Spis treści
Zaskakująca radość z dawania, czyli „ciepły blask” empatii
Czy wiesz, że już bardzo małe dzieci mogą odczuwać prawdziwą satysfakcję, gdy dzielą się czymś z innymi? Naukowcy nazywają to zjawisko „ciepłym blaskiem dawania”, czyli pozytywnymi emocjami płynącymi z pomagania. Potwierdza to badanie przeprowadzone na grupie 23 kanadyjskich maluchów, które wykazało, że były one szczęśliwsze, dzieląc się smakołykami, niż je otrzymując.
Co więcej, największy poziom radości obserwowano przy tak zwanym „kosztownym dzieleniu się”, czyli wtedy, gdy dziecko oddawało coś ze swoich własnych, ograniczonych zapasów.
Co ciekawe, podobne wyniki uzyskano w badaniach międzykulturowych, obejmujących dzieci z Holandii, Chin, a nawet odległej wioski na wyspie Tanna na Pacyfiku. W praktyce oznacza to, że chęć dzielenia się nie jest jedynie kwestią wychowania, ale może być głęboko zakorzenioną, uniwersalną cechą ludzką.
Jak rozwija się empatia? Rola rodzica jest kluczowa
Zastanawiasz się, jak możesz wspierać rozwój tej naturalnej skłonności u swojego dziecka? Kluczem jest empatia, która zaczyna kiełkować już około 18. miesiąca życia. Jak wynika z badania LMU study, o którym pisał portal Neurosciencenews.com w 2024 roku, już na tym etapie maluchy potrafią reagować na cierpienie innych odpowiednim wyrazem twarzy, gestami czy dźwiękami.
Badacze odkryli fundamentalną zależność: wrażliwość opiekunów ma kluczowe znaczenie dla rozwoju empatycznego zainteresowania u dzieci. Maluchy, których mamy były bardziej wrażliwe i responsywne (czyli uważnie reagowały na ich potrzeby i sygnały), wykazywały znacznie większą zdolność do empatii.
Warto więc zapamiętać, że budowanie bezpiecznej i pełnej zrozumienia relacji jest najlepszym fundamentem dla rozwoju zachowań prospołecznych.
Opowieści i muzyka, czyli proste narzędzia w nauce dzielenia się
Wspieranie chęci dzielenia się nie musi być skomplikowane i można to robić podczas codziennych aktywności, takich jak czytanie czy wspólne słuchanie muzyki. Badania wyraźnie pokazują, że dzieci chętnie naśladują prospołeczne zachowania postaci z opowiadań, a po wysłuchaniu historii o dzieleniu się same stają się bardziej hojne.
Potwierdza to analiza opublikowana w „Frontiers in Psychology” w 2025 roku, która wykazała, że czytanie książek o tematyce społecznej znacząco zwiększa empatię i zachowania prospołeczne u przedszkolaków. Co więcej, radosna muzyka może mieć podobny efekt – udowodniono, że zwiększa skłonność 18-miesięcznych dzieci do pomagania dorosłym w prostych czynnościach.
Kluczowy wniosek jest taki, że otaczanie dziecka pozytywnymi wzorcami w bajkach i radosną atmosferą może być prostym, a zarazem skutecznym sposobem na pielęgnowanie jego naturalnej empatii.
Kiedy dziecko jest gotowe do dzielenia się i jak je wspierać?
Warto pamiętać, że gotowość do dzielenia się rozwija się stopniowo i wygląda inaczej na różnych etapach wczesnego dzieciństwa. Już 18-miesięczne dzieci potrafią się dzielić, ale często wymagają do tego jasnych sygnałów i zachęty ze strony drugiej osoby. Dopiero około 24. miesiąca życia maluchy zaczynają dzielić się bardziej spontanicznie, bez bezpośrednich próśb.
Z neurobiologicznego punktu widzenia, jak wskazuje artykuł PMC z 2024 roku, za te pozytywne odczucia odpowiadają hormony takie jak oksytocyna i dopamina, które współdziałają, tworząc w mózgu system nagrody społecznej. Jeśli zastanawiasz się, jak najlepiej wspierać swoje dziecko, warto rozważyć konsultację z psychologiem lub pedagogiem, aby dowiedzieć się, jakie formy wsparcia są dostępne w Polsce. Kluczowy wniosek jest taki, że cierpliwość i dostosowanie oczekiwań do wieku dziecka są niezbędne w procesie nauki dzielenia się.
Jak wspierać starsze dzieci i nastolatki w byciu prospołecznym?
Nauka empatii i zachowań prospołecznych nie kończy się w wieku przedszkolnym, a wręcz przeciwnie – to proces, który trwa przez całe dzieciństwo i okres nastoletni. Jak pokazuje badanie longitudinalne opublikowane w „Frontiers in Developmental Psychology” w 2024 roku, przeprowadzone w sześciu krajach, zachowania prospołeczne wzrastają liniowo od 9. do 16. roku życia.
Co więcej, okazywanie dobra ma pozytywny wpływ nie tylko na odbiorcę, ale i na obserwatora. Badanie z „Frontiers in Psychology” z 2024 roku wykazało, że dzieci w wieku 4-8 lat odczuwają wyższy poziom szczęścia, troski i ciepła po samym obserwowaniu aktów dobroci.
Ciekawym przykładem jest 20-dniowy trening empatii dla nastolatków i ich matek, który poprawił jakość ich relacji i ogólną satysfakcję z życia. Warto więc pamiętać, że bycie prospołecznym wzmacnia więzi i jest ważnym elementem rozwoju przez wiele lat.
Podsumowując, kluczem do nauki dzielenia się nie jest zmuszanie dziecka, lecz pielęgnowanie jego naturalnej skłonności do czerpania radości z dawania. Badania pokazują, że empatyczna i ciepła relacja z opiekunem, wspólne czytanie wartościowych historii oraz zrozumienie etapu rozwojowego malucha to najskuteczniejsze narzędzia. Warto zapamiętać, że wspierając w dziecku empatię, budujemy fundament nie tylko dla dobrych relacji z rówieśnikami, ale także dla jego przyszłego poczucia szczęścia i satysfakcji.
