- Badania naukowe sugerują, że nawet zwykła kolacja może stać się dla dziecka wspomnieniem na całe życie
- Silne emocje działają jak kotwica, która utrwala w pamięci dziecka pozornie nieistotne chwile
- Najnowsze odkrycia naukowców zmieniają podejście do tego, co i od kiedy pamiętają najmłodsze dzieci
- Świadoma chęć zapamiętania czegoś bywa skuteczniejsza niż sam ładunek emocjonalny danego wydarzenia
- Pierwsza reakcja emocjonalna na nowe doświadczenie ma kluczowy wpływ na trwałość wspomnienia
Dlaczego twoje dziecko może zapamiętać zwykłą kolację na całe życie?
Jako rodzice często zastanawiamy się, co z dzieciństwa nasze pociechy zapamiętają na całe życie. Czy będzie to wymarzony prezent na urodziny, czy może zupełnie zwyczajne, leniwe popołudnie spędzone na wspólnym czytaniu książki? Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Bostońskim, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie naukowym „Science Advances”, daje nam w tej kwestii fascynującą podpowiedź. Okazuje się, że mózg działa trochę jak sprytny archiwista, który decyduje się zachować wspomnienia o pozornie błahych chwilach tylko dlatego, że wydarzyły się tuż obok czegoś, co wywołało silne emocje. Innymi słowy, zwykła rozmowa przy kolacji może zapaść dziecku w pamięć na lata, jeśli zaraz po niej dowiedziało się czegoś ekscytującego.
Naukowcy po raz pierwszy zaobserwowali u ludzi mechanizm, który obrazowo nazwali „gradacyjną priorytetyzacją”. Można to porównać do tego, jak mózg używa swoistego pokrętła głośności, by podkręcić ważność niektórych wspomnień. Jeśli coś neutralnego wydarzyło się tuż po emocjonującym momencie, to im silniejsza była emocja, tym trwalej zapisze się w pamięci to, co nastąpiło później. Z kolei chwile poprzedzające ważne wydarzenie są chętniej zapamiętywane, jeśli mają z nim coś wspólnego, na przykład podobny kolor czy kształt. Co ciekawe, ten efekt wzmocnienia znika, gdy te „poboczne” wspomnienia same w sobie również są naładowane emocjami. Wygląda na to, że mózg w pierwszej kolejności chroni te neutralne, kruche wspomnienia, które w innych warunkach po prostu by umknęły.
Co jest ważniejsze dla pamięci dziecka: silne emocje czy chęć zapamiętania?
Aby zrozumieć, jak to wszystko działa na najbardziej podstawowym poziomie, warto zajrzeć do świata komórek nerwowych. Badanie instytutu Scripps Research, opublikowane na łamach czasopisma „Science”, pokazuje, że neurony (czyli komórki mózgowe odpowiedzialne za tworzenie wspomnień) łączą się ze sobą w bardzo przemyślany sposób. Tworzą specjalne, wzmocnione struktury, które pozwalają na niezwykle elastyczne zapisywanie informacji. Co więcej, odkrycie to rzuca nowe światło na popularną w neurobiologii teorię, dotyczącą założenia, że komórki aktywowane w tym samym czasie zawsze łączą się ze sobą. Sugeruje, że zasady rządzące naszą pamięcią są znacznie bardziej skomplikowane, niż dotąd sądzono.
W procesie utrwalania wspomnień nieocenioną rolę odgrywa sen. Jak wskazują badania z Merrimack College, o których czytamy w „Frontiers in Behavioral Neuroscience”, świadoma próba zapamiętania czegoś może być nawet skuteczniejsza niż sam ładunek emocjonalny. Uczestnicy badania znacznie częściej przypominali sobie słowa, o zapamiętanie których ich poproszono, niezależnie od tego, czy były one nacechowane emocjonalnie. Analiza fal mózgowych podczas snu pokazała też, że faza REM (czyli etap snu, w którym najczęściej mamy marzenia senne) może sprzyjać błędnemu zapamiętywaniu negatywnych, ale nieistotnych informacji. Z kolei inne fale, tzw. wrzeciona snu, pomagały lepiej utrwalać te negatywne słowa, które badani mieli świadomie zapamiętać.
Twoje dziecko pamięta więcej, niż myślisz. Kiedy zaczyna się tworzenie trwałych wspomnień?
Wielu rodziców zakłada, że najmłodsze dzieci nie pamiętają pierwszych lat swojego życia, co naukowcy nazywają amnezją dziecięcą (czyli naturalnym zjawiskiem zapominania wczesnego dzieciństwa). Jednak najnowsze odkrycia naukowców z Uniwersytetu Yale, opublikowane w czasopiśmie „Science”, pokazują, że sprawa jest bardziej złożona. Okazuje się, że zdolność do tworzenia wspomnień epizodycznych (czyli pamięci o konkretnych, osobistych wydarzeniach, jak wizyta u dziadków czy pierwszy spacer po plaży) pojawia się u maluchów już około pierwszego roku życia. Kluczową rolę odgrywa tu hipokamp (niewielka struktura w mózgu, która działa jak centrum zarządzania pamięcią).
Polecany artykuł:
Za siłę emocjonalnych wspomnień odpowiada z kolei inna część mózgu, znana jako ciało migdałowate (to nasz wewnętrzny ośrodek przetwarzania emocji). Zgodnie z wynikami badania Uniwersytetu w Hamburgu, które ukazały się w „Journal of Neuroscience”, jego reakcja podczas pierwszego kontaktu z emocjonującym wydarzeniem sprawia, że jest ono później łatwiejsze do przypomnienia. Oznacza to, że silna reakcja emocjonalna dziecka na nowe doświadczenie, czy to wybuch radości, czy chwila smutku, jest nie tylko chwilowym wyrazem uczuć. To fundamentalny mechanizm, który pomaga budować trwałą i dokładną pamięć o tym, co je spotkało, rzeźbiąc mapę jego najważniejszych życiowych wspomnień.
