Hipotrofia (niska waga dziecka) - przyczyny i leczenie

Hipotrofia płodu ma miejsce, kiedy dziecko rodzi się z niską wagą. Przyczyny mogą być różne, między innymi wcześniactwo. Niska waga noworodka od narodzin zwykle bardzo niepokoją rodziców. Całkiem niepotrzebnie, niedowaga niemowlaka choć budzi negatywne konotacje wcale nie jest aż tak trudna do opanowania. Niska waga dziecka w ciągu roku zmienia się i niemowlak dogania wagę swoich rówieśników.

Hipotrofia lub też hipotrofia płodu oznacza, że malec nie osiągnął w czasie ciąży pożądanego rozmiaru, a noworodek, który waży mniej niż 2500 g, nazywany jest hipotrofikiem. Problem ten dotyczy nawet co dwudziestego noworodka. Gdy przyczyną jest wcześniactwo, sprawa wydaje się oczywista.

W przypadku dzieci urodzonych o czasie niebagatelne znacznie ma dlaczego wystąpiła niska waga dziecka. Jeśli niedowaga dziecka to po prostu wynik faktu, że noworodek jest mniejszy od rówieśników, do zahamowania jego wzrostu doszło pewnie przed 20. tygodniem ciąży.

Gdy hipotrofia jest asymetryczna, czyli główka i nóżki dziecka są prawidłowe, a obwód brzucha zbyt mały – do zakłócenia wzrostu doszło zapewne znacznie później, może nawet w ostatnich tygodniach ciąży.

Czytaj: Rozmiar ubranek dla noworodka - jaką wielkość wybrać?

Spis treści

1. Hipotrofia - przyczyny niedowagi niemowląt
2. Hipotrofia płodu a infekcja
3. Rozwój dziecka ze zdiagnozowaną hipotrofią
4. Kiedy hipotrofia pozwala na zabranie dziecka do domu?
5. Wskaźniki wzrostu i wagi
6. Spadek wagi dziecka po porodzie
7. Kiedy dziecko rośnie jak na drożdżach
8. Ważne dla rozwoju dzieci z hipotrofią
9. Zapobiegaj hipotrofii już w czasie ciąży
10. Częstsze wizyty lekarskie dziecka z hipotrofią
11. Szczepienia dzieci z hipotrofią
12. Karmienie noworodka z hipotrofią

Hipotrofia - przyczyny niedowagi niemowląt

W co drugim przypadku niedowaga dziecka ma znane przyczyny i można ją leczyć jeszcze w łonie mamy lub zwalczać jej skutki po porodzie. Wówczas dziecko ma szansę na szybkie dogonienie rówieśników. Najczęściej powodem są zaburzenia pracy łożyska, np. przedwczesne starzenie się, częściowe odklejenie lub zakrzepica naczyń łożyskowych.

Hipotrofia płodu ma zwiększone prawdopodobieństwo przy ciąży mnogiej, a także przy chorobach mamy (nadciśnienie, niedokrwistość, cukrzyca, choroby serca, nerek), palenie papierosów przez ciężarną, a nawet tylko wdychanie przez nią dymu tytoniowego.

Hipotrofia płodu a infekcja

Hipotrofia bywa też skutkiem infekcji ciężarnej. Najczęstszymi winowajcami są wirusy:

• cytomegalii,
• ospy wietrznej,
• grypy,
• pierwotniaki wywołujące toksoplazmozę.

Jedną z niedocenianych przyczyn jest picie alkoholu. Czasem wystarczą niewielkie ilości lekkich trunków (piwa lub wina), ale wypijanych często, aby zaburzyć wzrost płodu. Gdy po porodzie ustaje działanie przyczyn oddziałujących jedynie w czasie ciąży, dalszy rozwój dziecka nie jest już zakłócany.

Poprzez odpowiednie żywienie, unikanie infekcji i stymulowanie rozwoju dziecka malec może szybko nadrabiać stracone kilogramy. Nieco poważniej wygląda sytuacja, gdy przyczyną niedoboru masy ciała są wady wrodzone dziecka, np. układu pokarmowego, serca lub zaburzenia genetyczne. Jednak w takich sytuacjach poprawę mogą przynieść leki, operacja korygująca nieprawidłowości i odpowiednie odżywianie.

Rozwój dziecka ze zdiagnozowaną hipotrofią

Rodzice malucha urodzonego ze zbyt niską wagą oczekują od lekarzy konkretnych prognoz dotyczących dalszego rozwoju dziecka. Niestety, nawet najlepsi lekarze nie są w stanie przewidzieć tego ze stuprocentową pewnością. Dzieci urodzone z niską wagą stanowią dość zróżnicowaną grupę i każde trzeba traktować stosownie do jego potrzeb. Nie ma jednej uniwersalnej zasady. Ważne, aby rodzice byli dobrej myśli. 

Nie ma powodu, aby się załamywać, bo niska masa urodzeniowa nie oznacza od razu problemów w przyszłości. Wiele dzieci rozwija się prawidłowo, dostaje w szkole dobre oceny, kończy studia, choć niektórzy na zawsze pozostają najniżsi w grupie rówieśniczej. Lekarze i psycholodzy podkreślają, że odpowiednia opieka rodziców stwarza dziecku najlepsze szanse na dogonienie rówieśników urodzonych z prawidłową masą ciała.

Kiedy hipotrofia pozwala na zabranie dziecka do domu?

W zależności od wagi i stanu malca lekarze podejmują decyzję, kiedy dziecko może pojechać do domu. Jeśli jego waga jest niemal prawidłowa, noworodek dobrze ssie pierś lub chętnie zjada mleko modyfikowane w odpowiedniej ilości, nie wymaga pobytu w inkubatorze ani specjalistycznych badań, w ciągu 1–2 tygodni może zamieszkać w swoim domu. 

Jeśli jednak jego waga pozostawia wiele do życzenia i malec szybko traci ciepło (nie ma wystarczającej ilości tkanki tłuszczowej), może potrzebować pobytu w inkubatorze. Czasem niezbędne są specjalistyczne badania, aby ocenić stan jego zdrowia.

Spadek wagi dziecka po porodzie

Dzieci urodzone z niską masą ciała często tracą w pierwszych dniach po porodzie procentowo więcej wagi niż ich rówieśnicy; spadek może przekroczyć 10 proc. To zjawisko przejściowe, zwykle nie stanowi powodu do zmartwień. Po prostu po porodzie z organizmu dziecka z kupką, moczem oraz przez płuca w trakcie oddychania „ucieka” woda.

Malec niewiele zjada, bo jego organizm nie potrzebuje jeszcze dużo mleka. Skutek jest taki, że więcej traci niż zyskuje i końcowy bilans jego wagi w pierwszych dniach po porodzie jest ujemny. Najmniej malec waży w 2.–3. dobie życia, potem stopniowo zaczyna przybierać na wadze.

Zwykle po 10–14 dniach waga wraca do wyjściowej wartości. Kolejnym odstępstwem od normy może być przedłużająca się żółtaczka, szczególnie jeśli przyczyną zaburzeń wzrostu była wewnątrzmaciczna infekcja. Dlatego nawet zdrowe maluszki z niską wagą zwykle zostają na kilka dni w szpitalu na obserwacji. Czasem wymagają noworodkowego „solarium”, czyli naświetlania, które obniża stężenie bilirubiny – związku odpowiedzialnego za żółtaczkę.

Kiedy dziecko rośnie jak na drożdżach

W pierwszych miesiącach życia dziecko rozwija się bardzo dynamicznie: szybko przybiera na wadze, rośnie także na długość. W efekcie większość dzieci dogania rówieśników pod koniec pierwszego roku życia. Oczywiście, im waga urodzeniowa niższa, tym wyrównywanie różnic w stosunku do dzieci urodzonych z prawidłową masą ciała może trwać dłużej. Dlatego żadna mama nie powinna porównywać wzrostu swojego dziecka ze wzrostem innych maluszków. Jednak jeśli w wieku 4 lat dziecko jest niższe i drobniejsze od swoich kolegów, prawdopodobnie pozostanie niewysokim nastolatkiem i drobną osobą w wieku dorosłym.

Ważne dla rozwoju dzieci z hipotrofią

Odpowiednia opieka lekarska i starania rodziców po wypisie ze szpitala odgrywają bardzo dużą rolę w dalszym rozwoju dziecka. Decydujące znaczenie ma pierwszy rok życia dziecka. Warto zwrócić w tym czasie uwagę na kilka kwestii:

Częstsze wizyty lekarskie dziecka z hipotrofią

Jeśli lekarz zaleci częstsze wizyty w poradni w celu dokładnej oceny rozwoju dziecka, trzeba ich skrupulatnie przestrzegać. Początkowo bowiem pediatra może chcieć czujniej niż u pozostałych dzieci obserwować wzrost malca. Może także zalecić wizyty u specjalistów, np. okulisty, neurologa, logopedy, nawet jeśli pozornie nic niepokojącego się nie dzieje. Czasem dopiero badanie specjalistyczne może wykryć nieprawidłowości. Odpowiednio wczesne wkroczenie z leczeniem lub rehabilitacją zapobiega nawarstwianiu się problemów.

Szczepienia dzieci z hipotrofią

Rodzice dzieci z niską masą urodzeniową często zadają sobie pytanie: „Szczepić czy nie? Przecież moje dziecko jest takie drobne, ma słabą odporność, więc po co dodatkowo obciążać je szczepieniami?”. Odpowiedź brzmi: szczepić właśnie dlatego, że dziecko jest drobne i ma słabszą odporność.

Sprawdź: Kalendarz szczepień

W takiej sytuacji każda infekcja może zadziałać na jego niekorzyść i dodatkowo spowolnić wzrost. Ból podczas zastrzyków zminimalizują szczepienia skojarzone. Zawierają one też bezpieczniejszą dla układu nerwowego formę szczepionki przeciwko krztuścowi w stosunku do bezpłatnej, proponowanej przez Sanepid.

Godne polecenia są także szczepienia dodatkowe: przeciwko rotawirusom i meningokokom. Lepiej nie słuchać złych doradców, którzy mówią, aby szczepionkę przeciwpneumokokową podać dziecku później, bo będzie taniej (z wiekiem maleje wymagana ilość dawek). Im młodsze dziecko, tym gorsza naturalna ochrona przed tymi bakteriami, a dzieci z niską masą mogą mieć większe niedobory odporności. Odkładanie szczepienia na później nie ma żadnego uzasadnienia, a może mieć fatalne skutki.

Karmienie noworodka z hipotrofią

Hipotrofia świadczy o tym, że dziecko było niedożywione w czasie ciąży. Dlatego jest szczególnie zagrożone wystąpieniem anemii. Z tego powodu wiele dzieci w pierwszych miesiącach życia dostaje preparaty żelaza i witamin wspomagających krwiotworzenie. Ważne, aby pamiętać o ich podawaniu, bo anemia w pierwszym roku życia ma duże znaczenie nie tylko dla wzrostu dziecka, ale także jego rozwoju umysłowego. Już teraz może wpływać na IQ w wieku dorosłym. l odżywianie.

Początkowo malec może wymagać podawania mleka modyfikowanego dla dzieci o niskiej masie urodzeniowej. Zawsze jednak bardzo wartościowe pod względem odżywczym i ważne ze względu na bliski kontakt z mamą jest karmienie piersią. Często problematyczne dla rodziców jest wprowadzanie pierwszych niemlecznych produktów do diety malca. Lepiej nie ulegać pokusie wprowadzenia ich zbyt wcześnie. Warto zdać się w tej kwestii na lekarza opiekującego się dzieckiem. Pośpiech nie jest tu dobrym doradcą.

Gdy malec dostaje już niemleczne produkty, trzeba dbać o to, by jego dieta była urozmaicona, a dzięki temu bardziej wartościowa. Warto dążyć do podawania dziecku różnych produktów, a nie trzymać się jednego lub dwóch smaków, ulubionych przez niemowlę. Malec, choć drobny w pierwszych miesiącach życia, może wyrosnąć na wielkiego smakosza.

miesięcznik "M jak mama"