Przewód Botalla - czym jest i kiedy jest niezbędny do życia?
Przewód tętniczy, inaczej mówiąc przewód Botalla, jest elementem krążenia płodowego. Po porodzie dochodzi do jego zamknięcia, ale czasem jest inaczej. Są też sytuacje, w których lekarze specjalnie zachowują jego drożność już po narodzinach dziecka. Kiedy jest to konieczne? Jakie są objawy przetrwałego przewodu tętniczego u dziecka?
Przewód Botalla to przewód tętniczy, który jest elementem krążenia płodowego. Gdy nie zamknie się po porodzie, mamy do czynienia z przetrwałym przewodem tętniczym. Jakie są objawy przetrwałego przewodu tętniczego u dziecka?
Spis treści
- Co to jest przewód Botalla?
- Przewód Botalla u wcześniaków
- Objawy przetrwałego przewodu tętniczego
- Diagnostyka przetrwałego przewodu tętniczego
- Przetrwały przewód tętniczy - czynniki ryzyka
- Powikłania przetrwałego przewodu tętniczego
- Leczenie przetrwałego przewodu tętniczego
- Przewodozależne wrodzone wady serca u dzieci
Co to jest przewód Botalla?
Przewód tętniczy, określany też jako przewód Botalla, jest jedną ze składowych krążenia płodu. Łączy on pień płucny z aortą wstępującą, łącząc tym samym krążenie systemowe razem z krążeniem płucnym. Płuca w czasie życia płodowego są nieaktywne oddechowo, więc przewód tętniczy prowadzi krew z prawej tętnicy do krążenia systemowego.
Jego drożność utrzymywana jest w czasie ciąży przez wysokie stężenie prostaglandyn. Jeśli doszłoby do przedwczesnego zamknięcia przewodu, mogłoby doprowadzić to do niewydolności krążenia, a nawet zgonu dziecka.
Przyczynić mogą się do tego niesteroidowe leki przeciwzapalne (popularny ibuprofen), a także steroidy. Po porodzie przewód Botalla nie jest już potrzebny i dochodzi do jego zamknięcia. Spada stężenie prostaglandyn, a tym samym dochodzi do skurczu mięśniówki gładkiej i stopniowego zamykania się przewodu.
Najczęściej dzieje się to w ciągu pierwszych 24 godzin życia dziecka. Jeśli przewód Botalla pozostanie otwarty na dłużej, krew, która powinna płynąć do tkanek całego ciała, popłynie do płuc, prowadząc m.in. do nadciśnienia płucnego.
Czytaj również: Wady wrodzone płodu. Sprawdź, jaka jest przyczyna najczęstszych wad rozwojowych?
Wrodzone wady serca u dzieci - jak leczyć wrodzone wady serca u dzieci?
Dysplazja oskrzelowo-płucna: przewlekła choroba płuc dotykająca wcześniaki
Przewód Botalla u wcześniaków
U dzieci urodzonych przedwcześnie częściej dochodzi do opóźnionego zamykania przewodu tętniczego. Wynika to z faktu obniżonej u wcześniaków wrażliwości ściany przewodu Botalla na stężenie tlenu, a jednocześnie- zwiększonej na prostaglandyny.
Wpływ na jego niezamknięcie mają także zaburzenia oddychania, będące częstym powikłaniem wcześniactwa. Otwarty przewód tętniczy może u nich doprowadzić do nasilenia wspomnianych zaburzeń, pojawienia się niewydolności serca lub obrzęku płuc.
Objawy przetrwałego przewodu tętniczego
Gdy nie dojdzie do zamknięcia przewodu Botalla w odpowiednim czasie mówi się o przetrwałym przewodzie tętniczym (PDA). Objawy zależą od wieku dziecka, a także wielkości i morfologii przepływu.
U wcześniaków objawy te najczęściej są bardziej nasilone niż w przypadku donoszonych noworodków. Pojawiają się zaburzenia oddychania, epizody bezdechu czy tachykardia. Dzieci męczą się także podczas karmienia.
U noworodków urodzonych o czasie mogą nie występować żadne symptomy. Może dojść do przyspieszenia czynności serca. Jeśli PDA utrzymuje się długo nierozpoznane rodzice zauważają opóźniony rozwój dziecka oraz nawracające infekcje dróg oddechowych.
Diagnostyka przetrwałego przewodu tętniczego
Zazwyczaj lekarze podejrzewają PDA na podstawie badań oraz osłuchiwania dziecka. Obecny jest bowiem głośny szmer (maszynowy), najlepiej słyszalny w okolicy zastawki pnia płucnego. Poza tym w badaniu RTG obecny jest wzmożony rysunek naczyniowy płuc, uwypuklony pień tętnicy płucnej oraz powiększenie lewej części serca.
W wykonanym EKG u dzieci z przetrwałym przewodem tętniczym obecne są cechy przeciążenia lewej komory oraz lewego przedsionka. Diagnozę stawia się na podstawie badania ECHO, w którym można uwidocznić obecny przepływ w przewodzie Botalla oraz jego prędkość.
Przetrwały przewód tętniczy - czynniki ryzyka
Wrodzona wada serca jaką jest przetrwały przewód Botalla częściej dotyka opisane wyżej wcześniaki, ale także: dzieci urodzone w zamartwicy, dzieci z zespołem zaburzeń oddychania (RDS), dzieci leczone surfaktantem lub przetoczeniami krwi i fototerapią dzieci z niską masą urodzeniową.
Powikłania przetrwałego przewodu tętniczego
Przetrwały przewód Botalla wymaga zamknięcia, ponieważ prowadzić może do groźnych dla życia dziecka powikłań. Dochodzi do niedokrwienia narządów, martwicy jelit, nawracających zapaleń płuc oraz zmniejszenia przepływu wieńcowego, a tym samym niedokrwienia serca.
Może też prowadzić do pojawienia się zespołu Eisenmengera, czyli przebudowy ścian naczyń płucnych. Jeśli nie zostanie w porę zamknięty u starszych dzieci może skutkować nieodwracalnym nadciśnieniem płucnym.
Leczenie przetrwałego przewodu tętniczego
Jeśli objawy przetrwałego przewodu tętniczego nie są nasilone, najczęściej czeka się na jego samoistne zamknięcie. Gdy do tego nie dojdzie przeprowadza się przez skórny zabieg z użyciem coili (sprężynek), amplatzerów lub podwiązuje się go operacyjnie.
Z racji ryzyka poważnych powikłań, wśród wcześniaków na zabieg decyduje się wcześniej niż u dzieci urodzonych o czasie. Do zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego może też dojść podczas terapii ibuprofenem.
Jest to bowiem inhibitor cyklooksygenazy, który jest niezbędny do syntezy prostaglandyn. Jeśli go zabraknie - ich stężenie zmniejszy się, a tym samym szanse na zamknięcie przetrwałego przewodu wzrosną. Najczęściej wyniki terapii PDA są bardzo dobre, a rokowanie pomyślne.
Czytaj również: Jak wygląda opieka nad wcześniakiem?
Zabiegi w łonie matki - kiedy konieczna jest operacja chirurgiczna płodu
Przewodozależne wrodzone wady serca u dzieci
Wśród wrodzonych wad serca u dzieci wyróżnia się takie, w których drożny przewód tętniczy jest niezbędny do przeżycia dziecka do czasu korekcji kardiochirurgicznej.
Wśród wad tzw. przewodozależnych wyróżnia się m.in.: tetralogię Fallota, anomalię Ebsteina, atrezję zastawki trójdzielnej, hipoplazję lewego serca (HLHS), koarktację aorty, przełożenie wielkich pni tętniczych czy atrezję zastawki aortalnej.
W wadach tych dzięki przepływowi przez przewód Botalla możliwe jest dostarczenie krwi do krążenia płucnego lub systemowego, a tym samym umożliwienie dziecku doczekanie do operacji. Aby nie doszło do zamknięcia przewodu tętniczego stosuje się w takiej sytuacji ciągły wlew prostaglandyn, które utrzymują drożność przewodu Botalla i warunkują przeżycie dziecka.
