- Eksperci z Mayo Clinic ostrzegają, dlaczego mówienie dziecku „nie bój się” tylko pogłębia jego lęki nocne
- Najnowszy raport z 2025 roku ujawnia, jak nadmierna ekspozycja na ekrany sprawia, że dziecko boi się spać samo
- Prosta technika „przepisywania” koszmarów to potwierdzony badaniami sposób na lęki u dzieci, którego efekty utrzymują się miesiącami
- Przydzielenie dziecku prostego zadania to skuteczna metoda, gdy boi się burzy i potrzebuje poczucia kontroli
Lęki nocne u dzieci. Kiedy to normalny etap, a kiedy powód do niepokoju?
Strach przed ciemnością, burzą czy potworem czającym się w szafie to nieodłączny element dzieciństwa, jednak najnowsze dane mogą być sygnałem alarmowym dla rodziców. Jak wynika z analizy opublikowanej w bazie PMC w 2024 roku, po wydarzeniach za naszą wschodnią granicą aż 62 proc. Polaków doświadcza zaburzeń snu, a ponad 10 proc. wykazuje objawy lęku. Dzieci, które na etapie rozwoju są szczególnie wrażliwe, chłoną ten stres niczym gąbka, co przekłada się na nasilenie ich naturalnych lęków i problemy ze snem.
Eksperci uspokajają, że większość tych obaw to normalny etap rozwojowy. Według danych Sleep Foundation z 2024 roku, koszmary senne u przedszkolaka to częsty problem, regularnie przeżywa je nawet 50 proc. dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Dzieje się tak, ponieważ maluchy mają wtedy trudności z odróżnieniem fikcji od rzeczywistości, co sprawia, że postacie z bajek wydają im się niezwykle realne. Kluczowe jest więc zrozumienie tego mechanizmu i odpowiednie wsparcie dziecka, zamiast wpadania w panikę.
„Nie bój się”. Dlaczego to najgorsze, co możesz powiedzieć dziecku?
Najgorszą reakcją na strach dziecka jest popularne stwierdzenie, że nie ma się czego bać. Eksperci z Mayo Clinic w swojej tegorocznej publikacji ostrzegają, że takie bagatelizowanie emocji przynosi odwrotny skutek, ponieważ zwiększa niepokój i utrwala problem, sprawiając, że dziecko czuje się niezrozumiane. Zamiast zaprzeczać, warto uznać jego uczucia i powiedzieć, że rozumiemy jego strach oraz że to musi być nieprzyjemne. Dopiero po okazaniu empatii można zapewnić o swoim wsparciu i o tym, że razem poradzicie sobie z problemem. To kluczowe, bo jak pomóc dziecku, które się boi? Przede wszystkim spokojem. Według zaleceń WHO, maluch uczy się radzenia sobie ze stresem, obserwując rodzica, a jego opanowana reakcja jest dla dziecka najlepszą lekcją regulowania własnych emocji.
Wieczorna rutyna nie działa? Sprawdź, czy winne są ekrany
Przewidywalność buduje poczucie bezpieczeństwa, dlatego stała wieczorna rutyna jest jednym z najskuteczniejszych narzędzi w walce z lękami nocnymi u dzieci. Wspomniane badanie opublikowane w bazie PMC wykazało, że wprowadzenie regularnych, relaksujących rytuałów, takich jak głębokie oddechy, delikatny masaż czy czytanie książki, potrafi zmniejszyć lęk u przedszkolaków nawet o 40 proc. Taki stały schemat wysyła do mózgu dziecka ważny sygnał, że zbliża się czas odpoczynku i wszystko jest pod kontrolą.
Niestety, nawet najlepszą rutynę może zniweczyć jeden czynnik, a mianowicie nadmierna ekspozycja na ekrany. Jak alarmuje American Psychological Association w najnowszym raporcie z 2025 roku, zbyt dużo czasu przed tabletem czy smartfonem zwiększa ryzyko problemów emocjonalnych u dzieci o 25 proc. Szczególnie szkodliwe okazują się gry komputerowe, jeśli dziecko spędza na nich więcej niż godzinę dziennie. W ten sposób tworzy się błędne koło, w którym zestresowane dziecko szuka ucieczki w urządzeniach, co jeszcze bardziej pogłębia jego niepokój i sprawia, że dziecko boi się spać samo.
Dziecko boi się burzy lub ma koszmary? Poznaj dwie metody oparte na badaniach
Kiedy strach już zapuka do drzwi, warto sięgnąć po sprawdzone sposoby na lęki u dzieci, które dają im poczucie kontroli. Naukowcy z Uniwersytetu Oklahoma w badaniu z 2024 roku potwierdzili, że lęk można zmniejszyć o 30 proc. w porównaniu do biernego czekania, jeśli przydzielimy dziecku odpowiednie do wieku zadanie podczas burzy, na przykład poprosimy je o sprawdzenie, czy działa latarka. Innym niezwykle skutecznym narzędziem, opisanym w tej samej publikacji, jest technika „przepisywania” koszmarów. Polega ona na tym, że następnego dnia prosimy dziecko, aby narysowało lub opowiedziało swój zły sen, a następnie wspólnie wymyślamy dla niego nowe, szczęśliwe zakończenie. Ta metoda, stosowana u dzieci w wieku od 6 do 17 lat, skutecznie redukuje częstotliwość i nasilenie koszmarów, a jej pozytywne efekty utrzymują się nawet przez dziewięć miesięcy.
