Stopy KOŃSKO-SZPOTAWE to wada wrodzona stóp dziecka

Stopy końsko-szpotawe to w większości przypadków wada wrodzona, polegająca na deformacji jednej lub obu stóp dziecka. Nieleczone stopy końsko-szpotawe prowadzą do kalectwa, uniemożliwiają chodzenie a przy tym to schorzenie jest dość bolesne. Najważniejsza w przypadku stóp końsko-szpotawych jest szybka pomoc ortopedy, dzięki której wadę można całkowicie wyeliminować.

Spis treści

1. Stopy końsko-szpotawe: przyczyny występowania
2. Stopy końsko-szpotawe: metody leczenia
3. Leczenie stóp końsko-szpotawych wg. metody Ponsetiego

Stopy końsko-szpotawe to wada wrodzona stóp. Dotknięte nią dziecko posiada zniekształcenie, które obejmuje: końskostopie (zgięcie podeszwowe stopy), odwrócenie (wewnętrzny brzeg stopy uniesiony ku górze), przywiedzenie przedniej części stopy, nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy. Tłumacząc to bardziej obrazowo możemy powiedzieć, że stopy po urodzeniu są nietypowo skierowane do środka i mają „sierpowaty” kształt. Mają wewnętrzną krawędź skróconą i uniesioną, natomiast zewnętrzna jest bardziej uwypuklona. Do tego palce takiej stopy mają lekko młotkowaty kształt. Końska szpotawość stóp to najczęstsza wada wrodzona stóp (najczęściej obydwu), występuje 1-2 razy na 1000 urodzeń i dwukrotnie częściej dotyka chłopców. Jest ona widoczna tuż po urodzeniu się dziecka, choć można ją wykryć już po 13 tygodniu ciąży, w trakcie badania USG.

Stopy końsko-szpotawe: przyczyny występowania

Pochodzenie wady stopy końsko-szpotawej jest nie do końca wyjaśnione. Jeśli chodzi o odmianę wrodzoną, za najpopularniejsze wytłumaczenie przyjmuje się teorię mechaniczną. Według niej przyczyną schorzenia jest nieprawidłowe ułożenie kończyn dziecka w łonie matki lub owinięcie pępowiną goleni lub stóp. Istnieją również inne teorie, według których za szpotawość stopy u dziecka odpowiadają nieprawidłowości w dolnym odcinku rdzenia kręgowego, jakie zachodzą w okresie prenatalnym. Powoduje to zaburzenia równowagi mięśniowej, w wyniku której dochodzi do przewagi w budowie kończyn mięśni piszczelowych.  Za pomocą badań wykazano również, że jednymi z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia tego schorzenia jest palenie tytoniu lub przyjmowanie MDMA (ecstasy) przez matkę w okresie ciąży. Oprócz odmiany wrodzonej, w nielicznych przypadkach wada stopy końsko-szpotawej może występować jako wada nabyta. Wtedy przyczyną mogą być niedowłady, ciężkie stany zapalne, oparzenia lub inne urazy kończyn dolnych.

Stopy końsko-szpotawe: metody leczenia

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na szansę na pełne wyleczenie jest szybkie rozpoczęcie działań mających na celu wyeliminowanie wady. By zwiększyć szansę na powrót do zdrowia, leczenie należy rozpocząć tuż po narodzinach dziecka. Jeśli wadę wykryto w trakcie badania USG (w trakcie ciąży) zaleca się, by rodzice zgłębili swoją wiedzę na temat tego schorzenia i dotarli do placówki, w której przeprowadza się kompleksowe leczenie takich wad. Już przed porodem warto wybrać  dobry szpital, który ma doświadczenie w leczeniu ortopedycznych schorzeń. Dzięki temu unikniemy nerwowego szukania specjalisty i zaoszczędzimy tak istotny w tym przypadku czas.  Każdy tydzień zwłoki w leczeniu działa na niekorzyść dziecka. Jeśli stopy rosną,  nieleczona wada się pogłębia i trudniejsze jest późniejsze postępowanie. U dziecka do 2 miesiąca życia, ze względu na brak zmian szkieletowych (tworzą się później) leczenie jest najłatwiejsze. Wymaga jedynie korekty przykurczonych części miękkich stopy. Ogólnie mówiąc, leczenie stóp końsko-szpotawych polega na wykonywaniu odpowiednich manipulacji i ćwiczeń, których zadaniem jest stopniowe, kolejne korygowanie poszczególnych elementów zniekształcenia. Po takich zabiegach konieczne jest ustabilizowanie uzyskanej korekcji stopy za pomocą szyny gipsowej lub ortopedycznej. Leczenie zniekształceń trwa od kilku miesięcy do kilku lat i powinno być doprowadzone do końca, ze względu na możliwość nawrotu choroby. W późniejszym okresie stosuje się również szyny stabilizujące i obuwie ortopedyczne. W wielu przypadkach, jedynym sposobem zniesienia zniekształcenia, szczególnie u dzieci powyżej 2. roku życia jest leczenie operacyjne. Po jego zakończeniu konieczne jest długotrwałe prowadzenie pod kontrolą lekarską ćwiczeń, stosowanie masażu i specjalnego obuwia korygującego.Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy schorzenie końsko-szpotawych stóp można całkowicie wyleczyć. Wszystko zależy od zaawansowania wady. Istnieje również ryzyko nawrotu choroby po kilku latach, ale znowu warto przypomnieć, że im szybciej podjęte leczenie i im większa wytrwałość rodziców w leczeniu, tym większe prawdopodobieństwo całkowitego anulowania schorzenia.

Leczenie stóp końsko-szpotawych wg. metody Ponsetiego

Amerykański prof. dr Ignacio Ponseti rozwinął swoją metodę leczenia wady stóp końsko-szpotawych prawie 50 lat temu i wyleczył w ten sposób kilkaset chorych dzieci. Dziś wielu ortopedów na całym świecie, także w Polsce przekonuje się do metody wprowadzonej przez prof. Ponsetiego i z powodzeniem stosuje ją w swoich gabinetach. Metoda ta zaliczana jest do nieoperacyjnych i polega na zakładaniu gipsowych opatrunków na stopy, uprzednio je stopniowo ustawiając.  Po 5-6 opatrunkach, gdy stopy uzyskają odpowiednią pozycję, stosując znieczulający krem nacina się ścięgno Achillesa i znowu zakłada się kolejne 2-4 opatrunki, również wcześniej rozciągając stopę. Po około 3 miesiącach zaprzestaje się stosowania gipsu i zakłada się na nogi szyny derotacyjne. Po rozpoczęciu chodzenia, szynę stosuje się tylko na noc. Metodą prof. Ponsetiego można leczyć dzieci nawet do 22. miesiąca życia, choć najlepsze rezultaty osiąga się we wcześniejszym etapie ich życia.