Ginekomastia: przyczyny i objawy. Czy trzeba wykonywać zabieg na przerost sutka?

Ginekomastia to powiększenie jednego lub obu gruczołów piersiowych u przedstawiciela płci męskiej. W pewnych okresach życia bywa ona fizjologiczna i całkowicie samoistnie przemija, w innych jednak przypadkach ginekomastia może być spowodowana poważnymi chorobami. Co zrobić, gdy u mężczyzny pojawia się przerost sutka?

Spis treści

1. Przyczyny przejściowej ginekomastii
2. Objawy ginekomastii
3. Ginekomastia a choroby
4. Ginekomastia a zażywane leki
5. Ginekomastia a rak piersi
6. Badania wykonywane przy ginekomastii
7. Leczenie ginekomastii
8. Ginekomastia a operacja

Jedną z cech różnicujących kobiety od mężczyzn jest wielkość gruczołów płciowych – rozbudowane i wyraźnie wznoszące się nad powierzchnię klatki piersiowej piersi są cechą typową dla przedstawicielek płci żeńskiej.

Zdarza się jednak tak, że wyraźnie zarysowane gruczoły piersiowe występują u mężczyzny – stan ten określa się ginekomastią. Budzi on zwykle w mężczyźnie znacznego stopnia dyskomfort (powiększone piersi mogą być w końcu traktowane za cechę, która odbiera pacjentowi jego męskość), ale i niepokój – jest on w pełni słuszny, ponieważ tak jak najczęściej ginekomastia jest całkowicie niegroźna, tak i może być objawem poważnej choroby.

W artykule przeczytasz:

1. Przyczyny przejściowej ginekomastii
2. Objawy ginekomastii
3. Ginekomastia a choroby
4. Ginekomastia a zażywane leki
5. Ginekomastia a rak piersi
6. Leczenie ginekomastii
7. Ginekomastia a operacja

Przyczyny przejściowej ginekomastii

W kilku okresach życia mężczyzny ginekomastia jest całkowicie naturalna – pojawia się ona w związku z zaburzeniami gospodarki hormonalnej i może być widoczna w okresie:

• noworodkowym: krótko po przyjściu na świat w organizmie dziecka krążą jeszcze znaczne ilości matczynych hormonów i to właśnie one odpowiadają za ginekomastię u noworodków, która spotykana jest dość często, bo nawet u 90 procent spośród wszystkich urodzonych chłopców,
• dojrzewania: spowodowana ona jest w tym okresie wzrostem produkcji estrogenów przez korę nadnerczy,
• andropauzy: zmniejsza się wtedy produkcja androgenów w jądrach, zachowana jednak pozostaje synteza żeńskich hormonów płciowych przez nadnercza.

Biorąc pod uwagę powyższe wzmianki o hormonach, domyśleć się można tego, skąd bierze się ginekomastia - otóż problem ten pojawia się wskutek zaburzeń hormonalnych. Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn produkowane są androgeny (męskie hormony płciowe), jak i estrogeny (żeńskie hormony płciowe). U każdej z płci dominują swoiste dla niej hormony, w małych ilościach produkowane są również jednak hormony typowe dla odmiennej płci.

Okresowo – tak jak opisano powyżej – u mężczyzn dominować mogą hormony typowo uznawane za żeńskie i wpływać one mogą wtedy na struktury gruczołu piersiowego, stymulując ich rozrost i wtedy właśnie pojawiać się u nich może ginekomastia. Zarówno u noworodków, jak i u nastolatków – po ustaniu zaburzeń gospodarki hormonalnej – ginekomastia, po pewnym czasie, typowo ustępuje całkowicie samoistnie.

Objawy ginekomastii

Zasadniczo sama ginekomastia jest objawem, a nie chorobą. W jej przypadku dochodzić może do powiększenia jednego, jak i obu gruczołów piersiowych u mężczyzny. Zdarza się, że pomiędzy obiema piersiami pacjenta wyraźnie widoczna jest asymetria w zakresie ich wielkości. Podczas palpacji zazwyczaj wyczuwalna jest sprężysta, tkliwa, przesuwalna wobec okolicznych struktur tkanka gruczołu piersiowego.

Ginekomastia a choroby

W innych niż wspomniane wcześniej okresach życia przyczynami ginekomastii mogą być przeróżne schorzenia. Sprzyjać problemowi może otyłość – w tkance tłuszczowej produkowana jest bowiem aromataza, substancja, której zadaniem jest przekształcanie testosteronu do estrogenów.

Tutaj od razu warto zaznaczyć, że nie u każdego otyłego mężczyzny, który ma powiększone gruczoły piersiowe, rzeczywiście występuje ginekomastia. Mówi się o niej wtedy gdy powiększeniu ulega sama tkanka gruczołu piersiowego.

Jeżeli męska pierś ma powiększone rozmiary z powodu nagromadzenia w jej obrębie samej tylko tkanki tłuszczowej, to wtedy stan ten określa się mianem lipomastii.

Do ginekomastii doprowadzić mogą wszelakiego rodzaju problemy, których skutkiem są zaburzenia równowagi hormonalnej sprzyjające dominacji żeńskich hormonów płciowych w organizmie mężczyzny. Przede wszystkim konieczne jest tutaj wspomnienie o takich możliwych przyczynach ginekomastii, jak:

• utrata jąder (np. wskutek urazu, ale i na drodze operacji z powodu raka jądra),
• zwiększenie syntezy w wątrobie białka wiążącego steroidy płciowe (do czego może dochodzić m.in. w nadczynności tarczycy),
• nowotwory jąder (zarówno łagodne, jak i złośliwe, które mają zdolność do syntezy estrogenów lub gonadotropin),
• nowotwory nadnerczy,
• pierwotne niedobory androgenów (czego przyczyną może być np. zespół Klinefeltera),
• niewydolność jąder (np. związana z ich zapaleniem, co może być skutkiem przebycia świnki),
• niewydolność wątroby,
• niewydolność nerek.

Ginekomastia a zażywane leki

Ginekomastia bywa spowodowana również i przez zażywane przez mężczyzn leki. Tak naprawdę takim problemem może skutkować zdecydowanie większa liczba preparatów niż można by potencjalnie przypuszczać.

Wśród przykładowych leków, które mogą prowadzić do powiększenia gruczołów piersiowych u mężczyzn, podać można spironolakton (preparat stosowany m.in. w niewydolności serca), przeciwgrzybiczy ketokonazol, ale i omeprazol (inhibitor pompy protonowej, wykorzystywany w leczeniu m.in. choroby wrzodowej) czy część preparatów stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego (m.in. te z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny). Ginekomastia może pojawiać się również i u chorych leczonych z powodu raka prostaty preparatami o działaniu antyandrogennym.

Ginekomastia a rak piersi

Zasadniczo ginekomastia i rak piersi to dwa odrębne problemy, zawsze jednak mężczyzna, u którego dojdzie do powiększenia gruczołu piersiowego, powinien odwiedzić lekarza – choć choroba jest zdecydowanie rzadsza niż u kobiet, to jednak rak piersi u mężczyzn również może występować.

Szczególne zaniepokojenie powinno wzbudzić bardzo szybkie powiększanie się gruczołu piersiowego, a także występowanie jakichś innych nietypowych zmian w jego wyglądzie (np. wciągnięcie brodawki sutkowej lub pojawienie się w obrębie piersi jakichś owrzodzeń).

Badania wykonywane przy ginekomastii

Gdy do lekarza zgłasza się mężczyzna z ginekomastią, przede wszystkim niezbędne jest wykluczenie najgroźniejszych przyczyn tego stanu (takich jak m.in. choroby nowotworowe). Wstępnie z pacjentem zbierany jest wywiad lekarski dotyczący tego, czy cierpi on na jakieś choroby, czy zażywa jakieś leki, a także tego, od jak dawna występuje u niego ginekomastia.

Przeprowadzane bywa również i badanie przedmiotowe, podczas którego lekarz bada piersi mężczyzny, ale i – co nie powinno dziwić badanego – dokonuje oceny jego jąder (co ma znaczenie chociażby przy podejrzeniu, że za ginekomastię może odpowiadać jakiś guz jądra).

Czasami znalezienie przyczyny ginekomastii jest proste – tak bywa chociażby u pacjentów, którzy zażywają środki, których przyjmowanie może skutkować powiększeniem gruczołów piersiowych. W innych przypadkach niezbędne do znalezienia przyczyny problemu może być wykonanie serii różnorodnych badań, takich jak:

• badania poziomów hormonów we krwi (m.in. estradiolu, testosteronu czy gonadotropin – LH i FSH),
• badania enzymów wątrobowych, parametrów oceniających wydolność nerek czy badania stężeń hormonów tarczycowych,
• badania obrazowe (takie jak USG, ale i tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny: diagnostyka obrazowa w tym przypadku dotyczyć może samych piersi, ale i jąder),
• biopsja sutka (przeprowadzana przy podejrzeniu samej tylko ginekomastii raczej rzadko – zleca się ją głównie wtedy, gdy istnieje możliwość, że u pacjenta mógł rozwinąć się rak piersi).

Możliwych przyczyn ginekomastii – jak było widać powyżej – wyróżnia się stosunkowo dużo. Mimo to dość często nie udaje się bezpośrednio wykryć patologii, która doprowadziła do powiększenia gruczołów piersiowych u pacjenta – w takim przypadku rozpoznawana jest ginekomastia idiopatyczna.

Leczenie ginekomastii

O tym, jak dużym dyskomfortem dla pacjenta może być ginekomastia, prawdopodobnie żadnego mężczyzny przekonywać nie trzeba – powiększone piersi mogą być w końcu przyczyną utraty poczucia własnej męskości. Ginekomastię szczęśliwie można leczyć, najpierw jednak konieczne są próby znalezienia jej przyczyny.

Jeżeli odpowiadają za nią np. zaburzenia czynności tarczycy czy nowotwór jąder, to w pierwszej kolejności oddziaływania lecznicze skupione są właśnie na takich schorzeniach. Wtedy zaś, gdy winne powiększeniu piersi u mężczyzny są zażywane przez niego leki, zastosowana może być modyfikacja farmakoterapii – lek, który doprowadził do ginekomastii, może być zastąpiony innym, który nie będzie groził skutkiem ubocznym w postaci nadmiernego rozrostu piersi.

W leczeniu farmakologicznym ginekomastii stosowane mogą być suplementacja androgenów, ale i preparaty o działaniu antyestrogenowym. Skuteczność takich jednak metod bywa oceniana jako nie do końca zadowalająca, ponieważ daje pożądane efekty tylko u części chorych, dodatkowo gruczoł piersiowy pod wpływem leczenia farmakologicznego może tylko częściowo zmniejszać swoje rozmiary – istnieje jednak jeszcze jeden sposób leczenia ginekomastii.

Ginekomastia a operacja

Tak naprawdę leczenie chirurgiczne jest podstawowym sposobem na korekcję powiększonych gruczołów piersiowych u mężczyzn. Zabieg wiąże się oczywiście – jak każda inna operacja – z pewnym ryzykiem, ogólnie jednak zauważalne jest to, że operacje ginekomastii dają dobre efekty i są dobrze tolerowane.

Podczas zabiegu usuwany jest nadmiernie rozrośnięty miąższ gruczołu piersiowego (np. z dostępu okołobrodawkowego), czasami zaś – wtedy, gdy poza tkanką gruczołową pierś jest powiększona również i z powodu nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej – wykonywana może być również i liposukcja (popularnie określana jako odsysanie tłuszczu).