Seplenienie boczne u dzieci – na czym polega?

Seplenienie boczne jest wadą wymowy, która charakteryzuje się nieprawidłową realizacją głosek tzw. trzech szeregów: syczącego (s,z,c,dz), ciszącego (ś, ź, ć, dź) lub/i szumiącego (sz, ż/rz, cz,dż). Jak rozpoznać i gdzie zgłosić się z dzieckiem z seplenieniem bocznym?

Seplenienie boczne jest jedną z dość często występujących wad wymowy u dzieci. Polega na deformacji głosek – czyli wymawianiu w sposób nieprawidłowy, niezgodny z normami ortofonicznymi języka polskiego. Termin „boczne” odnosi się do kierunku wydostawania się powietrza – bokiem, a nie środkiem jamy ustnej. Dlatego wyróżnia się seplenienie boczne prawostronne, lewostronne lub obustronne. Podczas wymowy słyszalny jest charakterystyczny dla seplenienia bocznego dźwięk - poszum/świst. Obejmować może jeden szereg np. s,z,c,dz lub wszystkie trzy wyżej wspomniane.

Spis treści

1. Seplenienie boczne – jakie są przyczyny?
2. Seplenienie boczne u dzieci – jak rozpoznać ?
3. Seplenienie boczne u dzieci – na czym polega terapia?

Seplenienie boczne – jakie są przyczyny?

Przyczyn, które mogą prowadzić do nieprawidłowej realizacji głosek i seplenienia bocznego może być wiele. Należy pamiętać, że jest to kwestia bardzo indywidualna – u jednego dziecka może doprowadzić do wystąpienia wady wymowy, u innego nie. Występowanie seplenienia bocznego może być związane z:

• nieprawidłową budową zgryzu lub podniebienia;
• skróconym wędzidełkiem podjęzykowym;
• nieprawidłową pracą języka oraz nieprawidłowym jego ułożeniem w spoczynku;
• osłabionym/obniżonym napięciem mięśniowym (szczególnie dotyczy mięśni twarzy);
• ustnym torem oddechowym – dziecko oddycha ustami w wyniku np. powiększonych migdałów lub częstych infekcji;
• nienormatywnymi nawykami w obrębie jamy ustnej – ssanie kciuka, bruksizm, przedłużone ssanie ze smoczka, obgryzanie paznokci.

Wymienione przyczyny prowadzą do nieprawidłowej pracy narządów artykulacyjnych, co w konsekwencji niesie za sobą deformację głosek. Seplenienie boczne może mieć także podłoże środowiskowe – w przypadku występowania wady wymowy u osób z najbliższego otoczenia. Dziecko osłuchuje się z wymową i poprzez naśladownictwo może realizować głoski nieprawidłowo.

Przeczytaj: Rotacyzm, czyli reranie. Kłopoty z wymową głoski R

Seplenienie boczne u dzieci – jak rozpoznać ?

Podczas wymowy głosek z poszczególnych szeregów przy seplenieniu bocznym słyszalny jest charakterystyczny szum/świst wynikający z nieprawidłowego ułożenia języka i kierunku ujścia powietrza. W miejscu ujścia powietrza mogą rozchylać się wargi lub unosić delikatnie policzek. Zdarza się jednak dość często, że seplenienie boczne jest zauważalne wyłącznie przez logopedów - brzmienie głosek może być na tyle dobre, że dla ucha typowego słuchacza nie będzie różnicy. Logopeda w trakcie diagnozy, za pomocą specjalnych technik określi typ seplenienia oraz przyczynę. Dlatego gdy wymowa dziecka wzbudza wątpliwości, warto udać się do specjalisty. Z seplenienia bocznego dziecko nie wyrośnie, nie cofnie się samoistnie -potrzebne jest wsparcie logopedy.

Zobacz: Seplenienie – gdy dziecko sepleni, konieczny logopeda

Seplenienie boczne u dzieci – na czym polega terapia?

Plan terapii i kolejne kroki ustala logopeda. W niektórych przypadkach w zależności od przyczyny seplenienia bocznego, wymagana jest konsultacja lub interwencja innych specjalistów – ortodonty, laryngologa lub fizjoterapeuty, bowiem podstawą do efektywnej terapii jest usunięcie przyczyn danego stanu mowy.

Terapia logopedyczna prowadzona jest w oparciu o indywidualny program terapii – dostosowany do potrzeb i możliwości dziecka. Obejmuje on ćwiczenia narządów artykulacyjnych, ćwiczenia oddechowe, fonacyjne, by przygotować narząd mowy do wywołania prawidłowej realizacji głosek w różnych konfiguracjach (sylabach, wyrazach, zdaniach), a ostatecznie uzyskać normatywną realizację w mowie spontanicznej. Czas terapii jest ściśle uzależniony od złożoności wady wymowy, przyczyn jak również częstotliwości ćwiczeń – ważna jest współpraca rodziców i kontynuowanie zaleceń w warunkach domowych.

Przeczytaj też: Zaburzenia mowy u dzieci: dyslalia, afazja, giełkot i jąkanie [PORADNIK]

Agnieszka Jaszczuk, neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej, pedagog specjalny