Spis treści
Alkohol to substancja toksyczna. Zawsze tak działa – nawet to, co odczuwamy jako przyjemny rausz, jest w gruncie rzeczy skutkiem niszczącego wpływu alkoholu na mózg. Zwykle picie alkoholu jest naszą decyzją – lecz zanim ją podejmiemy, pamiętajmy, że jeżeli pijemy alkohol w ciąży, razem z nami pije nienarodzone dziecko. Ono staje się głównym poszkodowanym. Kobieta, która pije alkohol w czasie ciąży, naraża swojego potomka na wystąpienie nieodwracalnych uszkodzeń, mających konsekwencje przez całe jego dzieciństwo i dorosłość. Alkohol może być przyczyną: zaniżonej wagi urodzeniowej, uszkodzeń mózgu i innych narządów, zmniejszenia odporności dziecka na choroby, opóźnienia wzrostu i zaburzeń ogólnego rozwoju dziecka. Najpoważniejszym jednak zaburzeniem jest płodowy zespół alkoholowy (ang. Fetal Alcohol Syndrome).
Przeczytaj również: Najczęściej występujące WADY WRODZONE u dzieci
Alkohol w ciąży może spowodować FAS
Jest to jednostka chorobowa, opisana po raz pierwszy w 1973 roku przez amerykańskich lekarzy Kennetha L. Jonesa i Davida W. Smitha. Płodowy zespół alkoholowy to zespół wad wrodzonych, obejmujących zaburzenia fizyczne i neurologiczne. Fizycznych objawów FAS jest wiele. Należą do nich m.in.: niski wzrost, małe wymiary ciała i małogłowie – te cechy pozostają u większości dzieci na całe życie. Ryzyko ich wystąpienia znacznie wzrasta, jeśli matka pije alkohol w ciąży, zwłaszcza w ostatnim trymestrze ciąży. Bardzo charakterystyczne dla tej choroby są również dysmorfie (anomalie w budowie) twarzy. Oczy dziecka osadzone są szeroko – tak, że nasada nosa sprawia wrażenie bardzo szerokiej – nos najczęściej jest krótki i zadarty, rynienka podnosowa słabo zaznaczona (lub nie ma jej w ogóle), górna warga bardzo cienka, dłuższa niż zwykle odległość między nozdrzami a górną wargą, uszy nisko osadzone, często ze zniekształconymi małżowinami, twarz dość płaska, szeroka, o wyglądzie orientalnym. Owłosienie skóry głowy, brwi i rzęsy są obfitsze niż przeciętnie. Aby rozpoznać FAS, wystarczy stwierdzić przynajmniej dwie wyraźne cechy z powyższej listy. Wymienione cechy u części dzieci mają tendencję do zanikania, jednak u około połowy pozostają przez całe życie. Objawom zewnętrznym towarzyszą często anomalie w budowie wątroby, serca, nerek czy narządów płciowych. Niski wzrost i niska waga powodują, że osoby z FAS sprawiają wrażenie kruchych i słabych. Dzieci te rozwijają się wolniej, nawet jeśli są dobrze odżywione i wychowują się w sprzyjającym środowisku. Szczupłość kończyn oraz wrodzone wady układu kostno-mięśniowego powodują występowanie takich problemów jak: łatwe i szybkie męczenie się, słaba koordynacja ruchowa, zaburzenia czucia głębokiego, (dziecko może się zranić lub złamać rękę i tego nie czuje). Ruchy dziecka z FAS są niezdarne, kanciaste. Chodzeniu towarzyszy głośne tupanie lub szuranie nogami. Osłabiona równowaga i koordynacja mięśniowa powodują, że dziecko unika podejmowania wysiłków i prac wymagających precyzyjnego wykonania. FAS to również szereg schorzeń psychicznych i zaburzeń w rozwoju intelektualnym. Rozwój dziecka jest opóźniony przez problemy ze słyszeniem, opóźnioną zdolność mówienia, zaburzenia percepcji wzrokowej. Dzieci dotknięte zespołem FAS są nadpobudliwe, gorzej się uczą (ze względu na problemy z pamięcią), bywają agresywne wobec rówieśników.
Przeczytaj również: Alkoholowy zespół płodowy (FAS): alkohol w ciąży wpływa na rozwój dziecka
Największe uszkodzenia mózgu i układu nerwowego może spowodować alkohol wypity w pierwszych 3–5 tygodniach ciąży. W III trymestrze etanol może znacząco spowolnić rozwój dziecka, a nawet spowodować przedwczesny poród. Będzie to jednak wcześniactwo szczególne: dziecko uszkodzone w organizmie matki przez kontakt z alkoholem – w przeciwieństwie do innych wcześniaków – nigdy tych braków nie nadrobi.
Konsekwencje picia alkoholu w ciąży: rozpoznanie FAS
Alkoholowy zespół płodowy powinien być rozpoznany najpóźniej do 6. roku życia. Brak wczesnego rozpoznania i odpowiedniej opieki zwykle prowadzi do powstania zaburzeń wtórnych. Objawy wtórne występują u starszych dzieci i osób dorosłych, a obejmują takie zachowania i cechy, jak: lęk, złość, wycofanie, gwałtowność, zamknięcie się w sobie, kłamstwa, ucieczki z domu, problemy szkolne, przyjmowanie roli ofiary lub prześladowcy, bezrobocie, bezdomność, zależność od innych, depresja, samookaleczanie się, kłopoty z prawem, tendencje samobójcze. Na wystąpienie objawów wtórnych ma wpływ środowisko i sposób postępowania z dzieckiem. Jeśli FAS zostanie wcześnie wykryte, dziecko będzie prawidłowo leczone i zostanie otoczone właściwą opieką rodzicielską i psychologiczną, tym skrajnym zachowaniom można zapobiec. Takie dziecko może wyrosnąć na spełnionego, szczęśliwego człowieka. Jednak osiągnięcie tego będzie dla niego trudniejsze niż dla osób zdrowych.
Jaka ilość alkoholu w ciąży powoduje FAS?
Można usłyszeć głosy: ale przecież jeden kieliszek wina nie spowoduje FAS! Tak, to prawda. FAS występuje w wyniku nagminnego spożywania picia alkoholu w ciąży przez przyszłą matkę. Nie ma jednak dokładnych danych, jaka ilość alkoholu wywołuje tę chorobę. Rzadkie picie alkoholu może wywołać FAE (Fetal Alcohol Effects) – dziecko ma wtedy takie same symptomy jak w przypadku FAS, lecz o mniejszym natężeniu. U dzieci kobiet ciężarnych pijących alkohol okazjonalnie mogą pojawić się natomiast symptomy związane wyłącznie ze sferą umysłową (objawy fizyczne nie występują). Dzieje się tak dlatego, że nawet jednostkowe spożycie alkoholu może spowodować śmierć komórek mózgowych lub ich migrację do niewłaściwych obszarów mózgu, co ma negatywny wpływ na jego rozwój.W efekcie dziecko ma w głowie neurologiczny mętlik, co utrudnia mu myślenie, poznawanie, zapamiętywanie, powoduje trudności w nauce. Problem dotyczy więc nie tylko nałogowych alkoholiczek, kobiet z marginesu itp. Znane są przypadki, że FAE pojawiło się u dzieci kobiet, które tylko jeden raz podczas ciąży piły alkohol, ale przesadziły z ilością. Dlatego lepiej dmuchać na zimne i w ogóle zrezygnować z procentów. Objawy FAS to przygnębiająca wyliczanka – ktoś mógłby nam zarzucić, że niepotrzebnie straszymy ciężarne. Ale może to skuteczny sposób, aby do niektórych dotarło, czym grozi picie alkoholu w ciąży? To jedna z niewielu chorób wrodzonych dziecka, na którą matka ma całkowity wpływ: by dziecko nie cierpiało z powodu alkoholowego zespołu płodowego, wystarczy po prostu nie pić alkoholu. Tylko tyle. Warto wziąć to sobie do serca.
