- Badania przeprowadzone w Polsce ujawniają, dlaczego warto wspierać samodzielność dziecka już od najmłodszych lat
- Zwykłe domowe przedmioty takie jak garnki czy kartony mogą rozwijać mózg dziecka skuteczniej niż drogie zabawki
- Eksperci z Uniwersytetu Harvarda potwierdzają, że poczucie bezpieczeństwa jest kluczowe dla rozwoju intelektualnego malucha
- Pozwolenie dziecku na samodzielne działanie to fundament jego przyszłej pewności siebie
- Amerykański sondaż pokazuje, dlaczego rodzicom tak trudno jest w praktyce oddać dziecku kontrolę
Niski poziom samodzielności u polskich przedszkolaków? Zobacz, co możesz zmienić
Metoda Montessori (podejście do wychowania, które opiera się na zaufaniu i dawaniu dziecku swobody, by mogło uczyć się we własnym tempie) to coś znacznie więcej niż tylko estetyczne, drewniane zabawki. To cała filozofia, która w centrum stawia samodzielność i naturalny rozwój dziecka, opierając się na głębokim szacunku dla jego indywidualnego tempa i zainteresowań.
Jak podkreślają specjaliści z Center on the Developing Child na Uniwersytecie Harvarda, rozwój poznawczy (czyli to, jak dziecko myśli, uczy się i rozwiązuje problemy), emocjonalny i społeczny są ze sobą nierozerwalnie połączone. Innymi słowy, dobre samopoczucie i poczucie bezpieczeństwa malucha tworzą solidny fundament dla jego rozwijających się zdolności intelektualnych. Zgadza się z tym również Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która w swoich wytycznych podkreśla ogromne znaczenie responsywnej opieki (czyli czułego reagowania na potrzeby dziecka) we wczesnych latach życia.
Zainteresowanie tym podejściem w Polsce stale rośnie, czego dowodem są cykliczne wydarzenia, jak chociażby Polskie Dni Montessori, które w czerwcu tego roku odbyły się na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie. Jednocześnie wdrażanie tych zasad w codziennym życiu bywa wyzwaniem. Jak pokazało polskie badanie opublikowane na łamach czasopisma „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna”, dzieci w wieku przedszkolnym z jednego z naszych regionów cechował stosunkowo niski poziom samodzielności.
Nie jest to jednak powód do zmartwień, a raczej wskazówka. Jak przypomina Ośrodek Rozwoju Edukacji, wychowanie do samodzielności polega na budowaniu w dziecku zaufania do własnych sił i zachęcaniu go do zadań, które są ambitne, ale jednocześnie możliwe do wykonania. Nawet proste zasady Montessori wprowadzone w domu mogą być w tym ogromnym wsparciem.
Nie potrzebujesz drogich zabawek. Te domowe przedmioty rozwijają mózg dziecka
Najlepsze pomoce do zabawy w duchu Montessori często mamy tuż pod ręką, bez potrzeby specjalistycznych zakupów. Jak zauważa niemiecki serwis parentingowy Eltern.de, ogromny potencjał drzemie w zwykłym kartonowym pudle. Dla młodszego dziecka staje się ono tunelem do czołgania, a dla starszaka bazą do budowy domu czy sklepu.
Podobnie działa otwarta szuflada z garnkami i pokrywkami, która potrafi zająć malucha na długo, gdy ten dopasowuje elementy i wkłada jeden w drugi.
Jak czytamy w przeglądzie badań przygotowanym przez Kids USA Montessori, takie praktyczne aktywności angażują wiele obszarów mózgu, wspierając zapamiętywanie i rozumienie świata poprzez stymulację różnych zmysłów. Nawet zdmuchiwanie świeczek, oczywiście pod czujnym okiem dorosłego, uczy dziecko, jak bezpiecznie obchodzić się z ogniem.
Inne proste i niezwykle wartościowe aktywności opierają się na relacji i swobodnej ekspresji. Portal Eltern.de przypomina, że dzieci uwielbiają muzykę, zwłaszcza gdy rodzice śpiewają im piosenki, zamiast po prostu włączać nagrania. Maluchy naturalnie próbują wtedy dołączyć do wspólnego muzykowania. Taniec z kolei jest wspaniałą, spontaniczną formą wyrażania siebie, którą dzieci często same inicjują.
Co ciekawe, nawet pozornie bierna czynność, jak chwila odpoczynku rodzica na kanapie, może stać się dla dziecka impulsem do rozpoczęcia zabawy. To pokazuje, jak ważne jest pozostawienie dziecku przestrzeni na własną inicjatywę. Potwierdza to badanie Harris Poll przeprowadzone na grupie ponad 500 dzieci w wieku od 8 do 12 lat, z którego wynika, że nawet starsze dzieci pragną więcej wolności i mniej czasu spędzanego przed ekranami.
Dlaczego tak trudno pozwolić dziecku na samodzielność? Oto, co hamuje rodziców
Przełożenie dobrych chęci na codzienne działania bywa dla rodziców sporym wyzwaniem. Świetnie obrazuje to sondaż C.S. Mott Children’s Hospital National Poll, w którym aż 74% rodziców dzieci w wieku 5-8 lat zadeklarowało, że pozwala swoim pociechom robić różne rzeczy samodzielnie. Jednocześnie te same dane pokazały, że tylko 47% dzieci z tej grupy regularnie rozmawia samodzielnie z lekarzem podczas wizyty kontrolnej. Ta rozbieżność pokazuje, jak trudno jest w praktyce oddać dziecku kontrolę, nawet w bezpiecznych warunkach.
Warto jednak pamiętać, że zasada „pozwól mi zrobić to samemu” to fundament pedagogiki Montessori. To właśnie ona uczy dziecko wiary we własne siły i daje mu poczucie sprawczości (czyli przekonanie, że ma realny wpływ na swoje życie i otoczenie).
Oczywiście pełne wdrożenie systemu Montessori w polskiej edukacji napotyka na pewne bariery, na co zwracają uwagę badania, między innymi te przeprowadzone na Uniwersytecie Hawajskim. Nie oznacza to jednak, że rodzice nie mogą czerpać z bogactwa tej metody w domowym zaciszu. Wprowadzenie prostych zabaw, takich jak zabawa w chowanego polegająca na przykryciu dziecka kocykiem i udawaniu zaskoczenia, czy wspólne śpiewanie i taniec, buduje nie tylko umiejętności, ale przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa i silną więź. Tworzenie środowiska opartego na zaufaniu i dawanie dziecku szansy na samodzielne działanie to jedna z najlepszych inwestycji w jego przyszłość i fundament, na którym zbuduje swoją pewność siebie na całe życie.
