Jajniki: funkcje. O czym świadczy ból jajników?

Jajniki to narządy rozrodcze kobiety. To właśnie one odpowiedzialne są za zdolność do rozmnażania: jajniki produkują hormony płciowe, a w ich wnętrzach rozwija się komórka jajowa. Wyjaśniamy, jaka jest budowa i funkcje jajników oraz co sygnalizuje ból jajników.

Spis treści

1. Czym są jajniki? 
2. Wielkość jajników
3. Budowa jajników
4. Funkcje jajników
5. produkcja hormonów płciowych
6. produkcja komórek rozrodczych
7. Jak obliczyć dni płodne? WIDEO
8. Ból jajników a owulacja
9. Ból jajników a endometrioza
10. Ból jajników a torbiele
11. Ból jajników a guzy
12. Ból jajników w ciąży

Jajniki są niewielkimi narządami, jednak ich rola jest ogromna. Jajniki odgrywają główną rolę w płodności kobiety. Produkują hormony żeńskie oraz komórki jajowe (gamety żeńskie). I jedne, i drugie są niezbędne do procesu zapłodnienia. 

Czym są jajniki? 

To owalne narządy, które w organizmie kobiety występują parzyście. Oznacza to, że znajdują się po lewej i prawej stronie jej układu rozrodczego – dokładnie mówiąc w podbrzuszu, przy bocznych ścianach miednicy. Lewy położony jest bardziej z przodu, prawy – z tyłu. Jajniki, przytrzymywane więzadłami, są połączone od góry z jajowodami za pośrednictwem lejków. Jajowody z kolei łączą jajniki z macicą.

Wielkość jajników

Wielkość jajnika u dorosłej kobiety wynosi ok. 2-5 cm długości i 1,5-3 cm szerokości (jego rozmiar nieznacznie zmienia się w zależności od momentu cyklu miesiączkowego). Warto jednak wiedzieć, że w okresie dojrzewania jajniki są mniejsze, a w okresie rozrodczym – większe. Największe rozmiary osiągają tuż po zapłodnieniu, ponieważ produkują wówczas duże ilości hormonów. Po pierwszej ciąży nieco się zmniejszają, a im kobieta starsza, tym bardziej się kurczą i stają silniej pofałdowane, z czasem przestają być aktywne.   

Budowa jajników

Wewnętrzna budowa jajnika jest dość złożona. W środku znajduje się jego rdzeń, który skupia tkankę łączną i naczynia krwionośne. Poza rdzeniem w jajniku znajduje się kora, zawierająca liczne pęcherzyki na różnych etapach rozwoju – małe i niedojrzałe oraz większe, dojrzewające pęcherzyki Graafa. To właśnie jeden z nich, gdy osiągnie pełną dojrzałość, pęka uwalniając komórkę jajową. Sam przekształca się w ciałko żółte produkujące progesteron niezbędny do utrzymania ciąży. Warto dodać, że jajniki pracują na przemian: pęcherzyk Graafa dojrzewa na zmianę raz w prawym, raz w lewym jajniku.

Funkcje jajników

• produkcja hormonów płciowych

Jajniki, jak wspomnieliśmy, są odpowiedzialne za płodność kobiety i biorą udział w procesie zapłodnienia. Ich rola polega na produkcji hormonów płciowych oraz na produkcji komórek jajowych.

Prawidłowo funkcjonujące jajniki wydzielają ważne dla organizmu kobiety hormony: estrogen, progesteron, relaksynę, estradiol i androgeny. Proces wydzielania tych substancji regulowany jest przez ośrodkowy układ nerwowy za pomocą przysadki mózgowej.

Dwa pierwsze hormony to hormony odpowiedzialne za popęd seksualny, zapłodnienie oraz utrzymanie i rozwój ciąży, ale wpływają też na metabolizm, kondycję kośćca, pracę tarczycy czy samopoczucie. Dodatkowo estrogeny odpowiadają też za rozwój żeńskich narządów płciowych, regulację cyklu miesiączkowego, krzepliwość krwi czy gospodarkę lipidową i wapniową (stąd problemy z osteoporozą czy przemianą materii po menopauzie, gdy jajniki przestają pracować).

Relaksyna rozluźnia stawy i więzadła umożliwiając kobiecie wydanie dziecka na świat, estradiol zwiększa libido, poprawia też pracę układu krążenia, natomiast andorgeny (w małych ilościach) są niezbędne do metabolizmu tkanki kostnej i produkcji masy mięśniowej.

• produkcja komórek rozrodczych

Drugim ważnym zadaniem jajników jest produkcja komórek rozrodczych. Komórki jajowe powstają u kobiety już w okresie płodowym, po narodzinach osiągają liczbę ok. 2 mln niedojrzałych jajeczek usytuowanych równo w obu jajnikach. Komórki zaczynają dojrzewać w okresie pokwitania, jednak nie wszystkie z nich osiągają pełną dojrzałość. W okresie rozrodczym kobieta uwalnia jedynie ok. 400 – 500 z nich.

Zobacz:

Zespół policystycznych jajników: objawy, leczenie, dieta przy PCOS

Ból jajników przed okresem - czy powinien niepokoić?

Zaburzenia hormonalne: jak rozpoznać? 7 sygnałów organizmu

Ból owulacyjny: ile trwa i jak go rozpoznać?

Jak obliczyć dni płodne? WIDEO

Ból jajników a owulacja

Jajniki dość często są przyczyną dyskomfortu, a niekiedy nawet bólu, chociaż nie zawsze jest on skutkiem choroby. Przyczyną bólu jajników może być owulacja.

Funkcjonowanie jajników jest ściśle związane z kobiecym cyklem, dlatego też często kobiety reagują na zmiany w nich zachodzące, np. kłucie w podbrzuszu o okresie jajeczkowania (po lewej lub prawej stronie, w zależności od tego, w którym jajniku w danym cyklu dojrzewa pęcherzyk Graafa), które jest skutkiem pęknięcia pęcherzyka, ale również w okresie poprzedzającym menstruację (PMS), w okresie wzmożonego stresu lub po stosunku (gdy był zbyt intensywny lub w niewygodnej pozycji). Podobne dolegliwości bólowe jajników towarzyszą też niekiedy pierwszym tygodniom ciąży.

Jednak każdy nietypowy ból lub ten przedłużający się poza okres owulacji powinien być dla kobiety sygnałem do wizyty u ginekologa. Jakie mogą być chorobowe przyczyny bólu jajnika?

Ból jajników a endometrioza

Wśród najczęściej spotykanych wylicza się endometriozę. To choroba polegająca na przemieszczaniu się błony śluzowej macicy poza jej powierzchnię. Objęcie endometriozą jajników może powodować ich bóle promieniujące na całą miednicę. Warto dodać, że bólowi jajników spowodowanemu chorobą zawsze towarzyszą inne objawy – w przypadku endometriozy oprócz bólu jajników pojawiają się zwykle obfite miesiączki. 

Zobacz:

Zaburzenia miesiączkowania: przyczyny, rodzaje, leczenie

Bolesne miesiączki: 5 sprawdzonych sposobów na bóle menstruacyjne

Ból jajników a torbiele

Innym częstym powodem bólu jajników są torbiele na jajniku. Kobiety, u których pojawiają się takie zmiany, skarżą się na uczucie kłucia, często też na powiększenie jamy brzusznej.  Dolegliwości bólowe mogą wywoływać również nadżerki szyjki macicy, zakażenie dróg moczowych przenoszące się na jajniki oraz zapalenie przydatków. Ta ostatnia to choroba obejmująca jajniki oraz jajowody, wywołana przez bakterie. Jej objawem jest właśnie ból w podbrzuszu w okolicy jajników, ale również gorączka, nudności i biegunka.

Ból jajników a guzy

Ból jajników wywołują również zaawansowane guzy jajników (małe guzy często nie dają objawów). Inne objawy nowotworu jajnika to: wzdęcia, wymioty, zaparcia, nudności, niestrawności, obrzęk nóg oraz parcie na pęcherz.

Ból jajników w ciąży

Ból jajników w ciąży może być niebezpiecznym sygnałem świadczącym o poronieniu lub ciąży pozamacicznej – problemowi temu zwykle towarzyszy krwawienie z dróg rodnych. W bardziej zaawansowanej ciąży mogą świadczyć o odklejaniu się łożyska. 

Małgorzata Wójcik