- Badania naukowe wskazują, że nieleczone ADHD rodzica jest głównym czynnikiem osłabiającym terapię dziecka
- Wewnętrzny chaos i problemy z organizacją to często maskowane objawy ADHD u kobiet, mylone ze zmęczeniem lub lękiem
- Eksperci wyjaśniają, dlaczego kobiety otrzymują diagnozę ADHD średnio pięć lat później niż mężczyźni
- Nieleczone ADHD jest zaburzeniem ogólnoustrojowym, które według analiz może skracać życie nawet o kilka lat
- Skuteczna pomoc dziecku z ADHD bardzo często zaczyna się od postawienia prawidłowej diagnozy u jego mamy
Dlaczego ADHD u kobiet jest tak trudne do zdiagnozowania? Kluczowe różnice w objawach
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, czyli ADHD (zaburzenie wpływające na koncentrację, kontrolę impulsów i poziom aktywności), często kojarzy się z energicznymi chłopcami. Tymczasem, jak podaje Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, problem ten dotyczy również dorosłych, a szacunki dla Stanów Zjednoczonych mówią o około 6% zdiagnozowanej populacji. Co więcej, podejrzewa się, że nawet 14% dorosłych może zmagać się z jego objawami, nie mając świadomości ich źródła.
Ta „niewidzialność” problemu szczególnie dotyka kobiet. Wyniki badań, które przedstawiono na Kongresie Europejskiego Kolegium Neuropsychofarmakologii, pokazują, że otrzymują one diagnozę średnio aż pięć lat później niż mężczyźni. Zwykle dzieje się to w wieku około 29 lat, podczas gdy u mężczyzn jest to wiek 24 lat. Jak wyjaśniają eksperci na łamach „Psychiatric Times”, u chłopców ADHD często objawia się w sposób bardzo widoczny, przez nadmierną ruchliwość i impulsywność. U dziewcząt natomiast dominuje typ z przewagą problemów z uwagą. Ich trudności są bardziej wewnętrzne, mogą to być ciągłe gonitwy myśli, problemy z organizacją czy poczucie wewnętrznego chaosu. Nawet nadpobudliwość przybiera u nich inną formę, na przykład nadmiernej gadatliwości, którą otoczenie rzadko kiedy łączy z ADHD.
Życie z nierozpoznanym ADHD przez wiele lat niesie za sobą poważne konsekwencje. Zgodnie ze wspomnianym badaniem, w momencie postawienia diagnozy kobiety często zmagają się z bardziej nasilonymi objawami i gorzej radzą sobie w codziennym życiu (czyli w tzw. funkcjonowaniu psychospołecznym). Jak podkreśla Child Mind Institute, wiele mam z ADHD przez lata jest leczonych z powodu lęku lub depresji, podczas gdy prawdziwe źródło ich problemów pozostaje w ukryciu. Jednym z najboleśniejszych skutków jest zaniżona samoocena. Lata słyszenia „musisz się bardziej postarać” odciskają piętno. Potwierdza to analiza opublikowana w czasopiśmie „World Psychiatry”, która objęła ponad dwa tysiące dorosłych. Okazało się, że problemy z poczuciem własnej wartości dotykają aż 89% kobiet i 81% mężczyzn z ADHD.
Jak twoje niezdiagnozowane ADHD może utrudniać terapię dziecka?
Warto wiedzieć, że ADHD ma bardzo silne podłoże genetyczne. Jak czytamy w badaniach opublikowanych na łamach „Nature Communications”, jego dziedziczność szacuje się aż na 74%, co oznacza, że skłonność do jego występowania często jest przekazywana w rodzinie. Ta wiedza ma ogromne znaczenie dla rodziców. Według danych Child Mind Institute, u co czwartego rodzica dziecka z diagnozą ADHD również można rozpoznać to zaburzenie. Co ciekawe, wielu dorosłych dowiaduje się o tym dopiero przy okazji diagnozy swojego malucha, co staje się dla nich przełomowym momentem i odpowiedzią na wiele życiowych trudności.
Rodzicielstwo samo w sobie jest wyzwaniem, a niezdiagnozowane ADHD może je dodatkowo utrudniać. Zbiorcza analiza wielu badań (czyli metaanaliza), opublikowana w „Frontiers in Psychiatry”, pokazała, że rodzice z ADHD mogą mieć większą skłonność do negatywnego postrzegania swojej roli i dziecka, co niestety wpływa na relacje w rodzinie. Trudności z organizacją, cierpliwością czy regulacją własnych emocji, które są typowe dla ADHD, mogą przekładać się na codzienne interakcje i obniżać skuteczność metod wychowawczych.
Co niezwykle istotne, zdrowie rodzica bezpośrednio wpływa na skuteczność pomocy oferowanej dziecku. Badania przeprowadzone przez Seattle Children’s Hospital, na które powołuje się Child Mind Institute, jasno wskazują, że nieleczone ADHD u rodzica jest głównym czynnikiem, który może osłabić efekty terapii behawioralnej u dziecka (metody polegającej na kształtowaniu pożądanych zachowań). Innymi słowy, aby w pełni pomóc dziecku, bardzo często trzeba najpierw zadbać o samego siebie i uzyskać odpowiednie wsparcie.
Poważne skutki zdrowotne i krótsze życie. Dlaczego diagnoza ADHD to krok ku lepszemu?
Skutki nieleczonego ADHD wykraczają daleko poza problemy z koncentracją i organizacją, dotykając fundamentalnych aspektów zdrowia. Brytyjskie badanie, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie medycznym „British Journal of Psychiatry”, przyniosło niepokojące wnioski. Okazało się, że dorośli z ADHD mogą żyć krócej, w przypadku mężczyzn o prawie 7 lat, a w przypadku kobiet nawet o ponad 8,5 roku w porównaniu do osób bez tego zaburzenia. Badacze sugerują wręcz, by postrzegać ADHD jako zaburzenie ogólnoustrojowe, ponieważ często współwystępuje ono z innymi problemami zdrowotnymi (tzw. chorobami somatycznymi), takimi jak otyłość, cukrzyca czy choroby serca.
Do tego dochodzą powszechne kłopoty ze snem. Jak czytamy w publikacji na łamach „World Psychiatry”, mogą one dotyczyć nawet 80% dorosłych z ADHD. Często wydzielanie melatoniny (hormonu snu) jest u nich opóźnione, co prowadzi do tzw. zespołu opóźnionej fazy snu. W praktyce oznacza to, że ich wewnętrzny zegar biologiczny jest naturalnie przesunięty na późniejsze godziny. Na szczęście postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia może przynieść ogromną ulgę i realnie poprawić jakość życia.
Oprócz leków, bardzo dobre efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna, znana jako CBT (rodzaj psychoterapii, która uczy, jak zmieniać negatywne wzorce myślenia i radzić sobie z trudnymi emocjami). Jak pokazuje zbiorcza analiza wielu badań z „World Psychiatry”, pomaga ona nie tylko w łagodzeniu objawów samego ADHD, ale także towarzyszących mu lęku i depresji. Niestety, w Polsce wciąż brakuje dokładnych danych na temat skali problemu ADHD u dorosłych. Jeśli jednak podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby ADHD, warto poszukać wsparcia u psychiatry lub psychologa specjalizującego się w diagnozie osób dorosłych, ponieważ uzyskanie pomocy jest kluczowym krokiem do lepszego samopoczucia i funkcjonowania całej rodziny.
