Bezokolicznik – czym jest i kiedy go stosujemy?

Bezokolicznik to nieodmienna i bezosobowa forma czasownika, która wbrew pozorom jest często stosowana w wypowiedziach. Łączy się bowiem np. z wyrażeniami w czasie przyszłym, ale i z innymi czasownikami (tzw. modalnymi) np. móc czy musieć. Dowiedz się więcej o bezokoliczniku.  

Spis treści

1. Bezokolicznik, czyli...
2. Kiedy używamy bezokoliczników?

Bezokolicznik to nieosobowa forma czasownika, co oznacza, że nie występuje ona w kontekście osoby ani liczby, tak jak zwykły czasownik. To również nieodmienna forma czasownika, co oznacza, że nie podlega np. odmianie w czasach. Można jednak rozróżnić bezokoliczniki dokonane i niedokonane, co oznacza, że bezokoliczniki podlegają aspektom .

Bezokolicznik, czyli...

Jaki są wiec przykłady bezokoliczników w języku polskim? Bezokoliczniki to np. robić, biec, stać, malować, czytać, myśleć, świecić itd.

Od razu widać, że bezokolicznik można rozpoznać po końcówce - wyrazy te kończą się one na -ć lub -c.

To wiąże się z pewną pułapką językową. Niektóre bezokoliczniki kończą się bowiem na -eć lub na -ić, np. myśleć, wymyślić. Nie można stosować ich dowolnie.

Aby rozróżnić, która forma jest poprawną, a więc, której użyć, wystarczy sprawdzić, czy w czasie przeszłym w formach osobowych pojawi się litera "i": wymyśliła, czyli wymyśl-ić, myślała, czyli myśl-eć.

Istnieją też bezokoliczniki kończące się na  -yć, np. mżyć czy patrzyć (w tej sytuacji patrzeć to również poprawna forma). 

Kiedy używamy bezokoliczników?

Dość często, choć wydaje się, że to wyrazy, występujące tylko w słownikach. Tymczasem bezokoliczniki stosujemy w kilku sytuacjach:

• Gdy chcemy powiedzieć coś w czasie przyszłym złożonym,

np.: Jutro będę mieć urlop.

Za tydzień zaczniemy malować ściany w nowym mieszkaniu.

• Gdy chcemy użyć czasownika jako podmiotu:

np. Trenować wspinaczkę jest trudno

Malować farbami olejnymi to prawdziwa sztuka

• Gdy bezokolicznik pełni funkcję dopełnienia

np. Zaczęłam gotować obiad

Mama poszła kupić jajka i ser

• Gdy są związane z czasownikami modalnymi, czyli takimi, które nie występują pojedynczo lecz wymagają właśnie obecności bezokolicznika,

np. Muszę jechać.

Trzeba to zrobić, zamiast zastanawiać się czy warto

Można powiedzieć to innymi słowami

• Bezokoliczników używamy również w rozkazach i pytaniach:

np. Milczeć!

Nie ruszać się!

Włączyć radio?

Jechać po nią czy nie?

Czytaj również: Zdania nadrzędne i podrzędne: przykłady, ćwiczenia

Przydawka – co to za część zdania i jak odnaleźć przydawkę w zdaniu?

Części mowy: rzeczownik, przymiotnik i czasownik. Co trzeba o nich wiedzieć?

Małgorzata Wójcik