zamiast pytać o oceny, spróbuj tego. Prosty sposób na szczerą rozmowę z nastolatkiem
Kluczem do wspierania nastolatka jest przede wszystkim mądra i ciepła rozmowa. Eksperci z serwisu Bebesymas.com radzą, aby unikać pytań, które przypominają przesłuchanie zaraz po powrocie dziecka ze szkoły. Zamiast zasypywać je gradem pytań o oceny, warto zadać jedno, otwarte: „Jak ci minął dzień?” albo „Co było dzisiaj najciekawsze?”. Często najlepsze rozmowy zdarzają się w nieoczekiwanych momentach, na przykład podczas wspólnego gotowania, jazdy samochodem czy spaceru z psem. Kiedy nastolatek nie czuje na sobie presji i oceniającego wzroku, łatwiej mu się otworzyć i opowiedzieć o tym, co go naprawdę cieszy lub martwi.
Równie istotne jest wyznaczanie jasnych, ale rozsądnych granic, które dają nastolatkowi poczucie rosnącej autonomii (czyli coraz większej samodzielności i wpływu na własne życie). Zamiast narzucać sztywne zakazy, lepiej jest negocjować zasady. Ważna jest także walidacja emocji (czyli uznanie i zaakceptowanie uczuć dziecka, nawet jeśli ich do końca nie rozumiemy). Komunikat w stylu „daj spokój, to nic takiego” może sprawić, że dziecko poczuje się zlekceważone. O wiele lepiej zadziała okazanie zrozumienia: „Widzę, że cię to zraniło, to normalne tak się czuć”. W budowaniu poczucia bezpieczeństwa pomagają też proste, rodzinne rytuały, jak wspólne posiłki bez telefonów przy stole czy zwykły uścisk na dobranoc. Te powtarzalne gesty tworzą bezpieczną przystań, do której nastolatek zawsze może wrócić, czując, że dom to miejsce, gdzie jest kochany i akceptowany bezwarunkowo.
