Dopełnienie to część zdania, która występuje w zdaniach rozwiniętych. Najważniejsze elementy zdania, jak pamiętasz, to podmiot i orzeczenie. Określeniem podmiotu jest zawsze przydawka, natomiast określeniem orzeczenia może być okolicznik lub dopełnienie. I o dopełnieniu oraz o rodzajach dopełnienia właśnie jest ten tekst.
Spis treści
Co to jest dopełnienie?
Dopełnienie to określenie orzeczenia, czyli czynności opisywanej w zdaniu.
- Np. Basia opowiedziała koleżance o swojej przygodzie.
Orzeczeniem w tym zdaniu jest wyraz "opowiedziała": opowiedziała - komu? - koleżance, opowiedziała - o czym? - o swojej przygodzie.
W tym zdaniu występują więc dwa dopełnienia: „koleżance” i „o swojej przygodzie”.
Jak odróżnić dopełnienie od okolicznika?
Przyjrzyjmy się innemu zdaniu, podobnemu do poprzedniego.
- Basia opowiedziała szczegółowo koleżance o swojej przygodzie.
Pojawiło się w nim kolejne określenie orzeczenia: "szczegółowo", które jest okolicznikiem.
Aby odróżnić dopełnienie od okolicznika, który również jest określeniem orzeczenia, warto pamiętać, że dopełnienie odpowiada na pytania wszystkich przypadków prócz wołacza oraz mianownika (bo na jego pytanie - kto?, co?, odpowiada podmiot: opowiedziała – kto? - Basia). Natomiast okolicznik odpowiada na inne pytania, np. jak? (np. "szczegółowo"), ale i na inne pytania, np. gdzie?, w jaki sposób?, dlaczego?, z jakiego powodu? itd.
Na jakie pytania odpowiada dopełnienie?
Dopełnienie odpowiada więc na pytania przypadków:
- dopełniacza - kogo?, czego? Np. Basia nie nosi kolczyków
- celownika - komu?, czemu? Np. Rodzice podarowali Wojtkowi nowy komputer
- biernika - kogo?, co? Np. Ania zauważyła swojego brata
- narzędnika - kim?, czym? Np. Ciocia przyleciała do Polski samolotem
- miejscownika - o kim?, o czym? Np. Ona ciągle opowiada o wakacjach
Jakie części mowy mogą być dopełnieniem?
Dopełnienie może być wyrażone:
- rzeczownikiem – Np. Basia kupiła jabłka
- zaimkiem rzeczownym – Np. Tomek nie lubi jej
- wyrażeniem przyimkowym – Np. Czerwony Kapturek biegł przez las
- liczebnikiem – Np. Widziałem jednego
- przymiotnikiem - Np. Jury wybrało najlepszego
- bezokolicznikiem – Np. Nie umiem kłamać
Rodzaje dopełnienia - bliższe i dalsze
Dopełnienia można podzielić na dwa rodzaje – dopełnienie bliższe i dalsze.
- Dopełnienie bliższe to takie, które w zdaniu zamienionym ze strony czynnej na bierną, przejmuje funkcje podmiotu.
- Dopełnienie dalsze to takie, które nie może być wyrażone w stronie biernej.
Zaraz to wyjaśnimy. Weźmy na warsztat takie zdanie:
- Basia pisała list nowym piórem. W tym zdaniu mamy dwa dopełnienia: "list" i "piórem".
Gdy przekształcimy to zdanie ze strony czynnej na stronę bierną i uzyskamy zdanie:
- List był pisany nowym piórem przez Basię. Oznacza to, że dopełnienie "list" jest dopełnieniem bliższym, bo w nowym zdaniu jest podmiotem.
"Piórem" jest natomiast dopełnieniem dalszym, ponieważ nie da się utworzyć takiego zdania, w którym wyraz ten występowałby w roli podmiotu.
A teraz sprawdź, co wiesz o dopełnieniu?
Czytaj również: Części mowy: rzeczownik, przymiotnik i czasownik. Co trzeba o nich wiedzieć?
Rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy. Czym się różnią od rodzaju żeńskiego, męskiego i nijakiego?
